Ontstaan en evolutie van de touchpad in laptops

Ondanks de opkomst van spraakassistenten, zijn bij pc’s een muis en toetsenbord de belangrijkste middelen om het apparaat te bedienen. De touchpad bestaat al meer dan 25 jaar en is een vast onderdeel van moderne laptops. We bekijken de opkomst en nieuwe ontwikkelingen.

Voor veel gebruikers is de touchpad een van de belangrijkste middelen om hun (laptop-)computer te bedienen. Tegenwoordig zien we weer grote veranderingen op dit gebied, zoals touchpads die ook als extra scherm dienen. Maar hoe is die ontwikkeling eigenlijk begonnen?

Vóór de touchpad

De touchpad is niet altijd zo’n vertrouwd beeld geweest. Maar een muis was vroeger net zo min standaard. Bij systemen die vooral met tekstcommando’s worden bediend, zoals Unix of MS-DOS, voldoet een toetsenbord voor de bediening. Met de eerste Windows- en Macintosh-systemen (rond 1985) werden muizen langzaam een beetje populair. De trackball dateert al van voor de muis, en dat was dan ook de eerste oplossing die in laptops werd ingebouwd. Bij andere laptops kon je een trackball als accessoire op de zijkant vastklikken.

Een Macintosh Portable (1989) met ingebouwde trackball. Die kon links of rechts geplaatst worden.

De opkomst van touchpads

Begin jaren 1990 verschenen de eerste laptops met een ‘sensorvlak’, zoals modellen van Olivetti. Die werkten niet zoals huidige capacitieve touchpads, maar reageerden op druk. In die tijd begonnen grafische besturingssystemen ook aan populariteit te winnen, onder andere na de introductie van Windows 3.1 in 1992 en Windows for Workgroups 3.11 in 1993.

De Olivetti S20 had nog een sensorvlak (rechtsboven) dat op druk reageerde (niet op aanraking).

Rond 1995 verschenen al meer laptops met ‘trackpads’. Zo was de PowerBook 500-serie de eerste reeks Apple-laptops met zo’n invoerapparaat ingebouwd. Tot die tijd gebruikte Apple een trackball. Bij de laptops in deze tijd zat de trackpad al op een vergelijkbare positie als bij huidige laptops, onder het toetsenbord.

Het eerste goed verkrijgbare model trackpad was de GlidePoint van Cirque, pas later kwam Synaptics met hun TouchPad.

De touchpad wordt standaard

De TouchPad^TM van fabrikant Synaptics werd zo populair, dat dit een generieke naam werd voor het ‘aanraakvlak’ op laptops. Een van de redenen dat fabrikanten de touchpad verkozen boven de trackball, was dat laptops hierdoor dunner konden worden.

De touchpad werd al gauw een standaard onderdeel van laptops. Ook al verkiezen sommige gebruikers een losse muis, de touchpad is altijd beschikbaar en vereist bovendien geen batterijen, aansluitkabels of draadloze ontvangers.

Voor grafische besturingssystemen zoals het populaire Windows 95 was een touchpad of vergelijkbaar invoerapparaat onmisbaar. Ook IBM, dat de iconische rode TrackPoint gebruikte, ging touchpads toevoegen in zijn ThinkPads en andere laptops.

Zelfs IBM/Lenovo voegde een touchpad toe aan de traditionele rode TrackPoint.

Multitouch

De touchpad won het van de trackball, maar de techniek bood ook extra mogelijkheden. Een extra mogelijkheid die touchpads konden bieden, was de ondersteuning van multitouch.  Deze door Fingerworks ontwikkelde technologie maakte het mogelijk meerdere aanrakingen tegelijk te registreren. De techniek werd eerst mainstream voor touchscreens (met de introductie van de iPhone in 2007), daarna kwam hij ook in touchpads.

Met multitouch kunnen touchpads gebaren met meerdere vingers herkennen, voor speciale functies zoals zoomen of ‘rechtsklikken’.

Bij multitouch werd extra duidelijk hoe belangrijk ook de software is. Zonder nuttige functionaliteit in het besturingssysteem of in toepassingen heb je weinig aan multitouch. Apple bood al snel handige opties in MacOS, Windows volgde pas later met goede ondersteuning voor multitouch. Ook de juiste drivers spelen een rol. Als gebruikers uitwijken naar alternatieve drivers, bij gebrek aan ondersteuning door de laptopfabrikant of in een poging functionaliteit toe te voegen, kan dat een niet of slecht werkende touchpad tot gevolg hebben.

Touchpads met scherm

Een recente ontwikkeling, die voor het eerst verscheen in de Zenbook Pro-serie van Asus, is het combineren van de touchpad met een touchscreen. Deze ‘ScreenPad’ is een full-hd touchscreen dat als touchpad werkt maar ook andere toepassingsmogelijkheden biedt. Zo kan het de inhoud van speciale apps weergeven of zelfs als tweede scherm dienen. Dit blijkt in de praktijk best handig te werken en is meer dan een gimmick. Fabrikant HP heeft ook een laptop met een tweede scherm uitgebracht (de Omen X2S), maar die laptop is veel groter omdat touchpad en scherm niet gecombineerd worden. Apple heeft een extra schermpje in sommige MacBook Pro laptops ingebouwd in de vorm van de Touch Bar, maar die balk is erg klein en voor touchbediening is de positie boven het toetsenbord niet ideaal.

In zijn ZenBooks combineert Asus de touchpad met een tweede (touch)screen voor extra functionaliteit.

De toekomst

Ondanks de opkomst van spraakassistenten zullen deze niet snel de plaats van toetsenbord en touchpad kunnen innemen. Het is bij laptops bovendien erg praktisch als je geen andere apparatuur zoals een losse muis mee hoeft te nemen, dus de touchpad zal ook in de komende generaties laptops een plaats hebben. Een scherm in de touchpad zien we niet alleen meer in het topmodel maar bijvoorbeeld ook in goedkopere laptops.

Een laptop (ZenBook Pro Duo) met een tweede touchscreen én een touchpad die tevens als numeriek toetsenblok dient.

Ondertussen blijven fabrikanten wel vernieuwen en sleutelen aan de touchpad. Zo heeft de ZenBook Pro Duo van Asus een touchpad die ook als numeriek toetsenblok dient, iets wat in eerdere ZenBooks al opdook. Daarnaast heeft dit model een groot 4K-touchscreen (ScreenPad Plus) boven het toetsenbord, dat dient niet als touchpad maar wel input van een pen (of vinger) accepteert. Andere ontwikkelingen waar je aan kunt denken is een goed werkende force feedback in de touchpad, waardoor die misschien het toetsenbord zou kunnen vervangen. Pogingen om zoiets te creëren (zoals in Lenovo’s Yoga Book) zijn nog niet erg succesvol, maar het is interessant om te zien hoe fabrikanten de touchpad verder blijven ontwikkelen.