Een hardware probleem herkennen en oplossen bij je laptop of pc kun je zelf. De gratis kleine Windows-tool HWiNFO helpt je bij de diagnose. We leggen uit hoe je die tool gebruikt bij hardwareproblemen.
Als je laptop of desktop-pc hapert, heb je geen dure software nodig om een hardware probleem te detecteren.
De gratis tool HWiNFO leest honderden sensorwaarden uit en helpt je. Lees meer over de voordelen, download en hoe je deze tool handig gebruikt.
Voordelen van HWiNFO
- Het programma neemt minder dan 10 MB ruimte in beslag.
- De portable versie kan zelfs zonder installeren rechtstreeks vanaf een usb-stick gestart worden.
- HWiNFO heeft geen achtergronddiensten of systeemdrivers nodig. Daardoor is het ook minder kwetsbaar voor veiligheidslekken.
- Het is gratis voor privégebruik, commerciële gebruikers kunnen kiezen uit verschillende licentiemodellen.
HWiNFO kan bijvoorbeeld goed van pas komen bij een hardware probleem met een processor, moederbord of complete pc.
Download en installatie HWiNFO
Na het downloaden van HWiNFO, hoef je alleen nog maar het zipbestand uit te pakken. Dat bevat een uitvoerbaar bestand voor een 32- en 64-bit systeem.
Normaliter dubbelklik je op HWiNFO64.exe om de tool te starten. Bij oudere 32-bit Windows-installaties zal echter alleen HWiNFO32.exe werken.
HWiNFO gebruiken voor hardware probleem
Wanneer je het programma voor de eerste keer start, vraagt HWiNFO met welke instellingen je wilt beginnen.
Voor een diagnose zijn we alleen geïnteresseerd in de sensorgegevens. Daarom moet je eerst ‘Alleen Sensoren’ aanvinken en daarna pas op de startknop.
De slanke interface toont dan een lange lijst van klokfrequenties, voltages, temperaturen en waarden voor energieverbruik, onderverdeeld in categorieën.
Hardware gegevens bekijken
Wijs een categorie of gegeven aan voor meer info en om de hele naam te zien als die wordt afgekort.
Je kunt categorieën in de lijst open- en dichtklappen via het driehoekje voor de naam om het overzicht niet te verliezen. Om de schermruimte te benutten kun je meer kolommen toevoegen met de knop linksonder met de twee pijlen naar buiten – dan hoef je minder te scrollen.
HWiNFO toont voor elke sensor niet alleen de huidige waarde, maar ook het minimum, maximum en gemiddelde sinds het starten van de tool. Je kunt die resetten met het kloksymbool rechtsonder.
Een diagram dat het tijdverloop van meetwaarden weergeeft, is erg informatief. Je kunt dat opvragen door met de rechtermuisknop te klikken op een waarde met de optie ‘Toon grafiek’.
De getoonde waarden en grafieken kun je op verschillende manieren gebruiken om een hardware probleem te herkennen.
Hardware probleem met processor
Als je het gevoel hebt dat je cpu niet op volle toeren draait, kan dat komen doordat hij oververhit raakt of doordat er een probleem is met de frequentieregeling.
Wordt de processor te warm door een hardware probleem?
Voor AMD heet de kerntemperatuur voor Ryzen (in de categorie met ‘Enhanced) CPU (Tcl/Tdie), voor Intels Core i heet dat Kerntemperaturen:
- Alles tot 85 graden is daarbij oké. Vanaf 95 graden (AMD) of 100 graden (Intel) beperken desktop-cpu’s hun prestaties, terwijl bij laptopprocessors die grens nog een paar graden hoger kan liggen.
Bovendien melden de cpu-componenten via een afzonderlijk signaal wanneer zij te heet worden:
- voor cpu’s van AMD zijn de overeenkomstige regels in HWiNFO Technische beperking (HTC), Technische beperking (PROCHOT CPU) en Technische beperking (PROCHOT EXT)
- voor Intel is het Kern thermische beperking.
Als de status daar verandert in Ja, moet je controleren of de cpu-ventilator überhaupt draait:
- Het moederbord (in de categorie met de naam van je moederbord) meldt de ventilator-snelheid gewoonlijk bij de waarde CPU in RPM (omwentelingen per minuut). Als daar een nul staat, is misschien de kabel losgeraakt of is de ventilator defect. Als de RPM laag blijft, zelfs onder belasting, helpt het om bij de BIOS-instellingen te kijken of de ventilatorregeling juist ingesteld is.
Probleem met klokfrequentie processor
Fouten in de frequentiebesturing van de processor kunnen zich op verschillende manieren manifesteren.
- HWiNFO toont de huidige frequentie onder Kernklokken (die subcategorie uitklappen) voor elke kern afzonderlijk.
Als de cpu zijn maximumfrequentie niet haalt, werkt de turbo misschien niet. Die vereist dat de slaaptoestanden (C-states) van de cpu-kernen correct werken.
Alleen wanneer inactieve kernen gaan slapen, kunnen de andere, actieve kernen het vrijgekomen thermische budget gebruiken voor hoge turbofrequenties.
- HWiNFO toont de huidige status van de afzonderlijke kernen (in de subcategorie met ‘Package C.. Bezetting’) als percentagewaarden Core C0-bezetting, Core C1-bezetting enzovoort.
Inactief met enkel de Windows-desktop, moeten de cpu-kernen meer dan 80 procent van de tijd in C6 of C7 blijven, waarin ze spanningsloos worden gemaakt en de caches geleegd worden.
Werkt de processor niet optimaal?
Processors bereiken onder belasting niet altijd hun maximale snelheid. Dat komt omdat niet alleen de temperatuur relevant is voor de turbo. Bij multithreaded toepassingen beperkt de vermogenslimiet (Power Limit) gewoonlijk de kloksnelheid.
Het huidige energieverbruik van de processor wordt aangegeven met de variabele CPU gehele stroomverbruik. Of de toegestane vermogenslimiet is bereikt, zie je als volgt:
- bij Core i-cpu’s verandert de melding Kernvermogenslimiet overschreden van Nee in Ja
- Ryzen-processors geven daarentegen een percentage terug voor de CPU PPT Limit. Bij 100 procent is het prestatiebudget volledig opgebruikt
Vooral bij de Intel-systemen van de laatste paar jaar zien we heel vaak dat moederborden de vermogenslimieten niet goed instellen:
Dat vreet niet alleen onnodig energie en zorgt voor luidruchtigere ventilatoren, maar kan ook de energievoorziening overbelasten.
Daarnaast zijn er nog andere parameters die van invloed zijn op de frequenties:
- voor Ryzen-cpu’s zijn dat de maximaal toelaatbare stroomsterktes voor de kernspanning die de converters op de printplaat aankunnen. HWiNFO leest die ook uit als een procentuele waarde als CPU-TDC- en CPU-EDC-limiet
- bij Intel-cpu’s is er slechts een eenvoudige Ja/Nee-melding bij IA: Electrisch ontwerppunt/overig onder ‘IA Limit Reasons’ of de maximale stroom bereikt is
Probleem met geheugen
Werkgeheugen dat te snel of met te korte latenties aangesproken wordt, kan gegevensfouten veroorzaken die tot instabiliteit en crashes kunnen leiden.
HWiNFO toont de huidige RAM-frequentie in de categorie Geheugentijden onder Geheugen klok. Je moet er echter rekening mee houden dat je die moet verdubbelen om hem te vergelijken met de gebruikelijke benamingen voor geheugen met double-datarate-technologie (DDR). 1600 MHz komt bijvoorbeeld overeen met DDR4-3200.
De drie parameters Tcas, Trcd en Trp zijn de belangrijkste parameters voor de wachttijden (latencies) tijdens geheugentoegang. Fabrikanten specificeren die doorgaans achtereenvolgens, gescheiden door koppeltekens, bijvoorbeeld CL22-22-22.
Als op de geheugenmodules of op de verpakking slechts één parameter vermeld staat, is dat de Column Address Strobe Latency, kortweg CAS. Als de uitgelezen waarden voor de wachtcycli kleiner zijn dan de specificaties van de RAM-fabrikant, moet je bij de BIOS-instellingen controleren of de automatische geheugeninstelling wel actief is. Het BIOS neemt dan de instellingen over die zijn opgeslagen in de SPD-EEPROM op de DIMM.
Hardware probleem met grafische kaart?
Veel andere moderne pc-componenten hebben ook ingebouwde sensors. Dat geldt bijvoorbeeld voor grafische kaarten.
- Naast de GPU Temperatuur geven de huidige kaarten ook de GPU-hotspottemperatuur door.
Krachtige grafische chips zijn groter in oppervlakte dan processors en de verschillende componenten warmen in verschillende mate op. Daarom bevatten de chips meerdere sensors, zodat HWiNFO naast de gemiddelde temperatuur ook de temperatuur van de heetste plek uitleest.
Probleem met koeling van de grafische kaart?
Als 3D-spellen haperen, terwijl ze vroeger met dezelfde instellingen soepel draaiden, kan er een probleem zijn met de koeling:
- Je kunt een defecte ventilator herkennen aan sensors zoals GPU Ventilator1 en GPU Ventilator2, die dan een snelheid van 0 RPM melden bij belasting met 3D-games. Merk echter op dat veel grafische kaarten hun ventilatoren opzettelijk stoppen in de 2D-modus om stiller te zijn.
- Het GPU Energieverbruik geeft informatie over het huidige energieverbruik. Met goed werkende energiebesparende functies zou een moderne grafische kaart het moeten kunnen doen met 15 watt of minder wanneer alleen de Windows-desktop inactief is. Als de jouwe aanzienlijk meer vereist zonder dat een 3D- of videotoepassing actief is, wijst dat op een probleem. Steeds meer toepassingen, zoals browsers, maken echter ook gebruik van versnellingsfuncties van de grafische kaart.
Tot slot
Dit artikel geeft slechts een kort inzicht in de mogelijkheden van HWiNFO. Met de logfunctie kunnen bijvoorbeeld de volledige sensorgegevens ook opgeslagen worden als CSV-bestand om later geëvalueerd te worden met een spreadsheetprogramma. Dat is bijvoorbeeld handig bij benchmarken van je pc of een stresstest:
- Pc testen en benchmarken: meet je processor performance
- PowerMax voor cpu en gpu: stresstest voor je pc
Naast meetwaarden van hardware-sensors levert HWiNFO veel informatie over het besturingssysteem en de netwerkbelasting, de hoeveelheid gegevens die naar opslag wordt geschreven en het gebruik van het werkgeheugen.
Het programma is niet alleen handig voor een hardware probleem herkennen maar kan in allerlei situaties nuttige informatie geven.
(Deze informatie is afkomstig uit het artikel in c’t 6, 2022, pagina 122, van Christian Hirsch en Noud van Kruysbergen)
