Niet bij elke pc start het besturingssysteem op wanneer het BIOS de standaardinstellingen van de set-up gebruikt, dan verander je de bootvolgorde. Er zijn ook Windows-installaties die afhankelijk zijn van een specifieke configuratie van de BIOS-set-up. We geven een overzicht hoe je de oorzaak op het spoor komt.
Als Windows in UEFI-modus is geïnstalleerd, moet het BIOS van het moederbord ook in UEFI-modus opstarten. De BIOS-compatibele opstartmodus met CSM kan worden uitgeschakeld.
Een pc of laptop geeft altijd problemen op het moment dat je hem het hardst nodig hebt. De belangrijkste tip: geen paniek! Als je verwoed op opties gaat klikken of kabels gaat losrukken, maak je mogelijk nog meer dingen stuk. Als je het probleem stap voor stap aanpakt, kun je veel storingen zelf verhelpen – het is daarom zeker de moeite waard om onze tips uit te proberen. We leggen uit hoe je zelf veelvoorkomende oorzaken van pc-fouten opspoort en, in het beste geval, hoe je ze ook zelf kunt herstellen. Hier behandelen we de configuratie van UEFI BIOS
BIOS set-up geeft opstart problemen
Niet bij elke pc start het besturingssysteem op wanneer het BIOS de standaardinstellingen van de set-up gebruikt. Er zijn ook Windows-installaties die afhankelijk zijn van een specifieke configuratie van de BIOS-set-up.
Ontvang gratis meer informatie over UEFI en BIOS!
Schrijf je in voor de nieuwsbrief:
Pc’s starten tegenwoordig meestal standaard op in de UEFI-modus, dus niet in de verouderde BIOS-compatibiliteitsmodus, ook wel Legacy of CSM bootmodus genoemd.
Windows vereist een systeemschijf met GUID-partitietabel (GPT) in de UEFI-opstartmodus en een met een Master Boot Record (MBR) in de BIOS-opstartmodus. Daardoor kan een verkeerde opstartmodus het opstartproces verhinderen.
Verander BIOS set-up
Gelukkig is dat probleem relatief eenvoudig op te lossen.
- Start de computer op en ga naar de BIOS-instellingen.
- Daarvoor moet je onmiddellijk na het inschakelen op een bepaalde toets drukken – raadpleeg bij twijfel de handleiding.
In veel gevallen is dat de Delete-toets, maar op sommige computers kun je ook op F2, F1 of F4 drukken.
Sommige moederborden starten zo snel op dat het moeilijk is om het juiste moment te vinden om de toets in te drukken. Het is onmogelijk als de herkenning van usb-apparaten door het BIOS is uitgeschakeld voor nog sneller opstarten (Quick Boot, Fastboot).
Wanneer de lithiumbatterij zwak is, is die instelling gewoonlijk niet actief. Als dat zo is, kun je op sommige computers de aan-uitknop precies 3 seconden indrukken. Vervolgens verschijnt een keuzemenu waarin je Fast Boot kunt deactiveren.
Bij veel nieuwere computers (maar niet alle) wordt de BIOS-set-up in een grafische interface getoond die je met de muis kunt bedienen.
Op zoek naar de opstartmodus
- Ga op zoek naar de optie voor de opstartmodus.
Dat kan moeilijk zijn: soms vind je die in het menu Boot, soms ergens anders. In sommige gevallen heet de UEFI-start ‘Boot mode: Windows 10’, vaak wordt de BIOS-compatibele modus Load CSM genoemd – die laatste verwijst naar een Compatibility Support Module (CSM) die het UEFI BIOS laadt.
Of de UEFI- of BIOS-compatibele opstartmodus geschikt is voor je Windows-installatie, weet je pas nadat Windows opgestart is.
Aangezien er slechts twee opties zijn, schakel je de optie proefsgewijs gewoon eens om.
Voordat je de BIOS-set-up verlaat, moet je de gewijzigde configuratie expliciet opslaan. In het Exit-menu vind je de optie Save of Save and reset. Bij veel BIOS-versies kun je ook de functietoets F10 voor dat doel gebruiken.
Een tip bij dit alles is om je smartphone erbij te pakken en foto’s te maken van de verwarrende set-upmenu’s van het BIOS. Dan kun je de juiste instelling later weer makkelijker terugvinden.
Fout ingestelde bootvolgorde in BIOS veranderen
Een foutief ingestelde bootvolgorde in het BIOS kan er ook toe leiden dat het besturingssysteem niet wil laden. Als er een mogelijkheid is om dat in te stellen, zet de systeemschijf dan op de eerste positie.
Hoe dat werkt is afhankelijk van het BIOS. Soms kun je daar de plus- en mintoetsen op het numerieke toetsenbord voor gebruiken, in de meeste gevallen werkt het met de pijltjestoetsen.
Opstartmedia
Bij veel BIOS-versies kun je bepaalde typen opstartmedia deactiveren, zoals alle usb-opslagapparaten en netwerkservers. Dat kan helpen bij hardnekkige individuele gevallen.
Soms kom je nog wel eens tegen dat er een of meer schijven of ssd’s in RAID tot één opstartmedium gecombineerd zijn. Dat vereist soms ook speciale instellingen in het BIOS, maar de beschrijving daarvan valt buiten het bestek van dit artikel – raadpleeg daarvoor de handleiding van je moederbord.
UEFI vs. BIOS
Het UEFI-bootproces werkt in veel details anders dan het legacy BIOS-bootproces. Kort samengevat bevinden de bootloaders voor de geïnstalleerde besturingssystemen – inclusief Windows – zich op een gereserveerde (FAT32) partitie op de gegevensdrager van het systeem, de EFI-systeempartitie (ESP).
Wanneer een besturingssysteem wordt geïnstalleerd, schrijft het set-up programma van dat systeem een verwijzing naar deze ESP-bootloader in een niet-vluchtig geheugengebied dat door het BIOS wordt beheerd, het zogenaamde NVRAM. De vermelding voor Windows heet Windows Boot Manager en verwijst naar bootmgfw.efi. Voor een Linux-distributie kan daar bijvoorbeeld Ubuntu staan. In het geval van opstartproblemen van Windows, controleer je of ‘Windows Boot Manager’ bovenaan staat.
SATA-modus veranderen
Bij oude computers kan een onjuist ingestelde SATA-modus in het BIOS ook voor problemen zorgen. De AHCI-modus is al jaren gebruikelijk – moderne moederborden ondersteunen de oude, IDE-compatibele modus inmiddels ook niet meer.
In zeldzame gevallen treden er problemen op met energiebesparingsfuncties voor de SATA-poorten (SATA Link Power Management, LPM) of de PCI Express (PCIe) lanes voor een NVMe-ssd. Controleer daarom in het BIOS bij de Storage-instellingen of SATA LPM of PCIe Active State Power Management (ASPM) actief zijn, en schakel die functies bij wijze van proef uit.
Meer tips of oplossingen over UEFI en BIOS:
- UEFI BIOS instellen – via een snelkoppeling vanuit Windows
- Windows 10 omzetten naar UEFI booten (i.p.v. klassiek booten)
- BIOS instellingen vóór installatie Windows goed zetten
- BIOS update installeren bij computerproblemen – hoe en waarom?
(Deze informatie is afkomstig uit het artikel van Christof Windeck en Daniel Dupré, en verscheen eerder in c’t 4, 2022, p94)
