Voor het eerst krijgt een Gnome-programma een uitbreiding in Rust. Daarnaast zijn niet-lineaire schaalfactoren onder Wayland en kleuraccenten nu standaardfuncties van het bureaublad. Lees meer hierover in dit artikel over de release van Gnome 47.
Wil je op de hoogte blijven van al het nieuws omtrent Linux?
Schrijf je in voor onze gratis nieuwsbrief:
Nieuwe standaardfuncties in Gnome 47
Zes maanden na de vorige versie is Gnome zoals gepland geüpdatet naar versie 47. Twee eerder experimentele functies zijn nu standaard ingeschakeld. Zo is er een optie toegevoegd waarmee gebruikers de schaal van desktop-elementen kunnen aanpassen met oneven factoren (Fractional Scaling). Ook kun je nu kiezen uit negen verschillende accentkleuren.
Hoewel Ubuntu 22.04 al kleurkeuzes introduceerde in Gnome 42, gebeurde dat toen via een aangepaste Gnome-shell en iconensets. In Gnome 47 verloopt dit echter via de libadwaita-API, wat ervoor zorgt dat ook andere Linux-distributies deze functie kunnen gebruiken.
Afgeronde X11-ontkoppeling en Wayland-only opties
Met deze update zijn na twee jaar de werkzaamheden aan de code van de compositor ‘Mutter’ en de Gnome-shell afgerond. Dankzij deze wijzigingen zijn alle afhankelijkheden van het X11-protocol nu optioneel. Specifieke functionaliteit van X11-bibliotheken, zoals die voor toetsenbordinvoer en cursors, is naar de Gnome-broncode overgeheveld.
Hierdoor kan Gnome 47 nu worden gecompileerd zonder X11 of Xwayland, wat resulteert in kleinere binaries en een lager geheugengebruik. Dit betekent echter dat Gnome alleen bruikbaar is voor Wayland-toepassingen. Deze lichtere versie van de Gnome-shell zou in de toekomst interessant kunnen zijn voor bepaalde nichetoepassingen.
Verbeteringen voor remote desktop
Een verbetering in specifieke situaties is dat de grafische kaart nu wordt gebruikt voor hardwareversnelde output, ook wanneer er geen scherm is aangesloten. Dit biedt vooral voordelen voor de ingebouwde RDP-server voor externe toegang, die al sinds de vorige versie actief kan zijn voordat er op de desktop is ingelogd.
Hierdoor is een volledig headless werking mogelijk. Daarnaast kan de schermopnamefunctie nu profiteren van hardwareversnelde codering, mits de juiste stuurprogramma’s met VA-API-ondersteuning zijn geïnstalleerd. Dit vermindert de belasting van de processor, vooral bij het werken met hoge resoluties.
Wil je op de hoogte blijven van al het nieuws omtrent Linux?
Schrijf je in voor onze gratis nieuwsbrief:
Fractional scaling nu volledig ondersteund
Gnome biedt nu schermschaalopties van 100%, 125% en 150% voor lagere resoluties, waar deze voorheen alleen experimenteel beschikbaar waren onder Wayland en via een terminalcommando moesten worden geactiveerd:
gsettings set org.gnome.mutter experimental-features “[‘scale-monitor-framebuffer’]”
De resultaten hiervan waren niet altijd optimaal. Nu werkt de schaalvergroting echter eindelijk goed met Xwayland, de compatibiliteitslaag voor X11-programma’s onder Wayland. Belangrijk hierbij is dat GTK-programma’s, zelfs als ze niet specifiek voor Gnome zijn ontworpen, de juiste libadwaita-stijl moeten hanteren. Gnome 47 maakt bovendien efficiënter gebruik van beperkte schermruimte door modale vensters zonder een vaste minimale grootte weer te geven.
Vernieuwingen in Gnome-applicaties
Twee van de meest aangepaste Gnome-programma’s zijn de bestandsbeheerder ‘Gnome-Files’ en de partitiebeheerder ‘Gnome-Disks’. In Gnome-Files zijn de persoonlijke mappen nu lager geplaatst in de zijbalk. Door met de rechtermuisknop op een item te klikken, kun je de vermeldingen aanpassen of verwijderen.
Programma’s die gebruikmaken van het GTK4-framework, zoals Gnome-Files, hebben nu toegang tot een verbeterde bestandsverkenner met extra opties voor bestandshandelingen en in- of uitzoomen op miniaturen. Daarnaast kunnen online accounts, die via de Gnome-instellingen zijn geconfigureerd, als opslaglocaties worden toegevoegd.
Eerste Rust-component in Gnome: Gnome-Disks
De partitiebeheerder ‘Gnome-Disks’ is geüpdatet naar GTK4, wat heeft gezorgd voor een modernere interface. Het is bovendien de eerste Gnome-applicatie waarin een component is geschreven in Rust: de Image-mounter.
Dit is een client voor Udisks die IMG-bestanden en ISO-9660-images als doorzoekbare, alleen-lezen bestandssystemen monteert. Deze toevoeging bood de ontwikkelaars ook de gelegenheid om het GTK-projecttemplate in Rust bij te werken voor gebruik met het Meson-buildsysteem.
Linux-distributies met Gnome 47
Zowel Fedora 41 als Ubuntu 24.10 zullen in oktober Gnome 47 als standaard desktop leveren. Fedora biedt waarschijnlijk de volledige Gnome-ervaring, terwijl Ubuntu voorlopig op enkele nieuwe Gnome-functies zal besparen en een mix van verschillende Gnome-versies zal gebruiken. Fedora 41 is al als bètaversie beschikbaar om te downloaden.
Gnome OS, ontwikkeld door de Gnome Foundation, is geen reguliere Linux-distributie, maar een systeem om de nieuwe desktop te demonstreren. Het is gebouwd met Ostree en biedt een onveranderlijk basissysteem, vergelijkbaar met Fedora Silverblue, waarbij applicaties worden geïnstalleerd via Flatpak. Gnome OS werkt niet alleen in Gnome Boxes, maar ook redelijk goed met Libvirt onder KVM wanneer Virtio de virtuele grafische kaart emuleert.
Wil je op de hoogte blijven van al het nieuws omtrent Linux?
Schrijf je in voor onze gratis nieuwsbrief:
