Onbekend bestandstype bepalen zonder extensie

Dataherstelprogramma’s lukt het vaak niet om bestanden onder de oorspronkelijke naam op te slaan. Bij bestanden met een onbekend bestandstype moet je trucs gebruiken om de gegevens weer leesbaar te maken. Ook als ze met een verkeerde extensie of zonder extensie zijn opgeslagen, is het handig als je toch kunt bepalen met welk programma ze geopend kunnen worden.

Normaliter herkent Windows aan de extensie in een bestandsnaam wat het bestandstype van een bestand is. Meestal werkt dat goed, maar er zijn gevallen waarin het misloopt. Misschien gebruik je een dataherstelprogramma in een poging om per ongeluk gewiste of op andere wijze verloren gegane bestanden terug te halen. Bij de herstelde items die op die manier worden teruggezet, ontbreekt vaak de oorspronkelijke bestandsnaam, inclusief de extensie. De herstelprogramma’s moeten daar naar gissen en dat gaat niet altijd goed.

Ook de ingebouwde Windows-tool chkdsk voor het verhelpen van fouten in het bestandssysteem vindt af en toe verloren gegane bestanden. Het probeert niet eens om de namen te raden, maar noemt ze gewoon file0000.chk, file0001.chk enzovoort. Voordat je daar iets mee kunt, moet je ze eerst voorzien van de juiste extensie.

Het komt ook wel eens voor dat je bij e-mailberichten bestanden ontvangt met een onbekende extensie. Als die niet afkomstig zijn van een vertrouwde afzender, moet je er zeker niet zomaar op dubbelklikken. Probeer eerst het bestandstype te bepalen en controleer of dat erom bekend staat dat het voor aanvallen met malware kan worden gebruikt.

Windows toont met de standaard­instellingen de meeste bestandsextensies helemaal niet. Om dat aan te passen, ga je in Verkenner van Windows 10 naar het tabblad Beeld op het lint en markeer je het vakje Bestandsnaamextensies. Bij oudere Windows-versies ga je naar de mapopties en zoek je naar het vinkje bij ‘Extensies voor bekende bestandstypen verbergen’. Dat moet je weghalen.

Om het type van een bestand te achter­halen, kun je het bijvoorbeeld openen in een teksteditor. Met een beetje geluk is de inhoud leesbaar of kun je het bestandstype daaruit afleiden, bijvoorbeeld bij een XML- of HTML-bestand. Maar vaak zie je alleen een onverteerbare tekenbrij.

Een andere optie is om het bestand met verschillende toepassingen te openen om te kijken of die er iets mee kunnen. Geschikte mogelijkheden zijn bijvoorbeeld het archiefprogramma 7-Zip, afbeeldingsviewer IrfanView en VLC Media Player. Die staan er allemaal om bekend dat ze niet zo kritisch zijn qua bestandsnaamextensie en dat ze bestanden die eigenlijk voor andere programma’s zijn bestemd ondanks kleine formaatafwijkingen toch nog bruikbaar kunnen verwerken.

Als je op die manier gaat testen met programma’s moet je wel oppassen! Vooral als het gaat om bestanden uit een niet vertrouwde bron moet je zeker niet gaan testen met programma’s die scripts kunnen uitvoeren. Daarom vallen onder andere webbrowsers, Microsofts Office-programma’s en Adobe Reader af.

Een handigere methode om het bestandstype te bepalen is het programma TrID. Dat kan geen bestanden openen, maar wel het type van een bestand betrouwbaar bepalen. Het gebruikt daarvoor een database met circa 11.000 profielen, die nog steeds wordt uitgebreid.

De tool is er in verschillende varianten. De GUI-versie TrIDNet is waarschijnlijk het makkelijkst te gebruiken. Het downloaden daarvan bestaat uit twee delen: het eigenlijke programma zit in het archiefbestand trid_net.zip, dat je kunt uitpakken in een map naar keuze. De database met de bestandstype-profielen wordt verspreid in de vorm van een 7z-archief (uit te pakken met het programma 7-zip). Dat bevat voor elk bekend bestandstype een XML-bestand. Dat archief kun je het beste uitpakken naar dezelfde map als de programmabestanden (er wordt automatisch een submap gemaakt met de naam defs). Het programma kan ze dan automatisch vinden. Als dat niet lukt, moet je bij de eerste keer starten van het programma het ‘Definitions path’ invoeren in het daarvoor bestemde invoervak. Het programma stelt zelf een database samen aan de hand van de XML-bestanden en bewaart die op dezelfde locatie als de programmabestanden. De volgende keren dat je het programma start, wordt het dan razendsnel geopend.

Het gratis programma TrIDNet herkent bijna 11.000 bestandstypen aan de hand van typische bytepatronen.

Je kunt TrID op drie manieren gebruiken. De meest gebruikersvriendelijke is via de grafische interface van de downloadversie. Sleep een bestand vanuit Windows Verkenner naar het programmavenster van TrID of gebruik de Browse-knop van het programma om een bestand te selecteren. TrID toont dan de mogelijke typen voor het bestand in een tabel, waarbij de mogelijkheden worden gesorteerd op waarschijnlijkheid. Dubbelklik op het grijze vlak aan het begin van een tabelrij voor meer informatie. Je krijgt dan een venster met extra gegevens, met meestal ook een link die de herkomst van het bestandstype in meer detail beschrijft.

De tweede manier om de tool te gebruiken is de commandline-versie, die luistert naar de naam trid. De commandline-versie is zowel voor Windows als voor Linux beschikbaar. Ook die versie moet je in twee delen downloaden. De database wordt daarbij echter meteen in de vorm van een enkel groot bestand aangeboden – maar de indeling is wel anders dan bij TrIDNet. Dat bestand moet je uitpakken en in dezelfde map zetten als het uitvoerbare bestand.

Om via de commandline een bestand te identificeren, geef je de naam van dat bestand als argument mee. Daarbij mag je de gebruikelijke jokertekens * en ? gebruiken, waardoor je meerdere bestanden ineens kunt identificeren. Vooral na dataherstelbewerkingen kan de optie -ae erg handig zijn op de commandline. Die zorgt ervoor dat achter de opgegeven bestandsnamen meteen de extensie wordt geplakt die volgens trid het meest waarschijnlijk is.

De commandline-versie biedt extra mogelijkheden en is zowel voor Windows als voor Linux beschikbaar.

Een derde manier om de kennis van TrID te benutten gaat via de browser. Bij http://mark0.net/onlinetrid.html kun je tot bestanden met een maximale grootte van 10 MB uploaden naar de server van TrID-ontwikkelaar Marco Pontello. Het bestandstype wordt dan door ‘Online TrID’ geïdentificeerd.

Houd er wel rekening mee dat de bestanden daarbij dan onversleuteld via internet verstuurd worden. Voor gebruikers van Telegram is er trouwens nog een vierde optie, want zij kunnen ook de TrIDBot gebruiken en daar een bestand heen sturen.

Dat je de extensie van een bestand hebt kunnen bepalen, wil nog niet zeggen dat Windows er ook iets mee kan aanvangen. Om te ontdekken met welke programma’s je het kunt openen, is een zoekactie op internet handig. Een uitgebreide metazoekmachine voor informatie over bestandstypen vind je bijvoorbeeld op http://file-extension.net/seeker. Als je online bestanden identificeert via de TrID-server, wordt daar bij de resultaten ook naar verwezen. Gebruik je een lokaal geïnstalleerde versie, dan kun je eenvoudigweg de extensie kopiëren en bij de zoekmachine invoeren.

Voor elk bekend bestandstype vind je hier een of meer links naar extra informatie. Soms gaat het om achtergrondartikelen die het bestandsformaat technisch beschrijven, soms leidt een link naar geschikte software om het betreffende bestandstype te openen.

Bij een extensie die voor meerdere bestandsformaten wordt gebruikt, is het echter vaak een kwestie van giswerk om de juiste te vinden.

(Hajo Schulz, c’t magazine)