Philips Hue met Ikea en andere smart verlichting combineren (ZigBee)

Als je een Hue-bridge hebt als centrale hub, hoef je niet per se alleen dure Hue-lampen en -accessoires te gebruiken. In plaats daarvan kun je producten van verschillende fabrikanten onder één dak huisvesten. De ZigBee-standaard maakt het mogelijk om bijvoorbeeld Philips Hue met Ikea Tradfri te combineren. We beschrijven hoe dat werkt in de praktijk.

Slimme verlichting zorgt voor meer comfort en veiligheid bij huisautomatisering. De systemen van de verschillende fabrikanten hebben elk een eigen gateway, die tussen de 50 en 100 lampen kan aansturen via een app of spraakbediening. Een korte conclusie van onze uitgebreide test is dat je eigenlijk de beste onderdelen van de verschillende fabrikanten zou willen kunnen combineren. In dit artikel laten we zien hoe je dat voor elkaar krijgt.

De verlichtingssystemen van Ikea, Innr, Paulmann en Philips die we hebben getest, gebruiken de draadloze ZigBee-standaard op 2,4 GHz. Het combineren van verschillende producten is in theorie dus geen enkel probleem. Voor dit artikel hebben we aan de genoemde systemen ook nog lampen toegevoegd van Ledvance, dat de producten voor slimme verlichting van Osram heeft overgenomen. Die ZigBee-­lampen werden voorheen op de markt gebracht onder de naam Lightify en zijn nu alleen nog beschikbaar als retrofit-lampen, zonder eigen gateway.

Online zijn ook compatibele producten te vinden van bijvoorbeeld Dresden Elektronik. De lichtstrip die we van die fabrikant bekeken maakt meteen duidelijk dat het de moeite kan lonen om even verder te kijken. Met de wat lagere lichtopbrengst van Philips’ RGB-strips, de hogere lichtopbrengst van de RGB-strip van Paulmann en de RGB/W-combistrip van Dresden is er voor elk wat wils. In het assortiment van Dresden zit zelfs een warm-/koudwit strip waarmee je makkelijk een werkruimte kunt verlichten.

De ledstrips van Philips (onder) zijn geschikt voor sfeerverlichting, Paulmann heeft strips die meer licht geven en Dresden (boven) biedt warm-/koudwit strips voor in een werkruimte.

Ga je verschillende lichtsystemen combineren, dan is de keuze van de bridge belangrijk. Die fungeert als brug tussen de ZigBee-onderdelen en het lokale netwerk en kan bediening van buitenaf mogelijk maken. In principe kunnen de onderdelen zoals verderop beschreven aan elke gateway gekoppeld worden. We hebben voor onze tests gekozen voor een Hue-bridge van de tweede generatie.

Philips’ Hue-systeem was de voortrekker op het gebied van slimme verlichting en die voorsprong zie je terug in de Hue-app en de uitgebreide bedienings­mogelijkheden. Daar komt bij dat het Hue-systeem vanaf begin af aan open was en interfaces bood om alternatieve bedieningsmogelijkheden te programmeren. Voor geen enkel ander systeem bestaat dan ook zo’n groot aanbod aan alternatieve apps voor Android, iOS en Windows 10. De bridge kan bovendien met alle belangrijke smarthomesystemen en clouddiensten gekoppeld worden: die spreken allemaal ‘Hue’.

Ook voor lampen en accessoires van derden is de bridge open. Een jaar of vijf geleden blokkeerde Philips met een firmware-update tijdelijk hardware van andere makelij. Na een storm van verontwaardiging uit de Hue-gemeenschap werd dat heel snel weer ongedaan gemaakt. Dat was een verstandige stap van Philips, want Hue is mede dankzij het open karakter juist zo populair geworden.

Er zijn verschillende versies van de Hue-bridge. De eerste generatie (cirkelvormig) wordt door Philips echter niet meer volledig ondersteund. Dat wil zeggen dat uitgebreidere functies zoals toegang via internet volgens berichten van het bedrijf zelf vanaf mei 2020 alleen nog werken met een bridge vanaf de 2e generatie (vierkant met afgeronde hoeken).
De oude bridge is echter nog wel in te zetten voor lokale bediening en schakelen, zolang je tenminste niet te veel lampen en dynamische lichtscenes wilt gebruiken.

ZigBee-onderdelen hebben doorgaans een modus waarin ze nog niet aan een netwerk zijn gekoppeld en op verbinding wachten als je ze van stroom voorziet. De meeste los verkochte lampen en andere producten bevinden zich in die modus en kunnen daardoor gemakkelijk gekoppeld worden.

Het wordt lastiger als je onderdelen wilt gebruiken die in een startset worden aangeboden – of zoals bij Ikea vaak compleet met afstandsbediening worden verkocht. Dergelijke al gekoppelde ZigBee-apparaten moet je eerst resetten om ze daarna te kunnen verbinden met een ander ZigBee-netwerk. Hoe dat resetten werkt, is helaas bij elke fabrikant weer anders geregeld (zie onderstaande tabel).

Bij gebrek aan bedieningselementen worden de meeste lampen gereset met een soort morsesignaal aan de hand van meerdere malen in- en uitschakelen. Erg makkelijk wordt het je daarbij niet gemaakt, omdat het natuurlijk niet de bedoeling is dat je door het per ongeluk spelen met de wandschakelaar een lamp uit het netwerk gooit. Onderdelen van Philips Hue kunnen alleen gereset worden via elektronische weg, kort na de ingebruikstelling.

Slimme verlichtingselementen resetten

Klik op de tabel om hem te downloaden (als pdf-bestand).

Als de lampen zich in de koppelmodus bevinden, is voor het opnemen in het Hue-systeem de gratis Hue-app genoeg (verkrijgbaar voor iOS en Android). Bij ­‘Instellingen / Lampconfiguratie’ kun je het zoeken starten naar een niet verbonden ZigBee-lamp. Je kunt meteen meerdere producten toevoegen.

Nieuw gevonden lampen worden in de app vermeld. Een tik erop is genoeg om de lamp te laten knipperen. Daarna moet je eigenlijk meteen de naam wijzigen. Dat is niet alleen overzichtelijker, maar ook handiger als je spraakbesturing wilt gebruiken. “Zet lamp eettafel aan” komt toch makkelijker over de lippen dan “Zet lamp extended color light 3 aan”.

Lampen en armaturen op deze manier toevoegen is zo gedaan. Om andere accessoires toe te voegen moet je andere methoden of tools benutten. ZigBee ondersteunt voor het koppelen van twee onderdelen die zich heel dicht bij elkaar bevinden de TouchLink-methode. De afstand wordt daarbij bepaald aan de hand van het zend-/ontvangstsvermogen. Bij onderdelen met een groot bereik zoals de Innr-lampen werkt TouchLink vaak ook onbedoeld over langere afstanden.

De TouchLink-zender geeft via deze methode informatie over het ZigBee-netwerk door aan de ontvanger. Ikea gebruikt die methode bij Trådfri bijvoorbeeld om een lamp aan een afstandsbediening te koppelen.

Bij het integreren in het ZigBee-netwerk van de Hue-bridge heb je ook TouchLink nodig om accessoires van andere fabrikanten toe te voegen. Op dit moment heb je apps van derden voor nodig om de bridge in de betreffende modus te zetten.

Dat alleen is al reden genoeg om met een van de twee belangrijkste alternatieve apps aan de slag te gaan: iConnectHue voor iOS en Hue Essentials voor Android. Behalve TouchLink bieden die nog veel meer extra mogelijkheden.

Apps zoals Hue Essentials voor Android bieden behalve TouchLink veel andere extra functies.

Als het gaat om accessoires is het Hue-systeem niet zo open. De Hue-bewegingssensor wordt bijvoorbeeld wel in de app getoond en kun je daarmee configureren, maar de veel goedkopere Trådfri-sensor kan alleen lampen direct aansturen. Om hem echt in het juiste ZigBee-netwerk op te nemen, moet je om te beginnen de Connect-knop achterop viermaal indrukken om de sensor te resetten. Daarna heb je de TouchLink-­aansturing nodig van Hue Essentials of iConnectHue. De Trådfri-bewegingssensor moet zich direct naast de Hue-bridge bevinden. Alle andere ZigBee-onderdelen moeten bovendien spanningsloos zijn, anders kunnen die de TouchLink-verbinding overnemen.

Je kunt daarna de Connect-knop achterop de bewegingssensor indrukken, tegelijk met de Touch­Link-knop in de app. Na enkele seconden gaat de rode statusled van de melder aan en dooft dan langzaam weer. De bewegingsmelder zit dan in het ZigBee-­netwerk van de bridge.

Om hem aan een bepaalde lamp te koppelen, moet je de lamp en melder bij elkaar houden. Zorg er zo mogelijk voor dat alleen naar de gewenste lamp stroomtoevoer is en alle andere lampen spanningsloos zijn voordat je lang op de Connect-knop van de melder drukt.

Afhankelijk van de fabrikant toont de lamp een korte knippervolgorde en daarna zit hij ook in het ZigBee-netwerk van de bridge. Behalve op de app reageert de lamp dan echter ook op de bewegingssensor.

Meerdere fabrikanten bieden verschillende accessoires die compatibel zijn met Hue zoals wandschakelaars en tussenstekkers. In het midden de originele Philips-producten.

Dezelfde methode werkt daarbij ook voor de Ikea-­afstandsbedieningen. De kleine magnetische dimmer die je bijvoorbeeld aan een koelkast kunt hangen is erg handig. Helaas is hij qua ontwerp niet ideaal. De goed bereikbare Connect-knop reset het apparaat al als je hem even kort indrukt. Die afstandsbediening moet je dus voorzichtig hanteren. Door het lang indrukken in de buurt van de bridge kun je hem op dezelfde manier als de bewegingsmelder opnemen in het ZigBee-­netwerk van de bridge. De gewenste lampen kun je daarna in de nabijheid van de afstandsbediening toevoegen via het opnieuw lang indrukken van de knop.

Let er daarbij goed op dat je de knop pas loslaat als het knipperen van de afstandsbediening en lamp helemaal gestopt is. Tijdens de test konden we met de magnetische dimmer alle lampen dimmen, met uitzondering van de Ledvance-producten.

De schakelaars van Dresden Elektronik zijn een stuk eenvoudiger te configureren. Die passen met hun standaardmaten bij veel wanddozen. De onderdelen duiken op in het netwerk van de bridge zodra je laat zoeken naar lampen.

Door het lang indrukken in de buurt van een lamp, kun je die toevoegen en via de schakelaar in- en uitschakelen. Je kunt ook complete scènes met meerdere lampen toewijzen, maar dan moet je eerst de scènemodus activeren door een knoppencombinatie in te drukken. Daarna stel je de lampen via de app in op de gewenste standen en wijs je door het lang indrukken die scène toe aan een knop op de schakelaar.

Die manier van programmeren zoals bij de knoppen van een autoradio vind je ook op de meest veelzijdige afstandsbediening. Die is helaas alleen nog tweede­hands te koop: de LivingColors-afstandsbediening van Philips. LivingColors was een voorloper van het Hue-systeem en gebruikte ook ZigBee voor de communicatie. Bij veel van de toen erg prijzige lampen zat een cirkelvormige ZigBee-afstandsbediening die je ook voor de nieuwere Hue kunt gebruiken.

Die afstandsbediening kan net als de bridge tot 50 lampen aansturen. Hij is uitgerust met een kleurenwiel, kan de helderheid en verzadiging regelen en in de verbeterde versie krijg je zelfs drie aanraakknoppen om scènes vast te leggen.

Als het apparaat nog niet in hetzelfde netwerk zit als de Hue-bridge, moet je er voorzichtig mee omgaan. Het lang indrukken van de 1 haalt onderdelen dan via ‘lamp-stealing’ naar het netwerk van de afstandsbediening. Bij Hue-lampen is dat bijvoorbeeld mogelijk als je de stroomtoevoer naar de lamp net hebt ingeschakeld. Als je die super-afstandsbediening hebt, moet je hem dus zo snel mogelijk koppelen aan het netwerk van de bridge.

Om dat te bereiken, zet je de schijf eerst via de reset­knop naast het batterijvak terug op de fabrieks­instellingen. Daarna druk je lang op de 1-toets van de afstandsbediening en voeg je hem via TouchLink in de buurt van de bridge toe aan diens netwerk. Voordat je de afstandsbediening op al je slimme verlichting los­laat, probeer je eerst met een enkele lamp of hij echt gekoppeld is aan de bridge.

Schakel de stroomtoevoer naar een lamp in en druk lang op toets 1. Nadat de knippervolgorde is afgesloten, moet de lamp met de afstandsbediening geregeld kunnen worden. Als de lamp daarnaast ook nog steeds via de app geregeld kan worden, is alles in orde. Je kunt de afstandsbediening dan koppelen aan andere lampen in het netwerk.

Als alle onderdelen onder één dak verenigd zijn, kun je ze aansturen via Hue-compatibele apps, via spraakopdrachten en via gekoppelde accessoires. Daarbij vallen wel verschillen op tussen de onderdelen van verschillende fabrikanten als je ze naast elkaar gebruikt. Bij de RGB-lampen zijn er bijvoorbeeld al naargelang de gebruikte leds grote verschillen in de kleurweergave. De nieuwste generatie van de Hue-E27 is grotendeels vergelijkbaar met de gelijksoortige lampen van Innr en Ikea.

Bij de E27-lampen van Paulmann en Ledvance zie je daarentegen sterke kleurafwijkingen, die meestal voortkomen uit minder sterk groen. Ook de oudere Hue E27-lampen hebben dat manco, en zelfs de 60 euro kostende GU10-spots van Hue. Een diep groen is met die lampen niet te maken en ook mengkleuren als turquoise ontbreken.

De zwakkere groene leds in de E27-lampen van Ledvance, Paulmann, Ikea en de oudere Hues leiden tot een afwijkende kleurweergave.

De verschillen in de kleurweergave zijn vooral storend als je meerdere lampen in een ruimte tegelijk wilt schakelen. De gekleurde E27-lampen van Paulmann en Ledvance waren ook de exemplaren die bij lichtanimaties uit de pas liepen en flikkerden. De kleurencycli van de iConnectHue-app doorliepen alle andere lampen in elk geval vloeiend (afgezien van het genoemde manco).

Wat betreft de mesh-werking waren er nauwelijks verschillen tussen de Hue-lampen en die van andere fabrikanten. ZigBee-onderdelen zetten een overlappend netwerk op en sturen commando’s naar elkaar door. We plaatsten voor de test de Hue-bridge en lampen zo ver mogelijk uit elkaar, totdat ze niet meer met elkaar konden communiceren. Als we vervolgens in het midden een lamp plaatsten werkte de communicatie weer, ongeacht het merk lamp. Alleen bij de Ikea-lampen was er een merkwaardige vertraging van circa 2 seconden bij het doorgeven van commando’s.

We konden zelfs de bij Trådfri verkrijgbare ZigBee-­repeater (die ook als usb-lader dient) als zodanig gebruiken in een Hue-netwerk. Net als de dimmer moet je die wel eerst via TouchLink toevoegen aan het ZigBee-­netwerk van de bridge.

Dat de fabrikanten het niet eens zijn over een merkoverstijgend updatemechanisme is erg jammer. Het zou in ieders belang zijn als in elk geval de ­veiligheidsupdates zonder technische belemmeringen doorgevoerd kunnen worden.

Maar tot het zover is, moet je uitwijken naar de support van de afzonderlijke fabrikanten en het daar eens aankaarten. In elk geval kun je door zelf te combineren wel de juiste lamp of accessoires kiezen voor elke situatie.

(Sven Hanssen en Marco den Teuling, c’t magazine)

Blijf op de hoogte van de nieuwste informatie en tips!
Schrijf je in voor de nieuwsbrief: