Foto gegevens verwijderen: metadata opschonen en privacy beschermen

Foto’s bevatten veel metadata die soms woon- of werkadres of de namen van familie en vrienden verraden. We laten zien hoe je gevoelige foto gegevens snel verwijdert voordat je ze op internet zet – zowel op je desktop-pc als op je mobiel. Bescherm je privacy door de ‘metadata’ uit je foto’s te verwijderen.

Metadata in foto’s zijn wel nuttig, maar locatie- en tijdinformatie kan ook veel details onthullen over leefgewoonten, woonplaats en sociale relaties, vooral in combinatie met trefwoorden die je zelf hebt toegevoegd via het fotobeheer. Als sociale net­werken bijvoorbeeld de metagegevens “verwijderen” bij het uploaden, worden die niet gepubliceerd, maar misschien wel door de exploitant van het platform opge­slagen en geanalyseerd. Als je gevoelige informatie in eigen hand wilt houden, moet je die zelf verwijderen voordat je bestanden publiceert. Voor Windows, macOS en Linux en ook voor Android en iOS zijn daar een aantal praktische en gratis tools voor.

Een digitale camera (zoals op je smartphone) legt vaak allerlei gegevens vast in een foto, zoals locatie, tijdstip en nog veel meer zogeheten metadata.

Foto’s bevatten in wezen drie hoofdtypes van metagegevens, die elk hun eigen gebied in het fotobestand hebben: EXIF, IPTC en XMP. In de EXIF-gegevens schrijven de camera’s allerlei informatie over de omstandigheden van de opname: tijd en plaats (gps-coördinaten), sluitertijd en diafragma, evenals correctiefilters en presets voor de verwerking.

IPTC-velden worden meestal niet automatisch ingevuld wanneer de foto wordt genomen, maar pas achter­af. Daar kunnen fotografen copyright- en contact­gegevens, trefwoorden of locatie-informatie zoals land, stad of de naam van de bezienswaardigheid opslaan.

Het door Adobe geïntroduceerde XMP-formaat dient als container voor allerlei soorten metadata. Het kan EXIF en IPTC vermeldingen bevatten, maar ook uitgebreide bewerkingsinstructies. Die worden bijvoorbeeld door niet-destructieve foto-ontwikkelaars zoals Lightroom en Darktable in de XMP-velden opgeslagen.

Vaak zijn EXIF- en IPTC-entry’s dubbel aanwezig omdat ze vanwege compatibiliteit zowel in de originele ­headers worden geschreven als in het XMP-gedeelte.

In Windows Verkenner selecteer je gewoon meerdere foto’s, klik je op de selectie met de rechtermuisknop en kies je Eigenschappen in het snelmenu. Op het tabblad Details staat helemaal onderaan de optie ‘Eigenschappen en persoonlijke gegevens verwijderen’. Vervolgens kies je of Windows de metadata direct uit de originelen moet verwijderen of dat je kopieën wilt hebben waaruit de metadata zijn verwijderd. Je kunt ook individuele velden selecteren om te verwijderen. Op de lange termijn is deze procedure echter te omslachtig, omdat je je voorkeuren niet als standaard kunt opslaan.

Via Windows Verkenner kun je snel persoonlijke gegevens uit een of meerdere foto’s verwijderen.

Op de Mac kun je het gratis programma Image­Optim gebruiken. Sleep gewoon png-/jpeg-bestanden of een hele fotomap op het programmavenster en de bestanden worden opgeschoond volgens de opgegeven instellingen.

De gratis viewer IrfanView verwijdert met batch­verwerking zo nodig alleen de EXIF- en IPTC-gegevens of de fotobeschrijving. Het foto-ontwikkelprogramma Lightroom heeft vier exportopties voor het verwijderen van metagegevens, maar afhankelijk van het gebruiksdoel geven deze soms te weinig en soms te veel prijs. Met de volgende tools krijg je volledige controle.

De allround tool bij uitstek voor de Windows-, macOS- en Linux-desktop is ExifTool van Phil Harvey. Die kan EXIF-, IPTC- en XMP-metadata uitgebreid weergeven en bewerken via opdrachten op de commandline. Of hij kan ze compleet verwijderen – uit alle denkbare beeldformaten. Deze metadatatool bestaat uit een commandlineprogramma en een Perl-bibliotheek.

Met een paar eenvoudige stappen kun je hem integreren in de normale workflow zonder dat je de commandline hoeft op te roepen. Bij Windows kun je bijvoorbeeld eenvoudig je favoriete ExifTool-opdrachten tot handige ‘droplets’ verpakken en er snelkoppelingen voor op het Bureaublad zetten. Telkens wanneer je foto’s wilt versturen of op een andere manier wilt publiceren, sleep je ze gewoon op de juiste droplet om er batch­gewijs de gevoelige gegevens uit te verwijderen. Het handige is dat zelfs sommige fotobewerkingsprogramma’s zoals Lightroom dergelijke scripts na het exporteren kunnen oproepen en toepassen.

Pak eerst exiftool.zip uit en kopieer dan exiftool(-k).exe naar een locatie naar keuze. We hebben een directory met de naam ExifTool gemaakt in de programmamap van Windows. Om een batchscript te maken voor het verwijderen van alle metadata, open je een eenvoudige tekst-editor, voeg je de Exiftool-aanroep

“<Your path to exiftool>\exiftool(-k).exe” -r -overwrite_original -all= %*

toe aan het document en sla je het bestand op. Gebruik daarbij niet de extensie .txt maar de extensie .bat, en een sprekende naam – bijvoorbeeld RemoveMetadata.bat. Je kunt een bestand dat is opgeslagen als .txt ook gewoon hernoemen naar .bat. Sla de scripts op in de programmamap van ExifTool.

Met handige .bat-scripts kun je sneller de metadata trimmen uit foto’s voordat je ze exporteert – na het slepen vanuit elke applicatie.

Maak een snel­koppeling op het bureaublad aan door het bestand RemoveMetadata.bat te selecteren en naar het bureaublad te slepen terwijl je de rechter muisknop ingedrukt houdt. Als je meerdere foto’s selecteert in Verkenner of in je favoriete fotoviewer en die naar de snelkoppeling op het bureaublad sleept, zal ­ExifTool starten en ze ontdoen van alle metadata. Door de para­meter (-k) in de programmanaam wordt het script tijdelijk gestopt en wordt de opdrachtregel weerge­geven. Druk dan op de Enter-toets om verder te gaan. Je kunt deze modus behouden voor het testen. Later kun je ­exiftool(-k).exe hernoemen naar exiftool.exe, waarna de scripts zonder onderbreking zullen doorlopen. Let op: door de optie -overwrite_original wordt er geen ­kopie gemaakt.

“-all=“ betekent dat alle soorten metagegevens worden verwijderd. De optie -r zorgt ervoor dat ExifTool de mappen recursief verwerkt, %* geeft de namen van alle geselecteerde afbeeldingsbestanden door aan ­ExifTool. Je kunt dus hele maphiërarchieën naar het .bat-script slepen.

Analoog aan het bovengenoemde commando -all, verwijderen de ExifTool-argumenten

-iptc:all=
-xmp:all=
-exif:all=

alleen deze expliciet genoemde metadatablokken. Als je de informatiestroom nog gerichter wilt sturen, kun je afzonderlijke tags selecteren of uitzonderingen definiëren. Om alleen de IPTC-sleutelwoorden te verwijderen, gebruik je het volgende commando:

-iptc:keywords=

Als je enkel de locatiegegevens uit de EXIF-informatie wilt knippen en de resterende opnameparameters wilt houden, gebruik je de optie

-gps:all=

Kant-en-klare .bat-scripts met deze voorbeelden kun je bij ons downloaden. Voor Lightroom Classic biedt ontwikkelaar Jeffrey Friedl de gratis add-on Metadata Wrangler aan op basis van ExifTool. Via een interactief scherm kun je eenvoudig selecteren en deselecteren welke tags in de geëxporteerde foto’s terecht moeten komen.

Voor Android-toestellen is de F-Droid app Scrambled Exif erg handig. Deze kun je tijdens het delen gebruiken – dus privacy kost slechts een extra tikje. In plaats van de geselecteerde foto’s direct naar de gebruikelijke e-mail-, messenger- of socialemedia-apps te sturen, kies je bij het delen Scrambled Exif uit de lijst met apps. De foto’s worden vervolgens naar het klembord gestuurd, waar ze ontdaan worden van de metadata en hernoemd. Tot slot verschijnt de app-lijst weer – een tikje op een van de pictogrammen deelt de opgeschoonde foto’s dan zoals gebruikelijk. Let op, de oriëntatietag blijft daarbij behouden, zodat rechtopstaande foto’s nog steeds auto­matisch in de juiste stand worden getoond. F-Droid is een verzameling van opensource apps die niet via de Google Play Store worden geïnstalleerd, waar we eerder informatie over hebben gegeven.

Als je de voorkeur geeft aan minder radicale oplossingen, kun je Photo Exif Editor gebruiken om aparte velden te bewerken of te verwijderen – zelfs tegelijkertijd voor meerdere foto’s. Bij iOS vind je de overeenkomstige functies in de app Shortcuts en in de metadatatool ViewExif.

De F-Droid-app Scrambled Exif nestelt zich in het delen-proces van Android.

Het online zetten van foto’s zonder metadata is geen waarborg tegen allerlei vormen van spionage en tracking. Informatie kan ook via derden en beeldherkennings­algoritmes terechtkomen in allerlei databases van bedrijven. In elk geval verhinderen de hier gepresenteerde oplossingen dat informatie over je woonlocatie en andere favoriete locaties, maar ook hobby’s, vrienden, et cetera zomaar voor iedereen toegankelijk op internet terechtkomen.

(Andrea Trinkwalder en Marco den Teuling, c’t magazine)

Blijf op de hoogte van de nieuwste informatie en tips!
Schrijf je in voor de nieuwsbrief: