Installeren voor iedereen (of niet) in Windows

Moderne installatieroutines geven je vaak de keuze om een programma voor iedereen of alleen voor jezelf te installeren. We leggen uit wat de gevolgen kunnen zijn, zodat je niet blindelings op ‘Volgende’ hoeft te klikken.

Het installeren van een Windows-programma gaat meestal snel en eenvoudig: start het installatieprogramma, klik een paar keer op ‘Volgende’ en accepteer indien nodig de licentieovereenkomst, klaar. Als je dat allemaal echter al te achteloos afhandelt, laat je vaak meerdere mogelijkheden liggen om het resultaat aan je wensen aan te passen. Niet zelden krijg je zelfs een ongewenste browserplug-in of andere reclamerommel als bijvangst.

Bij steeds meer installatieroutines duikt al geruime tijd een vraag op waarvan het antwoord meer impact heeft dan op het eerste gezicht duidelijk is. Moet het programma na het installeren beschikbaar zijn voor alle gebruikers of alleen voor het account waarmee je je zojuist hebt aangemeld?

Installatieprogramma’s geven je tegenwoordig vaak de keuze tussen een lokale of een globale installatie. Wat technisch het verschil is, is nauwelijks duidelijk.

Die vraag is helemaal niet zo makkelijk te beantwoorden, want wat daar technisch mee bedoeld wordt verschilt van programma tot programma. Bij sommige installatieroutines wordt daarmee bepaald waar het programma op de schijf terechtkomt, terwijl het bij andere alleen bepaalt wie een programmapictogram in het startmenu of op het bureaublad te zien krijgt. Zelfs op een computer met maar één gebruiker is het antwoord daarbij van belang.

Traditioneel komt de geïnstalleerde software in de map ‘C:\Program Files’ te staan. Bij de 64-bit versies van Windows is er ook nog de map ‘C:\Program Files (x86)’ voor 32-bit programma’s. Daar zijn ze eigenlijk in goede handen. Op NTFS-schijven bepalen de standaardrechten dat elke aangemelde gebruiker ze vanaf daar kan uitvoeren.

Wijzigingen in de bestanden zijn voorbehouden aan beheerders, wat logisch is. Minder ervaren gebruikers zonder die rechten kunnen dan geen kwaad. Zelfs malware heeft het relatief moeilijk om software die daar geïnstalleerd is te manipu­leren omdat ze eerst administratorrechten moeten krijgen. Het concept van een dergelijke beveiligde programmamap heeft echter ook het nadeel dat gebruikers zonder passende rechten voor elke (beveiligings)update de hulp van een beheerder nodig hebben.

Ook dat de programmamap op de systeem­partitie staat, is een mes dat aan twee kanten snijdt. Positief is dat ze bij een back-up-image dan in de back-up belanden. Dat is goed, want veel programma’s zijn niet veel waard zonder de bijbehorende vermeldingen in het register. Bovendien hebben veel programma’s extra bestanden nodig, die het installatieprogramma in de Windows-map heeft opgeslagen. Het was lange tijd populair om programma’s in principe op een ander station dan op het systeemstation te installeren, maar dat is om die reden onpraktisch gebleken.

Desalniettemin kan het in sommige gevallen handig zijn om het ene of andere programma buiten de Windows-partitie te installeren. Het gaat dan voornamelijk om games. Die zijn vaak erg groot en nemen dus veel ruimte in beslag. Vooral op de systeemschijf wordt het echter vaak dringen, zeker als dat een wat krap bemeten ssd is. Games zijn bovendien vaak niet zo afhankelijk van registervermel­dingen en systeembestanden.

Waar een installatieprogramma expliciet een doelmap voorstelt, is die standaardinstelling dus meestal de juiste keuze. In die gevallen is ook ­duidelijk wat er achter een mogelijk volgende vraag steekt over het installeren voor iedereen of alleen voor de huidige gebruiker: dat gaat dan alleen om de programmapictogrammen – waarover later meer.

Als een installatieprogramma niet om een doelmap vraagt, maar de keuze biedt voor een installatie voor iedereen of voor slechts één account, komt de programmacode in het tweede geval vaak terecht in een map in het gebruikersprofiel, meestal ergens onder ‘C:\Users\Accountnaam\AppData\­Local’.

Bij een software-installatie ‘Alleen voor mij’ kan de uitvoerbare code soms in het onbeschermde gebruikersprofiel terechtkomen.

Echt goed op zijn plek is het programma daar niet. De bestandsrechten beschermen het niet tegen manipulatie door avontuurlijke gebruikers en malware. Dat kan daarentegen wel weer handig zijn voor toepassingen met frequente updates. Die kan het programma vervolgens importeren zonder administratorrechten, vaak zelfs zonder dat je daar zelf iets van merkt.
Maar dat kan ook een probleem worden. Als de computer bijvoorbeeld door Software Restriction Policies wordt beschermd tegen malware, maakt een dergelijke update een uitzonderingsregel ongeldig, waardoor het programma niet eens meer gestart kan worden.

Bovendien bevindt de profielmap zich standaard op de systeemschijf. Programma’s die daar geïnstalleerd zijn, gebruiken eventueel dus ook schaarse sdd-ruimte – bij meerdere gebruikers zelfs meerdere keren.

Installatieprogramma’s die je een doelmap laten kiezen, willen met de vraag ‘voor iedereen of alleen voor jou?’ meestal alleen weten waar de programmapictogrammen moeten komen. Hetzelfde geldt meestal als een installatieroutine vanaf het begin administratorrechten vereist. Om te begrijpen wat er achter die vraag zit, moet je weten hoe sommige speciale mappen in Windows werken, waaronder het startmenu en het bureaublad.

Achter beide gaan echte bestandsmappen op de harde schijf schuil, maar niet slechts één, maar twee: één voor het hele systeem en één voor het huidige gebruikersaccount. De inhoud van het start­menu bestaat dus uit een combinatie van de mappen ‘C:\ProgramData\Microsoft\Windows\Start Menu\­Programs’ en ‘C:\Users\Accountnaam\AppData\Roaming\Microsoft\Windows\Start Menu\Programs’. Op het bureaublad wordt alles weergegeven wat zich bevindt in de mappen ‘C:\Users\Public\Desktop’ en in ‘C:\Users\Accountnaam\Desktop’. Wijzigingen in de inhoud van systeembrede mappen vereisen ­administratorrechten. Je eigen startmenu en bureau­blad kun je zelf beheren. Daar komt ook alles in terecht wat je op het bureaublad opslaat of vastzet aan het startmenu.

De mogelijkheid om door een installatie­programma de pictogrammen alleen op je eigen bureau­blad of in je eigen startmenu te laten zetten, is eigenlijk maar met één goede reden zinvol. Die is dat de ­computer ­behalve door jezelf alleen gebruikt wordt door zeer onervaren gebruikers, die door de extra pictogrammen in de war raken, of door kinderen die niet hoeven weten dat het geïnstalleerde programma bestaat.

Als je bij het installeren van een programma voor de keuze komt te staan of je dat voor het hele systeem wilt gebruiken of alleen voor jezelf, is bij twijfel de algemene installatie de beste keuze. Op een computer die je alleen zelf gebruikt, bescherm je de software op die manier tegen overschrijven, hetzij per ongeluk of door malware. De enige prijs die je daarvoor betaalt, is dat je af en toe een UAC-vraag moet beantwoorden wanneer het programma een update vindt.

Zelfs op een gedeelde pc is de systeembrede software-installatie meestal aan te raden – om dezelfde redenen. Bij wijze van uitzondering kan de andere beslissing de juiste zijn, bijvoorbeeld als je medegebruikers het geïnstalleerde programma niet hoeven te gebruiken of als je net wilt voorkomen dat het gebruikt wordt.

Toch blijft gelden: houd je ogen open bij installatie­programma’s! Gewoon blindelings op ‘Volgende’ klikken, levert meestal niet het beste resultaat. Afhankelijk van wat je met het programma wilt, kunnen optionele componenten essentieel zijn voor het gebruik, maar ook onnodige ballast. Als de systeemschijf weinig ruimte heeft, kan een andere schijf handig zijn als installatiedoel. Als je niet bezig bent met de eerste installatie van een computer, dient nieuw geïnstalleerde software meestal slechts één enkel (tijdelijk) doel. Het is dan vaak contraproductief om die een pictogram op het bureaublad te laten zetten. Waarschijnlijk zal het je alleen maar afleiden van de echt belangrijke pictogrammen.

(Hajo Schulz en Noud van Kruysbergen, c’t magazine)