Mini pc met passieve koeling: drie modellen getest

Een mini pc met passieve koeling met Gemini Lake-chip is in allerlei uitvoeringen te vinden. Drie apparaten van Shuttle en Zotac hebben bijzon­dere extra’s zoals een zeer klein formaat, twee netwerkpoorten of plaats voor een 4G-modem. Het zijn interessante modellen als je een klein en stil apparaat zoekt.

Be Gemini Lake-cpu’s zijn niet zo snel, maar wel lekker zuinig en goedkoop. En ze kunnen 4K-schermen van beeld voorzien en zonder morren 4K-content afspelen. Prima pc’s voor standaardtaken, videostreaming en als zuinige zelfbouw-server. De passief gekoelde Shuttle XPS Slim DL10J, Zotac Zbox CI329 nano en PI335 pico Gemini Lake laten zien hoe divers de Intel-chips in te zetten zijn.

Elk van de drie kleine pc’s heeft zijn eigen voor- en nadelen. De Zbox PI335 pico is vooral extreem klein waardoor de prijs een stuk groter wordt. Qua performance, aantal aansluitingen, opslag en geheugencapaciteit moet je echter genoegen nemen met minder. De Zbox CI329 scoort punten met twee netwerkpoorten (gigabit), wat hem geschikt maakt als opensource firewall of router. En dan kan hij ook nog eens 4K-schermen aansturen met 60 Hz. Shuttle op zijn beurt richt zich met de XPC Slim DL10J ook op zakelijk gebruik. De kleine Shuttle heeft een VGA- en RS 232-poort, wat handig is voor kassasystemen. Via een optionele adapter kun je de wifi-adapter omwisselen tegen een 4G-modem voor als je ergens zonder breedband aan de slag moet. Er zit geen HDMI 2.0 op, dus 4K met 60 Hz kan alleen via DisplayPort.

De Gemini Lake-familie bestaat uit vier Celerons en twee Pentiums. Ze hebben elk twee of vier kernen en een gpu en vergelijkbare chipsetfuncties: twee keer SATA 6G, zes PCIe-lanes en tot aan vier USB 3.0-poorten. HDR-video, USB 3.1 Gen 2 en PCIe 3.0 vind je hier niet, daarvoor wil Intel liever de duurdere modellen aan je slijten.

De 6W-versies van de Gemini Lakes zijn te herkennen aan de N in de typeaanduiding, zoals bij de Celeron N4100 die in de twee Zotacs zit. De 10W-variant wordt aangeduid door een J, zoals de Cele­ron J4005 in de Shuttle. Wat deze test ook weer laat zien, is dat de TDP-classes verwarrend zijn en de verschillen in het verbruik voor op het net aange­sloten appa­raten irrelevant zijn. De N-types kunnen idle juist zuiniger zijn als de elektronica en het BIOS alles uit de kast trekken. Dit is nuttig voor notebooks die op accu draaien, maar niet voor een mini-pc met een adapter.

De quadcore N4100 in de Zbox CI 329 ligt slechts 36 procent voor bij multi­threading in Cinebench R15 vergeleken met de Celeron J4005 van de XPC slim. Maar de cpu in de XPC is slechts een dual­core. De zeer kleine Zbox PI335 haalt maar 24 procent voorsprong, maar dat komt omdat hij al snel zijn snelheid terugschroeft. De koeling trekt het namelijk niet. Bij de passief gekoelde mini-pc’s is een goede opbouw belangrijk, anders haal je lang niet alles uit de hardware.

De Zbox PI335 is een complete pc inclusief geheugen, flashgeheugen en Windows Home N. De twee andere mini’s zijn barebones. Dit houdt in dat je zelf geheugen, opslag en een besturingssysteem moet regelen. Voor een 128GB-ssd en 4 GB aan geheugen betaal je een meerprijs van 70 euro. De pure hardware van een mini komt op die manier uit op ongeveer 250 euro. Voor Windows 10 komt daar nog 115 euro bij. Gemini Lake-systemen draaien meestal ook op Linux zonder veel issues. Ook voor de wifi-adapters van Intel zijn drivers beschikbaar. Ubuntu 18.10 zorgt voor een 1 tot 2 wat hoger verbruik vergeleken met Windows 10. Maar je kunt dit ­terugdringen door SATA Link Power Management (LPM) te activeren via powertop.

Volgens de specificaties van Intel kunnen de Atom Celerons al een aantal generaties maximaal 8 GB geheugen aansturen. In de praktijk is bijna altijd 16 GB mogelijk. De barebone van Shuttle kan zelfs 32 GB aan.

Klik op onderstaande afbeelding voor meer technische gegevens en meetresultaten (pdf-bestand).

Elke mini-pc scoort wel pluspunten met leuke details. De Zbox PI335 pico ­Gemini Lake is zeer zuinig en Zotac stopt er een usb-stick voor Windows-recovery bij. De Zbox CI329 heeft snel wifi en bij de XPC zit de behuizing stevig in elkaar en is er een goed passende voeding gebruikt.

Maar er zijn ook minpunten. De SD- en microSD-kaartlezers werken allemaal zeer traag. Shuttles wifi-adapter doet niet aan 5 GHz. De Zbox pico heeft veel te weinig flashopslag. Anders dan bij de NUC’s van Intel heeft geen enkele mini-pc een ingebouwde microfoon of ontvanger voor een infrarood-afstandsbediening. En geen enkele pc benut de performance van de Gemini -Lake-chip volledig. Wat je vooral mist zijn meer aansluitingen voor storage, bijvoorbeeld een extra M.2-slot voor een SATA- of PCIe-ssd.

Passief gekoelde mini-pc’s met Gemini Lake kosten minder dan 300 euro en zijn vrijwel geheel onzichtbaar te monteren. De performance en uitbreidingsopties zijn wel beperkt. Programma’s die om veel performance vragen draaien niet of verre van vloeiend. Er zijn daarentegen genoeg toepassingen te bedenken waar de kleine pc’s prima geschikt voor zijn. Denk aan een simpele werkplek, kassa of een opensource ­firewall.
De Zbox CI329 nano is erg flexibel in gebruik. Met twee netwerkpoorten heb je een snelle netwerkconnectie en opties als router of firewall, en hij kan monitoren met een 4K-resolutie aan­sturen. Het kleine kastje zou nog aantrekkelijker zijn als hij een slot voor een M.2-ssd zou hebben. De Zbox PI335 is een mooi klein kastje. Maar zijn kleine formaat zorgt voor minder performance (terugklokken door warmte) en de 32 GB aan flashopslag is veel te krap. En daar is het prijskaartje dan weer te hoog voor. Bij de Shuttle XPC Slim DL10J hadden we graag een wat modernere wifi-adapter gezien en HDMI 2.0. Die robuuste en flexibel uit te breiden pc is vooral gericht op zakelijk gebruik.

(Christof Windeck, c’t magazine)