Android apps verwijderen of uitschakelen zonder rooten

Veel van de meegeleverde apps op je smartphone zijn best nuttig, maar er zit vaak ook aardig wat rommel bij. Dankzij een truc kun je Android-apps verwijderen, ook al biedt een fabrikant die mogelijkheid zelf niet. Dat kan zelfs zonder root-toegang. Zo kun je meer ruimte, snelheid en een betere accuduur krijgen.

De meeste fabrikanten van smartphones, tablets en andere apparaten met Android hebben de irritante gewoonte om niet alleen het Android-­besturingssysteem op hun apparaat te zetten, maar daar ook ongevraagd allerlei apps bij mee te leveren. Het aanbod varieert daarbij van potentieel nuttige tools en agenda- en socialemedia-apps tot spelletjes en winkel-apps. De beweegredenen om die extra’s te installeren zijn daarbij vaak van financiële aard, want zo’n fabrikant krijgt bijvoorbeeld voor elke meegeleverde shopping-app of testversie van een virus­scanner een bepaalde provisie. Vaak worden gebruikers dan aangespoord een account aan te maken bij de clouddienst van de fabrikant, zodat die dan weer extra data kan vergaren en vervolgens extra diensten kan aanbieden.

Fabrikanten-apps als Huawei’s App Gallery en Samsungs Galaxy Apps kun je alleen via trucs verwijderen.

Die ongewenste cadeaus vervuilen niet alleen het app-overzicht, maar ze zijn soms ook actief terwijl je ze niet eens gebruikt. Dat kan je telefoon vertragen, waarbij dan ook nog eens allerlei data worden doorgestuurd. Als je graag heer en meester over je eigen hardware bent, moet je die apps na ingebruikname eerst allemaal verwijderen.

Fabrikanten pronken op de productpagina’s van hun apparaten vaak met de technische gegevens van hun producten, terwijl daarbij vooral wordt gezwegen over welke software er meegeleverd wordt. Er wordt vaak niet meer vermeld dan de Android-versie. Een aantrekkelijk smartphonekoopje blijkt na ingebruikname dan vol te zitten met vervelende softwaresurprises. Dat probleem speelt trouwens niet alleen bij de goedkope modellen, maar ook bij de dure top­smartphones.

Risico’s en bijwerkingen

Met de verderop beschreven methode kun je zo’n beetje bijna alle software van je Android-toestel verwijderen, maar daarbij ook systeemcomponenten die essentieel zijn voor de werking van je smartphone. Ga daarom uiterst voorzichtig te werk en verwijder uitsluitend pakketten waarvan je weet wat ze doen en ook zeker weet dat die overbodig zijn.

Onderzoek in geval van twijfel eerst wat een app doet. Soms stuit je daarbij op ervaringen van andere gebruikers, zodat je in ieder geval weet wat er wel of niet probleemloos weg kan.

Als er belangrijke componenten ontbreken, kun je het Android-toestel in het ergste geval niet meer normaal gebruiken. Bij onze test was het dan voldoende om het apparaat in de recovery-modus te starten en van daaruit dan de fabrieksinstellingen weer terug te zetten.

Hoe goed je de boel kunt opruimen, hangt af van de fabrikant. Vaak kun je sommige meegeleverde apps wel verwijderen of op zijn minst uitschakelen, maar andere zitten vast in het systeem verankerd. Vooral de eigen apps van een fabrikant raak je vaak moeilijk kwijt. Toch zijn die veelal overbodig, zoals een tweede app-winkel of een back-up-app waarvoor een betaald cloudaccount bij de fabrikant nodig is. Vooral Chinese smartphones zitten vaak vol dubieuze systeem-apps, die je wel wilt verwijderen maar waarbij dat niet mag.

Als je tegen die keuzes van de fabrikant wilt ingaan, moet je zelf de trukendoos opentrekken. Een van de opties is jezelf rootrechten verschaffen op het Android-systeem om de rommel te verwijderen, een andere is het installeren van een alternatieve Android-distributie zoals LineageOS.

In beide gevallen schiet je echter wel met een kanon op een mug als het er alleen om gaat om bepaalde apps te verwijderen. Bovendien moet daar normaliter de bootloader voor ontgrendeld worden, wat problemen met de garantie kan opleveren. Gelukkig biedt Android een sluiproute, waardoor je de lastige hindernissen van rootrechten en het ontgrendelen van de bootloader kunt vermijden. Daarmee win je wel geen opslagruimte, maar je kunt de prestaties en privacy wel verbeteren. Verderop lees je hoe dat werkt.

Voordat je in de trukendoos duikt, moet je controleren of de ongewenste apps gewoon verwijderd kunnen worden. Houd het pictogram op het homescreen of in het app-overzicht ingedrukt en kijk of het systeem aanbiedt om de app te deactiveren, of nog beter: te verwijderen. Als dat niet gebeurt, ga je bij de toestelinstellingen naar ‘Apps & meldingen \ Apps’ (de precieze naam verschilt per fabrikant en Android-versie) en tik je op de naam van de app. Je ziet dan alle app-informatie, inclusief een knop voor het verwijderen of deactiveren (stoppen) – als de fabrikant dat tenminste toestaat. Op de apparaten van Huawei en Honor konden we bijvoorbeeld wel de Google Play Store uitschakelen, maar niet de fabrikanteigen app-winkel App Gallery.

Veel standaard meegeleverde apps kun je niet echt verwijderen. Stoppen of uitzetten helpt vaak niet.

Ook als die methoden niet werken, kun je er zonder trucs voor zorgen dat een app in elk geval niet meer zichtbaar is, onder het motto ‘als je het niet ziet is het er niet’. Bij bepaalde launchers zoals Nova Launcher en de standaard-launcher van Samsung kun je apps verbergen in het app-overzicht. Bij Nova houd je daarvoor je vinger op een app-pictogram, kies je Bewerken en verwijder je vervolgens het vinkje bij Apps. Apps die je verbergt blijven wel vindbaar via de zoekfunctie van de launcher en kun je nog starten – zonder verder ingrijpen blijven ze wellicht ook actief.

Om hardnekkige gevallen niet alleen te verbergen, maar ook echt te bevriezen, kun je de eerder genoemde sluiproute benutten. Daarvoor heb je een pc met Windows, Linux of macOS nodig en een usb-kabel om het Android-toestel daarmee te verbinden. De pc moet het Android-toestel aansturen via de voor ontwikkelaars bestemde Android Debug Bridge (ADB).

Dat klinkt lastiger dan het is. In wezen werkt ADB als een soort SSH- of Telnet-verbinding, waarmee je opdrachten kunt uitvoeren op het Android-systeem. Voor het deinstalleren van apps is er de Packet Manager (pm) van Android. Daarmee kun je apps dan wel niet compleet verwijderen, maar in ieder geval wel effectief uitschakelen. Ze zijn dan niet meer zichtbaar of actief.

ADB zit in de gratis Android Platform Tools van Google. Het is te gebruiken zonder daarbij geïnstalleerd te hoeven worden. Pak het gedownloade archiefbestand uit en ga via de commandline of de shell van je besturings­systeem naar de map platform-­tools (cd platform-tools). Start vervolgens de ADB-server met de opdracht adb start-server.

Dan moet je het Android-toestel nog voorbereiden op de koppeling. Sluit het apparaat eerst met de usb-kabel aan op de pc en kies voor een verbindings­modus als Bestandsoverdracht of Picture Transfer Protocol (PTP) of iets dergelijks, zodat de pc de smartphone kan vinden. De modus ‘Deze telefoon opladen’ is daar in elk geval ongeschikt voor.

Je kunt de betreffende modus meestal kiezen via de notificaties die je ziet als je naar beneden veegt over de notificatiebalk bovenin het scherm. Ten minste één van de notifi­caties heeft dan betrekking op de actieve usb-verbinding.

Om apps via de Android Debug shell te kunnen verwijderen, moet je eerst USB-foutopsporing bij Android activeren.

Vervolgens moet je dan ook de usb-foutopsporing nog activeren. Ga daarvoor eerst naar het instellingenmenu van de telefoon en laat via ‘Info telefoon / Softwaregegevens’ informatie over de Android-versie weergeven. Tik daar dan vijfmaal op het buildnummer om de ontwikkelaarsmodus te activeren. Voer je beveiliging in als daarom gevraagd wordt. Ga met de vorige-knop vervolgens een niveau terug in het instellingenmenu (al naargelang fabrikant en model is dat wellicht twee niveaus). Open dan het onderdeel Ontwikkelaarsopties. Dat zit soms in een submenu.

Afhankelijk van je toestel moet je eerst nog helemaal bovenaan een schakelaar omzetten om die opties te kunnen aanpassen. Activeer vervolgens USB-foutopsporing om de koppeling via ADB mogelijk te maken. Als je dat moet bevestigen tik je op OK. Vergeet niet om na het afslanken van je toestel de foutopsporing te deactiveren, omdat daarmee anders vergaande toegang tot je Android-toestel mogelijk blijft.

Dan zou de koppeling met de aangesloten pc vanzelf opgebouwd moeten worden. Android vraagt daarbij of je USB-foutopsporing wilt toestaan en toont de RSA-vingerafdruk van de gekoppelde pc. Ook dat moet je bevestigen. Controleer vervolgens op de pc met de opdracht adb devices of de koppeling is gelukt. In dat geval wordt die vermeld onder ‘List of devices attached’.

Als ADB geen toestel vermeldt, is Android misschien niet met de juiste usb-modus verbonden met de pc. Probeer de andere modi dan gewoon even uit. Ook een slechte usb-kabel of usb-hub kan de oorzaak zijn. Bij Huawei- en Honor-smartphones moet je erop letten dat die met de pc verbonden zijn voordat je USB-foutopsporing activeert bij de Android-instellingen. Anders kun je de optie niet goed activeren.

Bij sommige oudere toestellen of Windows-versies moet je de usb-driver handmatig installeren.

Als ADB het apparaat vermeldt, zet je met de opdracht adb shell een remote-shell-verbinding op.

Met deze opdracht laat je de pakketmanager alle geïnstalleerde pakketten opsommen:

pm list packages

Android gebruikt intern niet de door de launcher getoonde app-namen, maar de door de ontwikkelaar toegewezen pakketnamen. Die zijn opgebouwd volgens het schema com.huawei.appmarket.

Het aantal geïnstalleerde pakketten is duidelijk groter dan de lijst met apps die in Android zichtbaar is. Dat komt doordat onder andere systeemonder­delen worden vermeld die niet voorkomen in de launcher of het applicatieoverzicht. Bij een Huawei Mate 20 Pro vonden we na ingebruikname bijvoorbeeld 215 pakketten. Voeg aan de opdracht de parameter -3 toe om alleen de apps van derden te zien, zoals de vaak meegeleverde Microsoft-Office- of winkel-apps. Met -s laat de tool juist alleen de systeempakketten zien. Om de lijst te filteren op een zoek­begrip zoals ‘huawei’, voeg je gewoon een grep toe aan de opdracht: pm list packages | grep huawei.

Een snel overzicht krijg je bijvoorbeeld ook met de gratis Android-app Package Names Viewer. Die toont alle geïnstalleerde pakketten samen met de leesbaardere app-namen, de pakketnamen en de pictogrammen. Via de vergrootglasknop rechtsboven kun je zoeken naar app- en pakketnamen. De tool maakt bovendien onderscheid tussen gebruiker- en systeem-apps.

De app Package Name Viewer toont de pakketnaam die je nodig hebt om een geïnstalleerde app te verwijderen.

De eerste soort kun je in de meeste gevallen probleemloos verwijderen, met die laatste moet je goed weten wat je doet. Er wordt namelijk niet gevraagd om bevestiging bij het verwijderen ervan. Als je een onderdeel verwijdert dat je apparaat eigenlijk nodig heeft, werkt het wellicht niet meer. Dan crasht Android en start het apparaat niet meer omdat bij het booten dan een onderdeel ontbreekt. In dat geval moet je het Android-toestel via de recovery-modus terugzetten op de fabrieksinstellingen. Ga na hoe en of je die modus kunt activeren voordat je daadwerkelijk gaat beginnen met opruimen. Maak bovendien een back-up van je gegevens, omdat die bij het terugzetten naar de fabrieksinstellingen gewist worden.

Heb je de pakketnaam van de te verwijderen app eenduidig bepaald, dan kun je die verwijderen met het volgende commando:

codpm uninstall -k –user 0 com.huawei.appmarket

Pakketnamen kunnen ook hoofdletters bevatten, dus let op het onderscheid tussen hoofd- en kleine letters. Als alles goed gaat, rondt de pakketmanager het verwijderen af met ‘success’. Op de smartphone zie je hoe de app uit de launcher verdwijnt.

De parameter –user 0 zorgt ervoor dat de app dan alleen voor de gebruiker met ID 0 verwijderd wordt. Dat is meestal de enige gebruiker, maar sommige fabrikanten ondersteunen de Android-optie om meerdere gebruikersprofielen te kunnen instellen waar­tussen gewisseld kan worden. Die kunnen onafhankelijk van elkaar apps installeren en gebruiken. De ID’s voor dergelijke profielen kun je eventueel vinden met de opdracht pm list users. Android toont dan alle gebruikers volgens het patroon UserInfo{0:Eigenaar:13}. Het eerste getal is de gezochte ID (hier 0), daarna volgt de gebruikersnaam.

We konden op die manier op alle geteste apparaten met verschillende Android-versies tot en met Android 9 willekeurige apps verwijderen. De ideale uitgangssituatie daarbij is natuurlijk een nieuw Android-toestel waarop zich nog geen andere data dan die van de begintoestand bevinden. Je kunt het systeem daarop snel afslanken door de ene na de andere ongewenste app te verwijderen en de pakketnamen te noteren. Als er iets mis gaat, ga je terug naar de fabrieks­instellingen en verwijder je de laatst genoteerde app niet.

Uiteindelijk heb je dan een lijst van apps genoteerd die in ieder geval probleemloos verwijderd kunnen worden. Die kun je in een bash-script opnemen om soortgelijke modellen automatisch een afslankkuur te geven. Daarvoor voeg je aan het begin van elke opdracht ‘adb shell’ toe:

adb shell pm uninstall -k –user 0 com.paket1.name
adb shell pm uninstall -k –user 0 com.paket2.name
adb shell pm uninstall -k –user 0 com.paket3.name
…

Bewaar dat script in Windows met de extensie .bat (bijvoorbeeld cleanup.bat). Bij Linux en macOS gebruik je de extensie .sh en zorg je er vervolgens met chmod u+x script.sh voor dat het uitvoerbaar is. Als je dat op de pc start, worden de verwijderopdrachten één voor één afgewerkt. Je kunt daar ook alle apps tussen zetten die op de gebruikelijke Android-manier verwijderd kunnen worden, zodat alles ineens opgeruimd is.

Als je bepaalde apps die je via ADB hebt verwijderd toch weer terug wilt hebben, kun je ze meestal via Google Play gewoon weer installeren of desnoods downloaden van APKmirror.com. Vaak zijn met name door fabrikanten mee­geleverde apps daar echter niet te vinden. De APK-bestanden daarvan staan ook na het verwijderen echter nog in het Android-bestandssysteem, maar die zijn meestal niet zonder meer te installeren. Vooral eigen fabrikanten-apps zijn vaak niet als gebruikers- maar als systeem-app geïnstalleerd. Dat werkt alleen met root-rechten. In zo’n geval kun je het Android-toestel terugzetten naar de fabrieksinstellingen en opnieuw beginnen. Dan zijn alle meegeleverde apps weer terug van weggeweest.

(Ronald Eikenberg, c’t magazine)