Game-monitor met hoge refreshrate: zes monitors getest

Een moderne game-monitor belooft games zeer soepel op je scherm te toveren. Hij toont tot 240 frames per seconde en biedt nog meer gaming-extra’s. Maar in hun drang om vooral snel te zijn, laten de fabrikanten op andere punten wat steken vallen. We vergelijken zes modellen met FreeSync en G-Sync.

Of een monitor games al dan niet vloeiend weergeeft, wordt bepaald door de refreshrate van het panel. Hoe hoger dit getal, hoe vloeiender bewegend beeld oogt vanwege meer afzonderlijke frames. Dit effect kun je zelf nabootsen door een venster op je desktop te verschuiven. Bij een lage refreshrate en snelle muisbewegingen beweegt het venster schokkend over je scherm.

Als je eenmaal een game-monitor met 100 Hz voor je neus hebt gehad, wil je niet meer terug. Refreshrates van 60 Hz of hoger en Full HD (1920 ×1080) haal je echter alleen met monitoren en grafische kaarten met minimaal HDMI 2.0. Voor WQHD (2560 × 1440) heb je minimaal DisplayPort 1.2 nodig. De grootste upgrade zie je bij de stap van 60 naar 120 Hertz. Maar zelfs de stap omhoog naar 144 Hz zorgt voor nog rustiger beeld. Of nog hogere refreshrates op een game-monitor nut hebben, hangt af van je eigen ogen en wat je grafische kaart kan leveren. Om het in perspectief te zien: zelfs een GeForce GTX 1080 Ti heeft het moeilijk als hij de huidige topgames in 2560 × 1440 moet weergeven op het hoogste detailniveau met 100 fps (frames per seconde).

Bewegend beeld blijft alleen scherp als de game-monitor de beeldopbouw minimaal net zo snel laat zien als de grafische kaart nieuw materiaal aanlevert. Als die achterblijft, zie je de laatste situatie nog kort als een spookbeeld terug. Dit zorgt dan voor wazigheid of dubbel beeld. Bij 60 Hz is een responstijd van 16 ms voldoende. Maar bij 144 Hz gaat het om 7 ms en bij 240 Hz zelfs om 4 ms.

We hebben zes modellen game-monitor getest met prijzen van 300 tot bijna 800 euro en een refreshrate van 144 Hz. Twee daarvan syncen de refreshrate tussen de grafische kaart en de monitor dynamisch via Nvidia’s G-Sync, de andere schermen gebruiken de variant van AMD met de naam FreeSync.

Er zitten drie schermen van 24 inch bij met Full HD als resolutie (1920 × 1080). De goedkoopste monitor is de LG 24GM79G(-B) van 300 euro, gevolgd door de Dell Alienware AW2518HF van 420 euro en de AOC Agon AG251FG van 550 euro.

De drie schermen van 27 inch hebben QHD-displays met 2560 × 1440 pixels. De ViewSonic XG2730 is op het moment van schrijven in Nederland nog niet goed verkrijgbaar, maar de oosterburen hebben het scherm ruim voorradig voor zo’n 650 euro. De curved Samsung LC27HG70 kost je 700 euro en de Acer Predator XB271HU bmiprz heeft een prijskaartje van 780 euro.

Veel fabrikanten beloven bij een game-monitor responstijden van 1 ms. Deze waarde wordt echter alleen gehaald als ze de beeldwisseling sterk opvoeren met behulp van de functie Overdrive. Hierbij wordt de pixel van een hogere of lagere spanning voorzien als nodig is voor de gewenste helderheid. Het vloeibare kristal krijgt daardoor een extra boost waardoor het sneller uitlijnt. Als dat op de juiste manier gebeurt, kan dat een positief snelheidseffect opleveren.

Als het wordt overdreven, schiet de helderheid van de pixel boven de doelwaarde uit en heeft extra tijd nodig om het gewenste niveau te halen. Afhankelijk van of dat bij de wisseling naar wit of naar zwart gebeurt, zie je dat terug als een heldere of donkere rand bij bewegende objecten. Metingen met zo’n flinke Overdrive zeggen erg weinig. We hebben daarom in de test met meerdere games voor elke monitor de beste Overdrive-setting bepaald en daarmee de responstijden gemeten.

De meeste apparaten haalden een beeldwisselsnelheid die past bij hun maximale refreshrate. De game-monitor van ViewSonic haalde dit net niet, maar voor 120 Hz is het nog voldoende. De Samsung had met gemiddeld 7,9 ms net ongeveer een milliseconde te veel nodig. Hij had het vooral lastig bij het wisselen van grijstinten naar zwart. Dat duurde gemiddeld zelfs 9,3 ms en dat komt neer op een 100Hz-monitor.

Bij het op een vaste refreshrate instellen van een scherm kan het beeld lelijk verstoren als de grafische kaart geen constante framerate aanlevert. Als die onder de refreshrate zakt, hapert het beeld. Als de grafische kaart te snel is breekt het scherm de beeldopbouw halverwege af en schakelt al naar het volgende frame. Het beeld wordt uit elkaar getrokken en je krijgt last van lelijke tearing.

VSync oftewel vertical synchronisation, moet dit voorkomen door de framerate vanuit de grafische kaart gelijk te houden aan die van de game-monitor. Hiermee beperk je echter de potentie van veel grafische kaarten. En het levert ook weer haperingen op.

Met FreeSync en G-Sync hebben AMD en Nvidia het andersom geregeld. De refreshrate van de game-monitor wordt dynamisch aangepast aan de framerate van de grafische kaart. In de praktijk werkt dit vooral goed bij hogere refreshrates. Maar als de grafische kaart even hard aan de bak moet, blijf je een lichte hapering zien. Zeer grote sprongen in frames per seconde kunnen deze synctechnieken niet helemaal gladstrijken. Het kan handig zijn om direct in het gamemenu de refreshrate wat terug te schroeven. Of je maakt via de driver van je grafische kaart een apart profiel aan.

Vooral goedkopere schermen beperken zich tot de idioot lage range tussen de 45 en 75 Hz. Dit is een range waarin de weergave op de game-monitor sowieso wel goed verloopt. Bij de geteste apparaten begint de range voor de sync bij 30 of 48 Hz en loopt dan door tot een maximale refreshrate van 144, 165 of 240 Hz.

Omdat FreeSync en G-Sync niet met elkaar compatibel zijn, ondersteunt een game-monitor altijd slechts een van beide technieken en werkt dus optimaal samen met kaarten van AMD óf van Nvidia. Voor G-Sync heb je een Nvidia-kaart nodig vanaf de GeForce 650 Ti. Voor FreeSync heb je minimaal een AMD R7 260 nodig. De monitoren van Acer en AOC ondersteunen G-Sync. Dell, LG en ViewSonic ondersteunen FreeSync. De Samsung ondersteunt al FreeSync 2 voor weergave van contrastrijke HDR-content. Mocht je een monitor met een synctechniek hebben en je kaart daar niet bij matchen: met een combinatie van VSync en Triple Buffering kom je dan het beste uit.

Bij een game-monitor zie je vaak een panel van het type TN. De AOC, Dell, LG en ViewSonic hebben een TN-panel aan boord. Deze hebben als kenmerk dat ze lage schakeltijden hebben, waardoor ze weinig extra push vanuit Overdrive nodig hebben. Op papier zijn ze het perfecte middel om vloeiend beeld weer te geven. De huidige panels halen tot 240 frames per seconde. Het contrast ligt daarbij rond de 1000:1, maar kleuren en contrast blijven slechts binnen een beperkte kijkhoek stabiel. Zodra je er niet helemaal recht voor zit, krijg je last van verlopen kleuren.

IPS-panels zoals de Acer Predator hebben dit nadeel met de beperkte kijkhoek niet. Ze halen meestal een contrast van rond de 1200:1 en goede modellen vaak zelfs nog wat meer. De schakeltijden zijn gelijkmatiger, maar wel trager dan bij TN-panels. De Overdrive moet wat meer werk verrichten om de sprongen op te vangen.

VA-monitoren bieden meer verzadigde kleuren en een hoger contrast tot 4000:1. Samsung gebruikt in zijn LC27HG70 nanokristallen (die het bedrijf quantumdots noemt) die deze kenmerken nog een tikje moeten versterken. Maar de kleurweergave in VA-panels is niet zo kijkhoekstabiel als bij IPS-displays. Bovendien moeten de panels Overdrive gebruiken, met alle bijbehorende nadelige effecten.

De veelbelovende oled-technologie, die dankzij een absoluut zwart een zeer hoog contrast biedt, zien we tot nu toe alleen maar in tv’s. Op de monitormarkt speelt de technologie geen rol en na een kort avontuur in notebooks is het ook daar verdwenen.

Het type panel maakt niets uit voor het behalen van een sRGB-kleurruimte op de game-monitor. Alle zes de schermen kwamen daar dicht bij in de buurt of gingen er zelfs nog een stap overheen. Toch vonden we de kleuren bij de LG en ViewSonic minder levendig. De Samsung had een zeer verzadigd groen en rood. Volgens Samsung zelf dekt hij de grotere kleurruimte DCI-P3 tot 95 procent af. Bij het weergeven van de grijstrappen kregen de game-monitor van Acer en AOC het niet voor elkaar om de donkerste grijstonen van het zwart te laten onderscheiden. We zagen een doorlopend zwart blok, dat we zelfs met behulp van het schermmenu niet beter kregen.

De geteste schermen hebben allemaal DisplayPort en minimaal een hdmi-aansluiting. Om bij een combinatie van WQHD (2560 × 1440), hoge refreshrate en HDR genoeg bandbreedte te kunnen bieden, heb je het nieuwere HDMI 2.0 nodig (zoals bij de Dell, Samsung en ViewSonic) of DisplayPort 1.4 wat alleen de Samsung heeft. Deze aansluitstandaard vind je bij AMD vanaf de RX 400- serie en bij Nvidia sinds de 1000-serie. Good old DVI of of een moderne usb C-aansluiting (die ook DisplayPort 1.2-signalen kan overseinen) hebben de schermen niet. Wel hebben ze allemaal een USB 3.0-hub. Meestal met vier aansluitingen, maar bij de Samsung en de goedkope LG zijn het er slechts twee.

De Acer, AOC en ViewSonic hebben simpele luidsprekers waar niet al te geweldig geluid uit komt. Een betere optie is om de overal aanwezige koptelefoonaansluiting te gebruiken. De Dell heeft er zelfs twee. De AOC Agon heeft ook een microfoonaansluiting voor een analoge headset en de headset kun je aan een uitklapbare haak hangen. Zo’n haak zien we ook bij de ViewSonic aan de achterkant van de voet en bij Acer steekt hij aan de voet als een spies naar achteren uit.

De displays zijn te kantelen, zijwaarts te draaien en in de hoogte te verstellen en dus prima aan je gameplek aan te passen. En ze zijn in portretstand te zetten. Dat was bij de curved monitor van Samsung een onverwachte optie.

Standaard stralen de schermen gemiddeld met 275 cd/m² en meer. Zo houd je wat speelruimte over als de leds wat aan lichtkracht verliezen. Bij normaal omgevingslicht is in een normaal kantoor of werkruimte 120 cd/m² een ergonomische waarde. De regelaar in het menu is meestal voldoende om het scherm van de game-monitor bij nachtelijke gamesessies nog wat te dimmen. Alleen bij de LG kun je niet lager dan 114 cd/m².

De menu’s van de schermen (on-screen-menu oftewel OSM) die we testten, bieden opties om het aandeel blauw licht terug te dringen om zo je ogen wat rust te gunnen. Soms kan dat via een knop, anders gaat het via een profiel. Andere functies zijn speciaal op gamers gericht. Zo is er een functie die de ene keer Dark Stabilizer en de andere keer Black Stabilizer heet en precies het tegenovergestelde doet van wat je verwacht. Hij maakt donkere plekken op je scherm lichter, zodat je tegenstanders die in donkere hoekjes gedoken zitten beter kunt zien. Andere extra’s zijn een crosshair in het midden van je beeld of de weergave van het aantal fps in de hoek van de game-monitor.

Het bedieningsgemak van de menu’s is wisselend. Het lukt Dell, LG en Samsung een compromis te maken tussen veel instellingen en het overzicht houden. Als je het menu opent, laten Dell en Samsung ook een samenvatting zien van de belangrijkste opties zoals beeld-presets en Overdrive-stappen.

Bij AOC is er sprake van een modern menu dat wat cleaner is, maar net als bij Acer worden gebruikers in verwarring gebracht door de wisselende functiemapping. ViewSonic stelt het geduld van gebruikers behoorlijk op de proef: een hele wirwar aan functies en submenu’s, vijf veel te dicht op elkaar staande knoppen en wisselende functiemapping.

De fabrikanten koppelen een aantal instellingen van de game-monitor aan elkaar. Bij ViewSonic mag je de mate van Overdrive alleen in je gebruikersprofiel instellen, maar niet in een standaard preset. Als je bij de Samsung FreeSync aanzet, mag je niet de Overdrive aanpassen of de input lag en interpolatiesettings. Maar dat een Blinking Backlight om blurring te voorkomen niet samengaat met G-Sync of FreeSync heeft een technische reden.

De Alienware AW2518HF is een perfect scherm om mee te gamen. Het beeld van deze game-monitor is ook bij 240 Hz lekker scherp, mits je grafische kaart het tempo kan bijbenen. Als allrounder is hij minder geschikt dankzij een kijkhoek-afhankelijkheid en het laagste contrast van alle geteste modellen. Het design moet je ook net maar liggen. De net zo flinke AOC Agon AG251FG is niet een echt alternatief vanwege het niet goed scoren op grijstrap-gebied.

Ondanks zijn zwakke zwart mag de Acer Predactor XB271HU zich een alleskunner noemen. Op een flink kijkhoekstabiel oppervlak krijg je krachtige kleuren voorgeschoteld en ook bij 144 Hz ziet het er allemaal goed uit. Het grootste minpunt is zijn fikse prijs.

De LG 24GM79G is een mooie betaalbare keuze voor puur gaming. De kijkhoek-afhankelijkheid is daarbij minder kritiek. Dit geldt ook voor de XG2730 game-monitor met zijn verwarrende kluwen aan menu-opties. Bij de Samsung zijn de quantumdots een goede zet met veel potentie. De kleuren zijn verzadigd als je er goed voor zit. Voor veeleisende gamers is hij echter te beperkt, vooral als het om donkere shooters gaat.

(Benjamin Kraft / Alieke van Sommeren, c’t magazine 1-2/2018)

(klik op de tabel voor een vergroting)