MX Linux: distributie om mee te spelen

MX Linux is niet bijzonder mooi, maar op zijn eigen manier toch charmant. Met goede uitleg, kleine tools, 32-bit varianten en keuzevrijheid voor systemd vult het een gat dat andere distributies open laten. We hebben verschillende varianten van MX-21 nader bekeken.

Als je de ranglijst van de website distrowatch.com mag geloven, is MX Linux de meest populaire Linux distributie – zelfs nog voor prominente vertegenwoordigers als Debian, Fedora of Ubuntu. Maar die toppositie betekent alleen dat de pagina over MX Linux op Distrowatch het vaakst wordt opgevraagd. De lijst laat niet zien hoe goed of hoe veel gebruikt de distributie is – maar iets aan MX Linux lijkt de nieuwsgierigheid te wekken van Distrowatch-bezoekers.

We gaan deze eigenzinnige Linux-distributie eens nader bekijken op basis van de Wildflower-versie. We hebben de 64-bit edities van MX-21 getest met Xfce en KDE Plasma.

MX Linux heeft enkele speciale kenmerken. Er zijn bijvoorbeeld de MX tools, die ontwikkeld zijn door de MX-community: grafische tools voor nerdy instellingen zoals het uiterlijk van het bootproces, waarvoor je bij andere distributies meestal de terminal moet gebruiken.

De tools winnen niet noodzakelijk een schoonheidsprijs maar helpen wel om problemen pragmatisch op te lossen en om alledaagse taken aan te kunnen. Ze worden bijgestaan door een begrijpelijk helpsysteem dat je al tijdens het installeren in hapklare brokjes overzichtelijke informatie geeft. Last but not least kan MX Linux ook op oude 32-bit systemen geïnstalleerd worden.

Debian als basis

MX Linux gebruikt Debian Stable als basis en vult dat aan met componenten van antiX, een minimale distributie gericht op oudere computers, die zelf weer is gebaseerd op Debian.

De MX-community streeft ernaar om snel na elke Debian-release een nieuwe hoofdversie van MX Linux uit te brengen, en ook regelmatig bijgewerkte tussenversies. Het versienummer staat bij MX Linux voor het eerste jaar van uitgave.

MX Linux is diplomatiek over systemd, het init-systeem dat in sommige kringen onderwerp is van emotionele discussies. Terwijl Debian dat standaard installeert, maar antiX expliciet en heftig weigert om systemd te gebruiken, laat MX Linux het aan jou over om via het opstartmenu te beslissen of je systemd al dan niet als een init-systeem wilt gebruiken. Het hulpprogramma systemd-shim zorgt voor compatibiliteit met programma’s die systemd nodig hebben.

MX Tools vergemakkelijkt het beheer van het systeem, maar de tools zijn vaak niet helemaal goed doordacht of overzichtelijk vormgegeven.

Varianten van MX Linux

De belangrijkste variant van MX Linux is MX-21 Xfce, die Xfce 4.16 gebruikt als desktopomgeving. Er zijn ook varianten met de zuinige window-manager Fluxbox 1.3.7 en de KDE Plasma-desktop 5.20 (zonder Wayland). Installatie-images zijn ook beschikbaar voor 32-bit x86-systemen, behalve van MX-21 KDE. De Xfce-editie is ook beschikbaar als MX-21 ‘ahs’-release (Advanced Hardware Support). Die bevat de Linux-kernel 5.14 in plaats van 5.10, alsmede nieuwere versies van de X-server Xorg, de grafische bibliotheek Mesa en de Vulkan-driver.

AHS is dus interessant voor gebruikers van computers met nieuwere AMD Ryzen- of Intel-chips. Bij MX- 21 KDE worden de AHS-pakketbronnen ook meegeleverd, bij de andere 64-bit varianten kunnen ze later worden toegevoegd. Maar in die gevallen is de nieuwere kernel niet automatisch beschikbaar.

Installeren van MX Linux

Je kiest een bepaalde variant door de bijbehorende installatie-image te downloaden, die een live-systeem start met het respectievelijke bureaublad. Dat werkt ook met een UEFI-BIOS, maar Secure Boot moet worden uitgeschakeld. Bij het live-systeem word je begroet door het muisgrijze welkomstvenster, van waaruit je het eigenlijke installatieproces kunt starten samen met bijna een dozijn andere opties.

Het installatieprogramma verschilt van dat van andere distributies. Aan de linkerkant verschijnt een makkelijk te begrijpen helptekst met installatietips. Het installatieprogramma biedt meer keuze dan bijvoorbeeld Ubuntu, maar in tegenstelling tot bij Debian neemt het je bij de hand en overstelpt het je niet met eindeloze vragen en teksten. Als je MX Linux wilt installeren naast een bestaand systeem zoals Windows, moet je het GParted partitioneerprogramma gebruiken, maar dat zit acceptabel geïntegreerd in de processen van het installatieprogramma. Voor Windows en andere herkende Linux-installaties worden automatisch items aangemaakt in het opstartmenu.

Als je besluit om MX Linux de gehele disk te laten vullen, helpt een schuifregelaar met de optionele verdeling van de beschikbare opslagruimte tussen de systeempartitie (root-partitie) en de home-partitie. Het installatieprogramma biedt ook volledige versleuteling met LUKS.

Terwijl de bestanden op de achtergrond naar de harde schijf of ssd gekopieerd worden, vraagt de installatiewizard naar een gebruikersnaam, de locatie van de bootmanager of de netwerkinstallatie en andere informatie, zoals of je een Samba-server wilt instellen voor gegevensuitwisseling.

De shares moeten later handmatig worden ingesteld via de bestandsbeheerder, wat eenvoudiger is met de Xfce-versie. Bovendien biedt het installatieprogramma de optie om wijzigingen in het actieve live-systeem over te zetten naar het geïnstalleerde systeem. Op een van onze testcomputers met een Intel Core i-cpu van de elfde generatie was de enigszins verouderde Debian-substructuur merkbaar: het stuurprogramma in de verouderde kernel herkende de UHD750 grafische processor van de cpu niet. Xfce startte met een vaste resolutie die te laag was, en KDE Plasma startte helemaal niet op. De juiste driver kon echter geforceerd worden geladen met de bootoptie i915.force_probe=4c8b. Met MX-21 AHS waren er geen problemen.

Desktop met toolbox

Na de eerste start verschijnt de desktop zoals je die al kent van het live-systeem. Met Xfce bevindt de taakbalk zich aan de linkerrand van het scherm en de knop voor het hoofdmenu zit in de linkerbenedenhoek. Die knop opent het meerkoloms Whisker-menu met veel opties, dat in de verte doet denken aan het startmenu van Windows 7.

Een soortgelijk hoofdmenu wordt meestal gebruikt door de KDE Plasma-desktop, maar merkwaardig genoeg heeft de KDE-variant van MX Linux een genest boommenu zoals bij Windows 95. In contrast daarmee oogt het Plasma-bureaublad dan weer speelser met animaties, beweging en transparantie- effecten.

Qua kleur zijn beide desktops vergelijkbaar: donkergrijze taakbalken en titelbalken, lichtgrijze vensters. De systeemmonitor Conky toont de tijd, datum en systeembelasting stijlvol op het bureaublad, maar dat is wat moeilijk af te lezen op de standaard ingestelde Wildflower-bureaubladachtergrond.

Nieuw in MX-21 is MX Tour, dat je kort laat kennismaken met de bediening. Dit is er momenteel alleen in het Engels. Op de desktop staan een gebruikershandleiding van bijna 200 bladzijden en een FAQ.
Beide zijn als PDF-bestanden toegevoegd tijdens het installeren. Bij de MX-programma’s geeft de help-knop nuttige informatie.

De KDE-variant van MX- 21 gebruikt een wel heel eenvoudig menu.

Tools van MX Linux

De kern van MX Linux wordt gevormd door MX Tools, een verzameling grafische programma’s. Die zijn bedoeld om zelfs onervaren gebruikers te helpen het systeem te beheren. Ze vergemakkelijken typische beheertaken zoals het opzetten van het netwerk, het beheren van gebruikers en het installeren van programma’s.

Met de muis in de aanslag en MX Tools kun je ook aan de slag met het systeem om de Terminal-prompt aan te passen, paden, variabelen en aliassen voor de bash in te stellen, het schema van crontab te wijzigen of te werken aan de Grub-configuratie.

Met andere tools kun je een defecte Grub repareren en toegang krijgen tot een niet opstartend Linux- systeem via chroot. En dan zijn er nog heel speciale tools. Die maken het mogelijk om een bootable image te maken van een live-systeem of van een eerder gemaakte snapshot op een usb-schijf. Dat maakt het mogelijk om gepersonaliseerde Linux-live-systemen te creëren.

MX Tour is niet de meest elegante kennismaking, maar legt in het kort uit hoe je de desktop en MX Linux in het algemeen gebruikt.

Uiterlijk

Het ontwerp van de MX-programma’s lijkt op interfaces uit de jaren negentig, en ze zijn niet allemaal even intuïtief in het gebruik. Maar op de een of andere manier werkt het allemaal wel. De package-installer heeft bijvoorbeeld een al geconfigureerd tabblad voor het installeren van Flatpak-apps van Flathub, maar toont die alleen als een lange lijst met technische gegevens zoals ID en versienummer, terwijl afbeeldingen, beoordelingen en zelfs beschrijvingen ontbreken. Dat is verre van een uitnodigend softwarecentrum te noemen zoals bijvoorbeeld Fedora dat heeft.

Positief is echter dat er een lijst is samengesteld van de populairste programma’s, onderverdeeld in categorieën. Volledig gericht op gebruikers, bevat MX Linux ook eigen codecs, software en drivers in de pakketbronnen.

Bij sommige tools, zoals het installeren van de Nvidia-drivers, wordt een terminalvenster geopend in plaats van een grafisch programma, waar een interactief shellscript de vereiste gegevens opvraagt. Maar zelfs dan kan de propriëtaire grafische driver snel en makkelijk door leken ingesteld worden.

Wat irritant is, is de constante vraag naar het rootof sudo-wachtwoord bij het uitproberen van de afzonderlijke MX Tools. Het zou zinvoller zijn om een periode in te stellen zonder wachtwoordprompt, zoals bij sudo, of om alleen om een wachtwoord te vragen bij het opslaan van de wijzigingen.

Conclusie

MX Linux is gericht op degenen die de Terminal schuwen of niet bekend zijn met de locatie van individuele configuratiebestanden. Zelfs als je Linux zonder systemd wilt gebruiken of een desktopsysteem nodig hebt voor bijzonder oude hardware, vind je hier wat je zoekt.

MX Linux weet een evenwicht te vinden tussen keuzevrijheid en een relatief eenvoudige bediening – die echter niet bijzonder duidelijk of verfijnd is. Wat het systeem mist aan elegantie, maakt het goed met begrijpelijke uitleg en praktische tools.

Wil je een andere Linux distributie proberen? Lees dan hier verder:

• Wat is de beste Linux distributie? – zo kies je zelf een geschikte Linux
• Linux testen of proberen op je pc – doe het met een live-systeem

Dit artikel is verschenen in c’t 6/2022, p. 112 met medewerking van Keywan Tonekaboni