Zelfbouw pc zonder grafische kaart – stille multi-monitor pc bouwvoorstel

Deze compacte zelfbouw pc met een snelle hexacore-­processor is zuinig en blijft fluisterstil – zelfs onder volle belasting. Bovendien stuurt hij vier 4K-schermen aan en heeft hij geen dure grafische kaart nodig. Bekijk wat je nodig hebt.

Zelfs onder volledige belasting is dit systeem dankzij een ­grote cpu-koeler fluisterstil met minder dan 0,1 sone. Het is ook flexibel aan te passen aan je ­eigen wensen:

• Er kan een goedkope dual­core Celeron G6900 in of een snellere processor met meer kernen.
• De behuizing biedt ruimte aan meer schijven.
• Er past een losse grafische kaart in, om hem (later) te opwaarderen tot een gaming-pc.

We leggen eerst uit welke componenten we waarom gekozen hebben, inclusief benchmarks en andere gegevens. De componentenlijst vind je onderaan dit artikel.

Zelfbouw pc met Intel Core-i 12000 als basis

Intel heeft met de twaalfde gene­ratie Core i-processors een grote inhaalslag richting AMD Ryzen gemaakt en het bijbehorende LGA1700-platform biedt moderne interfaces. Er zijn ondertussen goedkopere moederborden voor beschikbaar.

We kozen de goedkoopste hexacore-cpu uit het uitgebreide processoraanbod: de Intel Core i5-12400.

Die wordt ondersteund door 16 GB RAM en een 500GB-ssd. Dat maakt hem niet alleen geschikt voor kantoortaken zoals tekstverwerking en internetten, maar ook voor het bewerken van foto’s en video’s.

Zelfbouw pc – processor keuze

Wat de processor betrof was de beslissing makkelijk. Met zes cores, een standaard kloksnelheid van 2,5 GHz (turbo: 4,4 GHz) en HyperThreading biedt de Core i5-12400 voldoende prestaties voor toepassingen die baat hebben bij meerdere threads, zoals RAW-fotobewerking, video-editing en softwareontwikkeling. Met ongeveer 12.000 punten bij de Cinebench R23-renderbenchmark rekent hij negen procent sneller dan de Ryzen 5 5600G van de Ryzen-allround-pc.

Tegelijkertijd levert hij een zeer hoge singlethread-prestatie van meer dan 1700 punten bij Cinebench en is daarmee sneller dan elke Ryzen-cpu in die discipline. Dat is niet alleen gunstig voor kantoortoepassingen, maar ook voor 3D-games.

Onder langdurige volledige belasting verbruikt de Alder-Lake-pc iets meer dan 100 watt en komt daarmee aardig in de buurt van de Ryzen-­allround-pc.

Performancevergelijking bouwvoorstellen (Windows 11): benchmarks en metingen

(Klik op de tabel voor een vergroting)

Zelfbouw pc zonder grafische kaart

Omdat grafische kaarten nog steeds slecht verkrijgbaar of erg duur zijn, kozen we voor de normale versie van de processor met geïntegreerde UHD730-graphics met Xe-architectuur. Als je geen gamer bent, bespaart je dat zo’n 100 euro voor een grafische kaart en ongeveer 10 watt aan idle energieverbruik.

De Xe-gpu versnelt ook het afspelen van video’s in moderne formaten zoals H.265/HEVC, VP9 en AV1. Als alternatief is er voor 20 euro minder de Core i5-12400F-variant met gedeactiveerde graphics en verder identieke functies, voor als je meteen een losse grafische kaart wilt.

Geschikt moederbord voor multi-monitor systeem

De hoge prijzen van grafische kaarten speelden ook een belangrijke rol bij het kiezen van het moederbord. Dat moest de geïntegreerde graphics optimaal benutten.

De MSI Pro B660M-A DDR4 is een van de weinige LGA1700-moederborden die alle vier de display-uitgangen van de Alder-Lake-processors naar buiten leidt.

Via twee keer HDMI 2.0 en twee keer DisplayPort 1.4 stuurt het moederbord vier 4K-schermen tegelijk aan, elk met een refreshrate van 60 hertz. Dat is meestal alleen mogelijk met een grafische kaart van 200 euro of meer.

Er zijn twee DisplayPort-aansluitingen en twee HDMI-poorten: perfect voor een multi-monitor werkplek.

DDR4 geheugen, geen DDR5

Het moederbord heeft vier DIMM-slots die plaats bieden aan maximaal 128 GB geheugen. We hebben bewust gekozen voor een moederbord met DDR4- in plaats van DDR5-geheugen omdat een module met de nieuwe geheugentechnologie nog steeds veel meer kost, maar de prestatie­verschillen afgezien van het comprimeren van bestanden niet zo spannend zijn.

We kozen twee DIMM’s met elk 8 GB aan capa­citeit van Kingston, maar je kunt ook elk ander DDR4-3200 RAM gebruiken met 1,2 volt spanning en een CAS Latency van 22.

Geen overklokmodules

Overklokmodules met hogere frequenties of kortere latency’s vergen een hogere spanning en maken gebruik van XMP-­geheugenprofielen. We hebben die niet getest omdat de processor wordt aangejaagd buiten de speci­ficaties en de prestatiewinst de meerprijs meestal niet rechtvaardigt.

Bovendien veranderen sommige moederborden wanneer XMP wordt geactiveerd bij de BIOS-instellingen ook andere parameters die niets met het geheugen te maken hebben.

Een losse grafische kaart kiezen?

De Core i-12000-processors kunnen de 16 PCIe-­lanes voor het PEG-slot in PCIe 5.0-modus gebruiken. Bij de MSI Pro B660M-A DDR4 werkt het slot voor de grafische kaart echter op maximaal PCIe 4.0-snelheid.

PCIe 5.0 heeft strengere eisen waarbij de printplaten van de moederborden van zes in plaats van vier lagen moeten zijn voorzien. Daardoor is PCIe 5.0 alleen terug te vinden bij duur­dere moederborden.

In de praktijk doet dat er niet toe omdat er momenteel helemaal geen grafische PCIe 5.0-kaarten zijn en de interfacesnelheid daarbij in tegenstelling tot bij ssd’s minder belangrijk is.

Een of meer ssd’s op het moederbord

Het moederbord heeft twee slots voor ssd’s in M.2-formaat met een lengte van maximaal 80 milli­meter. Beide werken met een ssd in PCIe 4.0-modus. Het bovenste M.2-slot is rechtstreeks verbonden met de processor en moet daarom worden uitgerust met de ssd waarop het besturingssysteem geïnstalleerd staat.

In de praktijk merk je bij desktop­applicaties geen verschil tussen PCIe 3.0 en 4.0, daarom kozen we voor een Samsung SSD 980 met PCIe 3.0-interface. Die haalt 3,2 GB/s bij het lezen en schrijft data met ongeveer 2,0 GB/s weg.

Als je meer ruimte ­nodig hebt, kun je gaan voor de 1TB-versie in plaats van de 500GB-variant. Die ssd heeft geen koel­lichaam nodig, en geen koeling via een koeler op het moederbord.

De vier PCI Express-lanes voor het onderste slot worden geleverd door de B660-chipset. Die kan de lanes ook omschakelen naar SATA 6G, zodat dat type M.2-ssd’s er ook in werken.

Netwerk en andere aansluitingen

Verder biedt de MSI Pro B660M-A DDR4 een 2,5Gbit/s-netwerkpoort en zes USB-A-aansluitingen via het I/O-panel. Van de snelheden 10 Gbit/s, 5 Gbit/s en USB 2.0 (480 Mbit/s) zijn elk twee poorten aanwezig. Intern zijn er aansluitingen voor vier SATA-schijven.

Als je de computer op wifi wilt aansluiten, is de MSI Pro B660M-A WIFI DDR4 een alternatief van een paar euro meer. Hij is identiek qua uitrusting en lay-out, maar heeft ook een Wi-Fi 6-adapter van Intel.

Helaas biedt het MSI-moederbord geen ondersteuning voor USB 3.2 Gen 2×2 met 20 Gbit/s.

Overzicht en bouwen

Als je ons bouwvoorstel tot aan dit moment opgevolgd hebt, heb je de componenten voor een pittige kantoor-pc die je aan je eigen behoeften kunt aanpassen.

Je kunt een ander besturingssysteem instal­leren, hem meer geheugen of een grotere ssd geven, of hem met een losse grafische kaart upgraden naar een gaming-pc.

We hopen dat je er veel plezier aan beleeft.

• overzicht van BIOS-instellingen en drivers

In een volgende workshop bespreken we specifieke punten die we tegenkwamen bij het bouwen van dit systeem. Die kunnen ook van pas komen bij andere zelfbouw-projecten.

Algemene tips voor zelfbouw en andere bouwvoorstellen vind je hier:

• De optimale pc 2022
• Zelf een mini-pc samenstellen
• Tips voor een zelfbouw-pc

(Deze informatie is afkomstig uit het artikel in c’t 6, 2022, pagina 124, van Christian Hirsch en Alieke van Sommeren)