Een zelfbouw pc is een leuk project, maar je kunt daarbij problemen tegenkomen. In dit praktijkvoorbeeld kom je tips en oplossingen tegen die je kunnen helpen als je zelf een pc bouwen gaat.
Een van onze bouwvoorstellen biedt een krachtige en fluisterstille pc zonder grafische kaart die tot vier 4K-schermen kan aansturen. In dit artikel vind je problemen die we tegenkwamen bij de bouw en oplossingen daarvoor.
De tips en oplossingen in dit artikel kunnen ook van pas komen als je een ander bouwvoorstel of een zelf samengestelde pc in elkaar zet. Heb je zelf tips? Deel ze onderaan dit artikel.
Zelfbouw pc bouwen – neem de tijd
Het in elkaar zetten van het bouwvoorstel is geen lastige klus zolang je de instructies maar volgt. Anders zullen zelfs kleine details zoals een niet aangesloten ATX12V-connector tot frustratie leiden als je pc niet opstart de eerste keer dat je hem aanzet.
Om ervoor te zorgen dat alles soepel verloopt, moet je bij het bestellen van de onderdelen op de precieze product-aanduidingen letten, zoals die in de tabel vermeld zijn. Slechts één letter verschil in de productaanduiding van de processor bepaalt of een losse grafische kaart nodig is of niet.
We raden je aan voor het in elkaar zetten een hele middag in te plannen. Het monteren wordt immers gevolgd door het installeren van het besturingssysteem, de drivers en de software.
Gereedschap en handleidingen
Als gereedschap heb je zowel een kleine als een grote en lange kruiskopschroevendraaier nodig.
Hoewel veel stappen logisch lijken, moet je toch de instructies bekijken die in de handleidingen van de onderdelen staan. Die krijg je niet altijd bijgeleverd, maar kun je downloaden van de website van de fabrikant. Let ook hier weer op de productaanduiding (zo zijn er vaak meerdere modellen moederbord met bijna identieke namen, of verschillende revisie- of versienummers).
Ontvang gratis informatie en tips voor zelfbouw-pc’s, schrijf je in voor de nieuwsbrief:
Zelfbouw pc – moederbord klaarmaken
De eerste stap is het moederbord voor te bereiden. Terwijl dat nog buiten de behuizing ligt (op bijgeleverd schuim), voorzie je het van het geheugen, de M.2-ssd en de processor:
- De twee geheugenmodules gaan bij het bouwvoorstel in de slots DIMMA2 en DIMMB2.
In de handleiding van het moederbord wordt doorgaans aangegeven welke slots je bij welk type/aantal modules kunt gebruiken. - Om de M.2-ssd te installeren, draai je eerst de twee schroeven van het koellichaam op het moederbord los. Bevestig dan de M.2-snelsluiting die bij het moederbord is geleverd op de M.2-2280-positie en plaats de ssd in het slot.
Je kunt de ssd zonder koeling gebruiken of het koellichaam weer monteren. Vergeet in het laatste geval niet de beschermfolie van het warmtegeleidende materiaal te verwijderen. Koeling bij ssd’s is alleen in extreme gevallen nuttig. - Let er bij het plaatsen van de processor op dat je geen van de 1700 gevoelige veertjes van de socket verbuigt. Haal de hendel los zodat de houder openzwaait. Laat de beschermkap op zijn plaats. Plaats dan de processor. Voor een correcte uitlijning moet de driehoek op een van de hoeken van de heatspreader van de processor overeenkomen met de driehoek op de houder op het moederbord. Wanneer het klemframe vervolgens op zijn plaats wordt vergrendeld, springt de beschermkap er vanzelf af.
De processorkoeler monteren
Bij de Ben Nevis Advanced cpu-koeler bevestig je eerst het montageframe aan het heatpipe-deel van de koeler. Daarna plaats je de backplate-mounting-bracket op de achterkant van het moederbord.
Voordat je de koeler definitief bevestigt, breng je wat koelpasta aan op de processor. Omdat LGA1700-processors rechthoekig zijn, raden wij aan een dunne strook koelpasta op het midden van de heatpreader aan te brengen.
Bij het vastschroeven van de koeler (diagonaal om en om vastdraaien van de schroeven) moet die zo worden geplaatst dat de fan boven de geheugenmodules zit en in de richting van het I/O-shield blaast. De vierpins-kabel sluit je aan op de CPU_FAN1-header.
Zelfbouw pc problemen – koelpasta en montagebeugel
Uit voorzorg hadden we twee koelers in huis gehaald en dat bleek nodig te zijn: de MX-5 koelpasta die bij onze Freezer i35 CO werd geleverd was aangetast door een productiefout. De pasta scheidt zich in de tube, zodat eerst een waterige vloeistof uit de spuitmond
loopt. De overgebleven massa is zeer stroperig en moeilijk te verdelen over de heatspreader van de processor. De fabrikant zal je op verzoek nieuwe koelpasta toesturen.
De Ben Nevis Advanced is een multi-platformkoeler. De montagebeugel voor LGA1700 was bij ons exemplaar echter nog niet inbegrepen, ondertussen hopelijk wel. Anders kun je hem gratis aanvragen bij Alpenföhn na het meesturen van de factuur van de
koeler en Core i-12000-processor of (als je niet wilt wachten) voor ongeveer 8 euro bestellen in een webshop.
Zelfbouw pc problemen vermijden – inbouw moederbord voorbereiden
Voordat je het moederbord in de behuizing zet, moet je de behuizing voorbereiden. Nadat je de zijpanelen hebt verwijderd, draai je de twee schroeven van de bracket voor de voeding los. Plaats vervolgens de voeding met behulp van vier schroeven. Let er bij het plaatsen van de voeding op dat de fan van de voeding naar de onderkant van de kast gedraaid zit. Er zit daar bij de kast van ons bouwvoorstel een opening met een stoffilter.
Leg de kabels voor de 24-pins ATX-connector en de 8-pins ATX12V-connector achter de moederbordtray en leid ze door de uitsparingen. De ATX12V-connector op het moederbord komt (bij ons bouwvoorstel) in de linkerbovenhoek van de behuizing. Later, wanneer het moederbord vastgeschroefd is, zal het moeilijk zijn om die plek te bereiken. Een van de veel voorkomende zelfbouw pc problemen is vergeten die kabel aan te sluiten.
Druk de I/O-afdekplaat van het moederbord in de overeenkomstige opening van de behuizing. Als je dat vergeet, moet je het moederbord later weer helemaal verwijderen. Sommige moederborden zijn voorzien van een vast I/O-shield en daarbij is dit niet nodig.
Bevestig tenslotte de zeven afstandhouders voor het moederbord in de behuizing met behulp van de bijgeleverde kruiskopadapter. Als je een behuizing hebt met voor geinstalleerde afstandhouders moet je controleren of die op de juiste plaatsen zitten voor je moederbord (bijvoorbeeld ATX of microATX).
Moederbord inbouwen
Dan kun je het moederbord installeren. Schuif eerst het moederbord ongeveer op zijn plaats, maar schroef het nog niet helemaal vast. Gebruik in plaats daarvan de nog beschikbare ruimte om de resterende stekkers voor usb, audio, leds en knoppen aan te sluiten.
De achterste casefan is aangesloten op de SYS_FAN1-aansluiting links van de M.2-ssd. Dat is de enige manier om de fancurves te laten kloppen en de Alder-Lake-pc fluisterstil te houden. Je hoeft de voorste casefan niet aan te sluiten, omdat de koelcapaciteit van de achterste casefan voldoende is.
Schroef vervolgens het moederbord op zijn plek, controleer alle aansluitingen nog een keer en sluit de behuizing. Als je (toch) een grafische kaart gaat toevoegen, moet je mogelijk het koelsysteem daar wel op aanpassen. Bij een test met de Founders Edition van een Nvidia GeForce RTX 3060 Ti, moesten we de curve voor de cpu-fan iets steiler zetten bij hoge temperaturen. In plaats van 28 procent PWM-verhouding bij een cpu-temperatuur van 80 graden en 40 procent bij 90 graden, laten we de cpu-fan draaien op 35 procent (80 graden) en 50 procent (90 graden) als de losse grafische kaart geïnstalleerd is.
We hoefden de fancurve van de casefan niet aan te passen. Bij een totaal energieverbruik van 340 watt bereikt het geluid 1,5 sone, veroorzaakt door de twee fans van de grafische kaart. Bij nog krachtigere gamingkaarten kan het nodig zijn ook de voorste casefan aan te sluiten. Er is ook een mogelijkheid om de afdekking bovenin de kast te verwijderen, zodat de afvalwarmte ook via die route kan ontsnappen. Voor die configuratie levert Fractal Design een magnetisch stoffilter.
Zelfbouw pc – BIOS instellingen
We raden aan de meeste recent BIOS-versie te gebruiken. Bij het bouwen voor dit artikel was dat versie 7D43v11. De vorige versie stelt bijvoorbeeld nog steeds de verkeerde powerlimits in. De eenvoudigste manier om het BIOS bij te werken bij dit moederbord is:
- Download het zipbestand bij de fabrikant en pak de inhoud uit op een usb-stick.
- Start dan de pc, ga naar de BIOS-instellingen door op de Del-toets te drukken en roep daar de M-Flash-optie op.
- Na de update, maar vóór het installeren van het besturingssysteem, moet je de BIOS-instellingen nalopen en aanpassen voor de fancurves en de energiebesparingsfuncties.
Het is over het algemeen een goed idee om BIOS-instellingen te optimaliseren voordat je Windows installeert.
Updates en finetunen
MSI heeft het BIOS al geoptimaliseerd voor Windows 11: TPM en UEFI zijn geactiveerd. Na het installeren van Windows moet je eerst de Windows-update uitvoeren. Daarnaast moet je de drivers voor audio en graphics installeren.
We hebben ons bouwvoorstel getest met Windows 11 en daarbij geen problemen opgemerkt. Bij de benchmarks met dat besturingssysteem hebben we ter vergelijking de waarden van de Ryzen-allround-pc van c’t 3/2022 toegevoegd (zie tabel performancevergelijking).
De Alder-Lake-pc draait ook goed onder Linux met Ubuntu 21.10. Alle hardwarefuncties, zoals het overzetten van data naar een snelle usb-ssd, de stand-bystand en de 2,5Gbit/s-netwerkaansluiting werkten zonder problemen. Alleen voor de UHD730-graphics moet je aan de kernel de bootparameter i915.force_probe=4692 toevoegen, zodat de pc uit stand-by ontwaakt. Dat is bij nieuwere kernelversies niet langer nodig. Idle was het energieverbruik met Ubuntu 21.10 met 20 watt slechts 2 watt hoger dan met Windows.
Tot slot
Als je ons bouwvoorstel hebt gebouwd, zou je een pittige kantoor-pc moeten hebben die je aan je eigen behoeften kunt aanpassen.
Hopelijk geeft dit artikel je anders een een idee van de zaken waar je tegenaan kunt lopen bij zelf een pc bouwen. Meer tips en informatie vind je ook hier:
- Zelf mini-pc samenstellen – zo bouw je een krachtige, stille computer
- FAQ bouwvoorstellen
- Tips voor een zelfbouw-pc
(Deze informatie is afkomstig uit het artikel in c’t 6, 2022, pagina 124, van Christian Hirsch en Alieke van Sommeren)