Dit is waarom je niet je ssd moet defragmenteren

Als het gaat om de algemene snelheid van pc’s, zijn solid-state schijven, ofwel ssd’s, wellicht een van de meest cruciale componenten. Over het algemeen presteert flash-gebaseerde dataopslag aanzienlijk sneller bij het lezen en schrijven van data dan traditionele harde schijven of hdd’s (Hard Disk Drives). Maar is het optimaliseren van een ssd door hem te defragmenteren net zo noodzakelijk als bij een hdd?

Wie voldoende ervaring heeft met pc’s (samenstellen), weet dat klassieke harde schijven af en toe moeten worden gedefragmenteerd voor optimale prestaties. In dit artikel lees je echter waarom je je ssd niet moet defragmenteren, zoals bij een harde schijf wel het geval is.

Klassieke harde schijven, ook wel bekend als “hard disk drives” of “hdd’s”, vertragen na verloop van tijd, vooral wanneer er gedurende maanden en jaren veel, met name kleine, bestanden naar worden geschreven. Deze vertraging wordt veroorzaakt door de fysieke werking van harde schijven, waarbij de gegevens worden opgeslagen op een draaiende schijf en de leeskop van de harde schijf over deze schijf beweegt, vergelijkbaar met een klassieke platenspeler. De gegevens zijn gerangschikt in blokken en worden standaard na elkaar opgeslagen. Om een bestand te lezen, moet de leeskop naar de juiste locatie worden verplaatst.

Bij de eerste opslag worden bestanden “in één stuk” opgeslagen. Na verloop van tijd ontstaan er gaten in de blokstructuur door het verwijderen van afzonderlijke bestanden, die later worden opgevuld met nieuwe gegevens. Wanneer een nieuw bestand groter is dan de beschikbare ruimte, verdelen Windows, Linux, macOS en andere besturingssystemen het in verschillende blokken, wat leidt tot fragmentatie. Het gevolg is dat bestanden niet meer in één keer worden opgeslagen, en de magnetische leeskop de gegevens niet meer ononderbroken kan lezen. In plaats daarvan beweegt de kop heen en weer op het oppervlak van de harde schijf. Omdat de harde schijf bij elk schrijf- en leesproces tijd verliest bij het opnieuw uitlijnen van de leeskop, maakt fragmentatie klassieke harde schijven langzamer.

De oplossing hiervoor is defragmentatie. Het bestandssysteem wordt als het ware volledig heringericht met behulp van ingebouwde systeembronnen of gespecialiseerde software. Na voltooiing van dit proces zijn de gegevens weer in één stuk beschikbaar, wat resulteert in een hogere snelheid, vooral bij het lezen.

Bestanden op ssd’s worden ook in blokken opgeslagen. Is het dan raadzaam om ssd’s regelmatig te defragmenteren? Nee, dat is het niet.

Dit komt door de totaal andere manier waarop ssd’s werken. In tegenstelling tot klassieke harde schijven hebben ssd’s geen mechanische onderdelen. Er is dus geen roterende schijf en ook geen leeskop die heen en weer moet worden bewogen. In plaats daarvan worden de gegevens op een ssd opgeslagen in flashgeheugen.

Bij het schrijven en lezen adresseert de ssd-controller de betreffende geheugenblokken direct en zonder elektromechanische onderdelen. Simpel gezegd: dit is de reden waarom ssd’s zoveel sneller werken dan harde schijven. Nog relevanter is dat de individuele geheugencellen van ssd’s altijd met dezelfde snelheid worden bereikt. Bij het lezen en schrijven van data op de ssd maakt het geen verschil of de datablokken achter elkaar liggen of verspreid zijn.

Om deze reden is het niet nodig om een ssd te defragmenteren; het biedt eenvoudigweg geen voordelen. Besturingssystemen zoals Windows 10, Windows 11 of nieuwe versies van Linux-distributies bieden daarom zelfs niet eens de mogelijkheid om ssd’s te defragmenteren.

Meer lezen over hdd’s, ssd’s en alle andere pc-hardware?

Schrijf je in voor de gratis nieuwsbrief van c’t magazine:

Het defragmenteren van ssd’s levert niet alleen geen snelheidsvoordelen op, maar kan zelfs de schijf beschadigen. Dit komt doordat de geheugencellen van ssd’s een beperkte levensduur hebben. Na een bepaald aantal schrijftoegangen geven ze eenvoudigweg de digitale geest. Eerlijk gezegd is het risico dat ssd’s defect raken in de praktijk extreem laag. Dit komt deels door de duurzamere ssd-cellen, maar ook door de intelligente ssd-controllers die de opslagprocessen beheren.

Deze controllers zorgen ervoor dat elke afzonderlijke geheugencel op de ssd in dezelfde verhouding wordt gebruikt. Dit betekent dat de controllers de opgeslagen gegevens gelijkmatig over het oppervlak van de ssd verdelen om de levensduur van de opslag te verlengen. Wanneer software, of het nu een besturingssysteem of een extern programma is, door middel van gedwongen defragmentatie in dit proces ingrijpt, kan dit leiden tot een verkorte levensduur.

Iedereen die ooit de systeeminstellingen van Windows heeft bekeken, zal hebben opgemerkt dat het systeem standaard ook ssd’s ‘optimaliseert’. Deze functie is te vinden onder “Instellingen”. Klik op “Systeem” en selecteer vervolgens “Opslag”. Klik dan op ‘Stationsoptimalisatie’.

In het geopende venster toont Windows een overzicht van alle geïnstalleerde schijven, zowel hdd als ssd. Het punt “Optimaliseren” staat ook achter een ssd. Wat betekent dat precies? In het kort, in tegenstelling tot bij hdd’s herkent Windows automatisch dat bij een ssd defragmentatie niet nodig is. Bij het optimaliseren van ssd’s, wat Windows 11 bijvoorbeeld één keer per week automatisch doet, controleert het systeem enkele automatische optimalisatieprocessen die ssd’s aan de hardwarekant bieden. Een voorbeeld hiervan is het correct instellen van het zogenaamde TRIM-commando.

In feite elimineert een modern besturingssysteem vrijwel alle zorgen over een ssd. Windows, Linux en macOS zijn al geruime tijd geoptimaliseerd voor het gebruik van ssd’s en garanderen daarmee een langdurige en efficiënte werking van het flashgeheugen.

Daarom is het aan te raden programma’s te vermijden die beweren voordelen te bieden door ssd’s te defragmenteren, omdat ze eenvoudigweg geen rechtvaardiging hebben.

Meer lezen over hdd’s, ssd’s en alle andere pc-hardware?

Schrijf je in voor onze gratis nieuwsbrief: