Windows overzetten naar een nieuwe pc: tips en voorbereidingen

Als het tijd is voor een nieuwe pc, kun je Windows opnieuw installeren of het geïnstalleerde besturingssysteem gebruiken. Het is echter handiger om de bekende installatie van je oude pc mee te nemen. Er zijn verschillende manieren voor Windows overzetten naar een nieuwe pc, die allemaal hun voor- en nadelen hebben.

Het valt niet te vermijden: op een gegeven moment wordt elke pc te oud of te traag, hij gaat kapot of is niet meer cool genoeg – en dan ga je hem vervangen. Soms is ook een extra computer wel handig omdat je 17-inch notebook bijvoorbeeld geweldig is voor op de bank, maar voor onderweg heb je liever een veel lichter apparaat. Als je dan Windows op zowel je oude als je nieuwe notebook wilt, kun je de bij de nieuwe pc geleverde Windows gebruiken en de kans benutten om opnieuw te starten met een schone, nieuwe installatie.

Maar daar moet je dan wel weer tijd in steken, dat wil zeggen: de benodigde toepassingen installeren en configureren, de systeeminstellingen aanpassen en je eigen bestanden weer overzetten. Gezien de moeite (en tijd) die dat allemaal kost, komt al snel de wens om de hoek kijken om in plaats daarvan de oude installatie volledig naar het nieuwe notebook of een andere pc over te kunnen zetten. Dat kost zeker ook moeite, maar in de meeste gevallen wel duidelijk veel minder.

Je kunt het verhuizen op drie verschillende manieren uitvoeren, elk met zijn eigen pluspunten. We noemen de alternatieven even kort: het overzetten van de oude schijf, het verhuizen met een conventionele imager en verhuizen met ons c’t-WIMage back-upscript. Het snelste is het om de schijf over te zetten. Als de oude schijf in je nieuwe pc past, liefst een voldoende grote en snelle ssd is en aan een aantal andere vereisten voldoet (waarover verderop meer), is de zaak in een paar minuten geklaard.

Verhuizen met een imager gaat ook vrij snel en is de juiste aanpak als de schijf niet in de nieuwe pc past of daar om andere redenen niet in gebruikt kan worden. Maar ook daarbij moet weer aan enkele voorwaarden voldaan worden.

Voor beide snelle manieren geldt dat het verhuizen vaak zonder problemen gaat, maar helaas niet altijd – en dan bestaat het gevaar dat je uren of nog meer tijd kwijt bent met het zoeken naar oplossingen voor problemen die op het eerste gezicht onverklaarbaar zijn. Soms is zelfs een grondige kennis van partitionering en de opstartmechanismen van moderne Windows-pc’s nodig.

Als je dat liever wilt vermijden, dan kun je de derde weg kiezen. Het verhuizen met c’t-WIMage vraagt van tevoren enkele voorbereidende muisklikken en de verhuizing duurt wat langer, maar de meeste tijd zit je gewoon te wachten in plaats van met problemen te worstelen, omdat c’t-WIMage verschillende hindernissen automatisch omzeilt die je anders misschien de nodige moeite zouden kosten. En je kunt natuurlijk ook eerst een van de twee snelle manieren uitproberen en bij problemen overstappen naar de derde.

Eerst nog wel even iets over Windows 7. De twee snelle manieren werken daarbij op dezelfde manier, maar de universele weg via c’t-WIMage helaas niet omdat Windows 7 een aantal technische functies mist. Je kunt echter beter eerst goed nadenken over het overhuizen van Windows 7 naar nieuwe hardware, omdat de ondersteuning voor stuur­programma’s voor dat oude besturingssysteem de afgelopen tijd al aanzienlijk is afgenomen. Windows 7 wordt daarbij nog maar een klein jaar ondersteund: op 14 januari 2020 verschijnen er voor het laatst gratis beveiligingsupdates. Als je die Windows-wereld trouw wilt blijven, moet je Windows 7 op die datum dan ook loskoppelen van het netwerk of bijwerken naar een hogere versie.

Het overstappen naar Windows 10 kan nog steeds gratis, waarna alle verhuisroutes weer beschikbaar zijn.

Hoewel het verhuizen van een Windows-installatie meestal probleemloos gaat, zijn er enkele gevallen waarin het niet lukt. Dat is namelijk het geval wanneer een nieuwe pc technisch niet in staat is om met de oude installatie te werken. Als je bijvoorbeeld een Windows-apparaat met een ARM-architectuur koopt, kun je geen x86-installatie (32- of 64-bit) overzetten. Je kunt de bestanden kopiëren, maar een x86-Windows start daar niet mee op.

Bij een x86-installatie kan de UEFI-firmware ook een rol spelen. UEFI-firmware is tegenwoordig op vrijwel elk moederbord aanwezig, maar dat speelt meestal alleen een rol als je een 32-bit installatie hebt. Dat komt doordat de UEFI-firmware (slechts zelden) 32- en (meestal) 64-bit is en in de UEFI-modus alleen de respectievelijke Windows-versie opstart. Dat is echter alleen een probleem als er geen optie is om de BIOS-compatibiliteitsmodus bij de firmware-instellingen in te schakelen.

Een andere voorwaarde voor een succesvolle verhuizing is dat de oude Windows-installatie nog steeds werkt. Dat mag vanzelfsprekend lijken, maar we zijn zelf ook al eens in de val getrapt dat het ombouwen van een systeemschijf na een moederbordprobleem in een nieuwe pc helaas niet vanzelf betekende dat we gewoon verder konden werken, omdat bleek dat met het moederbord ook de installatie van Windows in rook was opgegaan.

En wat misschien ook vanzelfsprekend klinkt: het verhuizen van een installatie naar nieuwe hardware lost eventuele bestaande Windows-problemen natuurlijk niet op. Als de installatie voor het verhuizen al problemen had, heeft hij die daarna ook – als het verhuizen dan tenminste nog lukt.

Houd er rekening mee dat het verhuizen kan mislukken door problemen die je nog niet eens had opgemerkt, zoals een defect in de hardwaredetectie van Windows of de updatefuncties voor stuurprogramma’s. Maar laten we er niet omheen draaien: als een verhuizing door dergelijke problemen mislukt, heeft je oude installatie zijn beste tijd sowieso gehad en is het tijd voor een nieuwe installatie.

Een gezegde luidt: “Drie keer verhuisd is één keer afgebrand”. In tegenstelling tot bij een gewone verhuizing kun je er echter voor zorgen dat je een dergelijk risico niet loopt bij het overzetten van Windows. Hier volgt een korte checklist met de nodige voorbereidingen. Maak je geen zorgen, die lijst heeft slechts vier punten.

Checklist voor Windows overzetten

• Stuurprogramma’s voor de nieuwe pc ophalen
• Zorgen dat software met kopieerbeveiliging ook werkt op de nieuwe pc
• Is de Windows-installatiecode voor het activeren van Windows beschikbaar?
• Als Windows al door de fabrikant op de nieuwe pc geïnstalleerd is: heb je daarvan een image gemaakt?

Hieronder gaan we wat dieper in op enkele details.

Eerst de stuurprogramma’s. Dat het verhuizen van Windows 8.1 en 10 in de meeste gevallen probleemloos lukt, is te danken aan de verbeterde hardwaredetectie in vergelijking met Windows 7. Moderne versies van Windows zoeken steeds wanneer ze opstarten naar nieuwe apparaten en installeren de bijbehorende stuurprogramma’s. Als er een netwerkverbinding is, laadt Windows de ontbrekende stuurprogramma’s via Windows Update. Dat werkt vaak zo goed dat er kort na een verhuizing, zonder enig ingrijpen van de gebruiker, al geen vraagtekens meer verschijnen in het Apparaatbeheer.

Het werkt helaas niet altijd en soms vindt Windows alleen stuurprogramma’s met een beperkte functionaliteit, zodat een grafische kaart bijvoorbeeld wel een behoorlijk beeld op het scherm tovert, maar de energiebesparende opties ontbreken. Ook voor speciale toetsen op notebooks en dergelijke vindt Windows niet altijd de juiste stuurprogramma’s. Dan moet je zelf aan de slag.

Het eerste aanspreekpunt is lang niet altijd de fabrikant van de hardwarecomponent met het ontbrekende stuurprogramma.

Bij compleet geleverde pc’s en notebooks moet je in plaats daarvan zijn bij de pc-­fabrikant. Meestal staat er een rubriek op diens website zoals Stuurprogramma’s, Drivers, Support of iets dergelijks, waar je de benodigde stuurprogramma’s kunt vinden op pc-model. Er kan ook een zoekvak zijn waarin je het serienummer van je pc kunt invullen. Sommige fabrikanten laten je een uitvoerbaar bestand downloaden, dat je start en dat dan de stuurprogramma’s automatisch downloadt en installeert.

Alleen bij een zelfbouw-pc moet je de stuurprogramma’s rechtstreeks downloaden van de fabrikant van de betreffende hardwarecomponenten. Als je wilt, kun je al voor de verhuizing uitproberen of je ook echt alle benodigde stuurprogramma’s verzameld hebt. Installeer op de nieuwe hardware een Windows 10-proefversie, installeer de stuurprogramma’s en kijk of de hardware werkt zoals het hoort.

Je kunt de proefversie van Windows 10 gewoon downloaden van Microsoft. Daar heb je geen aparte licentie voor nodig. Hij werkt gedurende 90 dagen als een volledige versie, wat ruim voldoende is voor het testen van de stuurprogramma’s. Maar wen vooral niet te veel aan die installatie! De proefperiode kan niet worden verlengd en de installatie kan niet worden omgezet in een echte, volledige versie.

Als er al een Windows-installatie op de pc staat, kun je de proefversie daar parallel naast installeren. Het is niet nodig om de harde schijf of ssd opnieuw te partitioneren als je ons c’t-Win2VHD-script gebruikt. Dat laadt de proef­versie in een virtueel hardeschijfbestand (VHD), van waaruit de testversie van Windows opstart. Meer hierover staat in c’t 3/2017 (p.102). Afgezien van de extra VHD maakt die installatie gewoon gebruik van de echte hardware, dus hij is even goed geschikt voor het testen van stuurprogramma’s als een traditionele installatie. Lees voordat je het script gebruikt eerst de instructies.

In veel gevallen laat Apparaatbeheer na overzetten naar een nieuwe pc geen vraagteken zien. Zo niet, dan helpt de juiste voorbereiding.

Als je software hebt gekocht met een kopieerbeveiliging, kun je verwachten dat die ‘bescherming’ problemen gaat veroorzaken bij een verhuizing. Of dat echt het geval is, wisselt van geval tot geval en is nauwelijks te voorspellen. Je kunt geluk hebben als de vermeende bescherming bestaat uit het invoeren van een licentiecode of gebruikersnaam en wachtwoord. Die gegevens hoef je na het verhuizen vaak alleen opnieuw in te vullen.

Er zijn ook gevallen waarin je de licentie kunt beheren nadat je je hebt aangemeld bij de website van de fabrikant. Als je software geactiveerd moet worden, ga dan voor het verhuizen van de installatie na of het nodig is hem eerst te deactiveren. Als online activeren mislukt, kun je dat soms telefonisch nog regelen.

Er is echter geen garantie dat het overzetten van commerciële software lukt. Zelfs het overzetten van een exacte sectorkopie van de oude systeemschijf naar een nieuwe pc is niet altijd genoeg, omdat er kopieerbeveiligingen zijn (zoals bij Windows 10 zelf) waarbij tijdens het activeren een hardware-checksum wordt opgeslagen bij de fabrikant en de checksum van de nieuwe pc daar natuurlijk van afwijkt.

Uiteindelijk geldt bij al dergelijke onzekerheden: vraag het bij twijfel na bij de fabrikant van de software.

Omdat de hardware na een verhuizing anders is, wil Windows weer opnieuw geactiveerd worden. In veel gevallen zorgt het besturingssysteem daar dan zelf voor. Of dat bij jou ook het geval is, kun je controleren bij het Configuratiescherm onder Systeem. De snelste weg daarnaartoe is de toetsencombinatie Windows+Pause.

Als Windows niet automatisch geactiveerd wordt, volstaat het meestal om de installatiecode opnieuw in te vullen en te activeren. Bij de System Builder-, volledige en upgrade-licenties van alle in aanmerking komende Windows-versies wordt de installatiecode meegeleverd in de verpakking. Als je Windows-installatie oorspronkelijk Windows 7, 8 of 8.1 was en die sindsdien een (gratis) upgrade naar Windows 10 heeft gekregen, moet je de code van de oude Windows-versie invullen.

Voordat je de verhuizing start, moet je beslist nog één ding doen: een image maken en veilig opslaan op een externe schijf. Waarvan precies hangt af van de geplande route.

Als je de harde schijf wilt overzetten, moet je eerst (!) een image maken van de installatie die erop staat, want na het overzetten ziet de Windows-installatie nieuwe hardware en als er dan met het aanpassen iets misgaat, kan de Windows-installatie zodanig gewijzigd worden dat je ook na terugbouwen in de oude hardware problemen tegenkomt. Dergelijke gevallen komen wel uiterst zelden voor, maar daar heb je weinig aan als dat net jou als een van de weinigen overkomt.

Als je verhuist met een gewone imager of c’t-WIMage, maak je daarbij meteen al een back-up van je installatie. Als er al een Windows-installatie op de doel-pc geïnstalleerd is, maak daar dan ook een back-up van – niet alleen om voorbereid te zijn op problemen met het verhuizen, maar ook om voorbereid te zijn op de toekomst.

Ook je nieuwe pc wordt uiteindelijk een oudje en als je hem dan wilt verkopen of weggeven, kun je gewoon de image van de meegeleverde installatie terugzetten en hem terugzetten naar de fabrieksinstellingen.

Gebruik voor een back-up van de meegeleverde installatie van de nieuwe pc een gewone imager, zelfs als de verhuizing zelf moet gebeuren met c’t-­WIMage. Bij de fabrieksinstellingen hoort ook de partitionering van de harde schijf zoals die is geconfigureerd door de fabrikant, en die wordt door c’t-WIMage niet opgeslagen, in tegenstelling tot bij een gewone imager.

Welke imager je gebruikt maakt op zichzelf niet uit, dus gebruik gewoon degene die je al hebt. Op een aantal rescue-media staat vaak een dergelijk programma, anders zijn er wel freeware of demoversies waar je mee uit de voeten kunt. Als je wilt weten wat er nog meer aan imagers bestaan: in deze vergelijkende test van back-upprogramma’s voor Windows vind je geschikte programma’s.

Tip: maak voor je een image maakt de downloadmap leeg om ruimte en tijd te besparen. Om dezelfde reden is het een goed idee om van tevoren het programma Schijfopruiming eens een keer te starten.

Gamers kunnen de bibliotheken respectievelijk de standaardinstallatiemappen van Steam, Origin, UPlay en dergelijke tijdelijk op een externe schijf zetten, vervolgens alle games stoppen, en de data dan gewoon verplaatsen met Verkenner. Vervolgens pas je de standaardmap aan bij de instellingen van de game-client.

Als alle voorbereidingen zijn afgerond, kan de verhuizing beginnen. In het mei-nummer van c’t helpen we je bij het kiezen van de juiste weg en leggen we de benodigde stappen uit, zodat je je zo snel mogelijk en zonder stress thuis kunt voelen op je nieuwe pc.

(Axel Vahldiek, c’t magazine)