Arch Linux zelf installeren – bereik je doel snel en veilig

De leercurve om Arch Linux zelf te installeren is steil, je moet alle valkuilen en hindernissen via de commandline overwinnen, maar als je de nieuwe installer als leidraad gebruikt, bereik je je doel sneller en veiliger en kun je eens een uitstapje nemen naar deze rolling-release Linux-versie.

De gidsen van het Arch-team hebben gezorgd voor een leidraad en hulpmiddelen waarmee je veiliger en sneller bij het doel komt. Niet om valse hoop te wekken: de weg omhoog is nog steeds uitdagend, maar de eenvou­dige Engelstalige installatiewizard voorkomt dat je onderweg al helemaal vast komt te zitten.

Het installeren van beginnersvriendelijke Arch-afgeleiden zoals Manjaro en EndeavourOS is in verhouding een fluitje van een cent. Maar hier is de beloning een pure Arch Linux, waarbij je tijdens het installeren heel wat leert over dat vrije besturingssysteem.

Dat het installeren veeleisend is zie je al aan het live-systeem van de Arch Linux installatie-image. Die biedt geen desktopinterface en geen grafisch installatieprogramma, maar alleen een tekstconsole. Met een paar verwijzingen naar installatie-instructies op de Arch-Wiki, word je achtergelaten op de commandline en moet je de rest van de weg zelf uit­zoeken.

Commandline in plaats van klikken met de muis: de installatie-image van Arch biedt geen grafische interface.

Als je op zoek bent naar geplaveide paden, zul je naar alternatieven moeten zoeken (zie het ­kader onderaan: Alternatief voor Arch Linux – met de muis: Manjaro Linux)

Blijf op de hoogte en ontvang gratis meer workshops voor Linux!

Schrijf je in voor de nieuwsbrief:

Begeleid installeren van Arch Linux

Het begeleid installeren met arch­install is nog Spartaanser dan het Debian-­installatieprogramma. Het selecteren van opties op de commandline is wel functioneel en sneller dan het intypen en aanroepen van alle commando’s en scripts van de Arch-Linux-Wiki.

Bovendien zorgt het installatieprogramma ervoor dat je niet per ongeluk een stap overslaat, je hoeft alleen de prompts van het script te beantwoorden en te ­bevestigen.

Na afloop van het installatieproces blijf je achter met een kaal Arch-Linux-systeem met de door jouw ge­kozen desktop en minimale software-uitrusting. Er is nog genoeg ruimte voor eigen instellingen, extra’s en het leren van nieuwe dingen.

Internetverbinding

Die methode voor het installeren van Arch is geen kant-en-klare, makkelijke oplossing: een internet­verbinding is bijvoorbeeld absoluut vereist voor de instal­latie. Met een netwerkkabel en DHCP zou de verbinding automatisch tot stand moeten komen na het opstarten. Als je daarentegen wifi nodig hebt, moet je dat zelf vooraf configureren met iwctl en met behulp van de wiki.

Er zijn ook enkele problemen met partitioneren, het installatieprogramma ging tijdens de test verschillende keren de mist in. De makkelijkste optie is om de hele schijf te gebruiken voor Arch Linux.

Voordat je begint met installeren

Voordat je begint, moet je een back-up maken van alle bestanden op de doelcomputer en ook een back-up maken van parallel geïnstalleerde systemen die je nog nodig hebt (zoals Windows). Archinstall kan in principe een Linux-systeem naast Windows installeren, maar gebruikt standaard de hele harde schijf en overschrijft bestaande systemen en bestanden.

Bij de test herkende het script een parallel geïnstalleerde Windows niet, en ook andere Linux-­systemen niet, waardoor daar geen bootvermelding voor werd aangemaakt. Probeer een parallelle installatie dus alleen als je weet hoe je achteraf andere systemen in de bootloader kunt integreren. De tool installeert Arch Linux in de BIOS-legacy- of de UEFI-modus, afhankelijk van hoe je het installatiemedium hebt opgestart.

Zelf installeren van Arch Linux door verschillende scripts

Traditioneel wordt het installeren van Arch Linux gedaan door verschillende scripts in de juiste volgorde achter elkaar aan te roepen, de harde schijf te partitioneren, bestanden naar het nieuwe systeem te kopiëren en dat met de hand te configureren. Daarbij moet je weten hoe je dat allemaal moet doen.

Of: Installeren van Arch Linux met de hulp van archinstall

De nog experimentele assistent archinstall werkt anders, die doorloopt de stappen één voor één en biedt selectiemogelijkheden.

Het Python-script is karig met uitgebreide uitleg, de beschikbare opties moet je zoeken in de man-page, die je kunt oproepen met het commando archinstall –help.

Interessant is bijvoorbeeld de parameter –advanced, die vraagt om meer details bij de regionale instellingen. In dat geval zijn er echter geen standaardwaarden om uit te kiezen, je moet dan al weten wat je wilt invoeren. Als alternatief beschrijven we in een volgend artikel hoe je de ­juiste lokalisatie achteraf aan het geïnstalleerde systeem toevoegt.

Stap 1: voorbereiding harde schijf – partitie en formatteren

De commandline verwelkomt je met een Engelse toetsenbordindeling (qwerty); de Belgische azerty-indeling laad je met het commando
loadkeys be-latin1

Let op: als Arch Linux niet de hele harde schijf in beslag mag nemen, moet je die vooraf partitioneren en formatteren met een geschikt bestandssysteem (bijvoorbeeld Ext4). Dat kan makkelijk vooraf worden gedaan met een live-Linux zoals Manjaro of Ubuntu, die een grafische desktop biedt en het programma Gparted.

Het Arch Linux-installatiemedium heeft daar deze commandline-tools voor:

fdisk en mkfs.ext4

De werking daarvan wordt in meer detail beschreven in de Wiki.

In beide gevallen moet je de partities die bedoeld zijn voor het nieuwe Arch-systeem onder
/mnt precies mounten zoals dat later moet ge­beuren.

Is bijvoorbeeld de partitie /dev/sda7 bedoeld als root-bestandssysteem voor Arch, koppel die dan in het live-systeem met het commando mount /dev/sda7 /mnt.

De aanduiding sda7 moet je aanpassen aan jouw systeem. Als de home-directory op een eigen partitie moet komen te staan, moet ook die gekoppeld worden, onder /mnt/home.

Voor een volledig versleuteld systeem moet je LUKS eerst handmatig instellen bij gebruik van /mnt, vervolgens de partities openen en mounten alvorens Arch te installeren.

Een ander voordeel van archinstall: als je meerdere systemen met dezelfde instellingen wilt opzetten, kun je de door te geven instellingen opslaan in een JSON-bestand en het hulpprogramma zo aanroepen dat het gebruikmaakt van die configuratie.

Lees meer daarover in de documentatie (zie de link).

2 – Start het installatieprogramma

Na het opstarten van het Arch Linux-installatiemedium, start je het installatieprogramma met het commando
archinstall

• Selecteer eerst de toetsenbordindeling: typ 26 voor de Amerikaanse toetsenbordindeling of skip om die stap over te slaan als je toetsenbordindeling al klopt (de Belgische azerty-indeling wordt via dat menu niet goed ingesteld).
• Bij de volgende stap bepaal je in welk land het installatieprogramma naar een mirror moet zoeken met Arch-pakketten. De 31 staat ­bijvoorbeeld voor Nederland.
• Als je de para­meter –advanced hebt gebruikt, voer je nog nl_NL of nl_BE in voor de Nederlandse systeemtaal en daarna utf-8 voor de standaard karakterset.

Als Arch Linux de volledige harde schijf mag gebruiken en alle systemen en bestanden die daar al geïnstalleerd staan mag verwijderen, selecteer je bij de volgende stap de betreffende schijf aan de hand van het nummer. Als je de harde schijf van tevoren handmatig hebt gepartitioneerd en de gewenste doelpartitie naar /mnt hebt gemount, kun je dat gewoon met Enter bevestigen.

De bestandssystemen die beschikbaar zijn voor het nieuwe Linux-systeem zijn Btrfs, Ext4, Xfs en F2fs.

• Tenzij je een speciale reden hebt voor een extra uitstapje, ben je snel klaar met optie 1 – Ext4.
• Als je /mnt als installatiedoel hebt gekozen, wordt die stap weggelaten, net als de volgende, waarin het script vraagt om het wachtwoord voor de optionele LUKS-encryptie van het systeem.

Bij het installeren op een laptop die je soms mee op pad neemt, wordt encryptie aanbevolen. Noteer het wachtwoord goed, want als je dat verliest zal je systeem en alle bestanden erop niet meer toegankelijk zijn.

• Bij de volgende stap geef je het nieuwe systeem een hostnaam naar keuze en ken je een wachtwoord toe voor de systeembeheerder root.
• Onmiddellijk daarna kun je een normaal gebruikersaccount aanmaken voor het dagelijkse werk.
• Typ een ­korte gebruikersnaam (zonder hoofdletter) in en geef het account een wachtwoord.
• Indien gewenst kan dat account ook worden geconfigureerd met sudo-­authorisatie, zodat je commando’s voorafgegaan door sudo kunt uitvoeren met rootrechten.
• Als je wilt, kun je daarna meer gebruikers aanmaken of de invoer leeg laten om die stap af te ronden.

Conclusie Arch Linux installeren

Het installatieprogramma is zeker niet perfect, maar het versnelt het installeren van Arch Linux enorm. Het wordt pas lastig als er al bestanden en besturingssystemen op je computer staan die bewaard moeten blijven. Een volledige back-up is dan vereist.

Bij dergelijke constellaties moet je het echter meestal zelf regelen om de bootloader zo nodig te repa­reren of het systeem te versleutelen. Archinstall wordt voortdurend verder ontwikkeld en, zoals gebruikelijk bij Arch, wordt de laatste versie bij elke nieuwe installatie-image meegeleverd. De kans is dus groot dat er meer functies worden toegevoegd.

Als alles volgens plan verloopt, heb je een slank Arch Linux-systeem zonder nutteloze pakketten op je computer, dat je naar behoefte kunt voorzien met toepassingen. Waarschijnlijk moet de desktop­omgeving ook nog wat bijgeschaafd worden. Met desktop en browser bij de hand, kun je de nodige stappen in de wiki makkelijk nalezen.

(Deze informatie is afkomstig uit het artikel van Liane M. Dubowy en Marco den Teuling, en verscheen eerder in c’t 3, 2022, p124)