Kies de juiste monitor voor je budget en doel

Op zoek naar een goede monitor voor je pc? We geven een kort overzicht van de categorieën en waar je op moet letten bij de aankoop.

Het maakt niet uit of je een hoofd­monitor voor je pc zoekt, of een tweede scherm voor je laptop – de keuze is reuze. Er zijn talloze modellen beschikbaar, van honderd tot zelfs duizenden euro’s. Daarom bespreken we de beste monitoren uit vijf verschillende categorieën. Een goedkope full-hd-monitor voor een kleine beurs, een extra breed gebogen curved-model, een 4K- en 5K-scherm voor een hoge pixeldichtheid en een professionele monitor voor fotografie en beeldbewerking.

Voordat we met dit koopadvies beginnen, geven we nog even een duidelijke uitleg over de belangrijkste begrippen uit de monitor­wereld.

Schermgrootte, resolutie en pixeldichtheid

Het zijn de drie belangrijkste gegevens van een monitor: hoe groot is het scherm, wat is de resolutie en hoe hoog is de pixeldichtheid. De grootte wordt aangegeven in inch en staat voor de schermdiagonaal. De resolutie staat voor het aantal beeldpixels in de breedte en hoogte. Combineer schermgrootte en resolutie, dan krijg je de pixeldichtheid – het aantal pixels per inch (ppi). Hoe hoger de pixeldichtheid, des te scherper het beeld kan zijn.

Beeldverversing

De beeldverversing (ook wel ‘refresh rate’) staat voor het aantal beelden dat een monitor per seconde kan weergeven. Dit wordt in Hertz (Hz) aangegeven. Hoe hoger, des te vloeiender lijkt bewegend beeld. Voor ergonomisch beeld wordt 60 Hz aangeraden. Hogere waarden zijn mogelijk, maar de grafische kaart en aansluiting moeten dit ook ondersteunen. Bij lagere waarden kun je haperingen zien, bijvoorbeeld wanneer je een venster versleept.

Kleurbereik

Het kleurbereik geeft aan welk gedeelte van het kleuren­spectrum een monitor beheerst. Want een beeldscherm geeft maar een deel van de kleuren weer die het menselijk oog kan waarnemen. De meeste monitoren houden het bij de zogeheten sRGB-kleurruimte. Dat is voldoende voor de meeste gebruikers die zo nu en dan foto’s en films willen bekijken. Maar de kleuren komen vaak niet overeen met de echte wereld. Rood krijgt bijvoorbeeld al snel een oranje tint. Professionele fotografen en ­video-bewerkers zweren bij de uitgebreide kleurruimte AdobeRGB. Deze bevat verzadigdere kleuren dan sRGB. Een andere kleurruimte is DCI-P3, dat even groot is als Adobe RGB, maar net een ander gedeelte afdekt. Wat de kwaliteit betreft, komt het op hetzelfde neer.

Kleurdiepte

De kleurdiepte beschrijft het aantal gradaties binnen de kleurkanalen rood, groen en blauw – oftewel: dit is het aantal kleuren dat een monitor kan weergeven. De meeste monitoren hebben een 8-bit kleurdiepte: per kanaal zijn 256 gradaties beschikbaar, zodat er in totaal 16,7 miljoen kleuren weergegeven kunnen worden. Duurdere monitoren ondersteunen 10-bit (1024 gradaties per kanaal), wat neerkomt op 1,07 miljard kleuren. Het grootste voordeel is dat je nog accurater correcties in (RAW-)foto’s kunt toepassen.

Voor de alledaagse kantoortaken (surfen en typen) en soms een film kijken, voldoet een monitor met de bekende full-hd-resolutie 1920 × 1080. Minder zouden we vandaag de dag niet meer aanraden. In principe kan elke pc deze resolutie met welke aansluiting dan ook weergeven en voor een goede full-hd-monitor hoef je niet diep in je buidel te tasten. Dingen om op te letten zijn een brede kijkhoek – dat de schermweergave goed blijft als je er schuin voor zit – en dunne randen rondom het scherm. Bovendien zijn compatibele aansluitingen zoals hdmi en DisplayPort belangrijk, zodat je niet verschillende adapters nodig hebt.

Een aanrader in deze categorie is de Dell P2419H, met een schermdiagonaal van 23,8 inch. Hij is in hoogte te verstellen en kan zelfs negentig graden gedraaid worden. Op die manier bekijk je websites en documenten in A4-formaat. De randen meten slechts 10 mm – heel praktisch als je meerdere monitoren naast elkaar wilt plaatsen. Daarnaast verandert het beeld tot een kijkhoek van 89 graden niet, de kleuren blijven dus hetzelfde.

De grootste punten van kritiek zijn de achtergrondverlichting die in het midden helderder is dan aan de randen en de kleurweergave. Wit had een heel lichte rode tint, rood leek al gauw op oranje. En ook de pixeldichtheid is met 92 ppi niet denderend. Voor de aansluitingen heeft de Dell ouderwetse vga, hdmi en DisplayPort. Als enige extra heeft de monitor nog een usb-hub met vier usb-aansluitingen.

Curved displays vind je normaliter bij ultra-wide monitoren. Die hebben een beeldverhouding van 21:9 in plaats van het gebruikelijke 16:9 of 16:10. Omdat het display bij een curved model gebogen is, is de kijkafstand overal hetzelfde. Zo’n curved ultra-wide model heeft vaak een schermdiagonaal van ver boven 30 inch, terwijl het beeld niet hoger is dan dat van een 27-inch scherm. Wel past op er veel meer inhoud in de breedte op het scherm. Handig bij muziek- en filmprojecten waarbij je een extra lange tijdlijn zichtbaar wilt hebben. De meest gangbare resolutie is 3440 × 1440 pixels, en daarvoor heb je een snelle aansluiting nodig (DisplayPort of hdmi). Pc’s met een oude hdmi-aansluiting tonen een veel te lage resolutie – dat werkt niet fijn.

In deze categorie kiezen we voor de Samsung C34H890. De kleurweergave is goed, alleen het bekende ‘rood-wordt-oranje’-probleem treedt op. De resolutie bedraagt 3440 × 1440 pixels wat neerkomt op een pixeldichtheid van 109 dpi. Qua aansluitingen heb je de keuze tussen hdmi, DisplayPort of usb-c. Via laatstgenoemde kun je een laptop zelfs opladen met 45 watt. Er is ook een ingebouwde usb-hub, maar bij veel pc’s moet je daarvoor een usb-a-naar-usb-c-kabel hebben. In de doos vind je alleen een usb-c-kabel.

Een aardige functie is de picture-in-picture modus. Hiermee kun je twee computers tegelijk op de monitor aansluiten, waarbij de tweede verkleind in een gedeelte van het scherm wordt weergegeven, in full-hd.

4K-monitoren hebben vier keer zoveel pixels als een full-hd-monitor. Hiermee kun je 4K-films op volledig scherm bekijken en je hebt veel meer ruimte voor vensters. Moderne besturingssystemen kunnen de interface schalen: tekst en icoontjes worden dan met meer pixels getoond, maar de grootte op het scherm blijft identiek aan lagere resoluties. Het resultaat: een veel scherper beeld, fijner voor je ogen. Wie eenmaal daarmee heeft gewerkt, wil niet meer terug. Gangbare resoluties zijn 3840 × 2160 of 4096 × 2160 pixels. De weergave lukt met een recente grafische kaart en een usb-c, DisplayPort- of hdmi-kabel. Met HDMI 1.4 krijg je echter maximaal beelden met 24 Hz. Dat zorgt voor haperingen bij animaties.  Voor vloeiende weergave met 60 Hz is HDMI 2.0 nodig (zowel aansluitingen als kabel). Ook goedkope grafische kunnen 4K weergeven, maar voor vloeiend gamen met die resolutie is een erg dure game-kaart nodig.

In deze categorie kiezen we voor de Iiyama XUB2792UHSU-B1. Zodra je het scherm uitpakt krijg je een compact ogend matzwart exemplaar met dito voet voor je neus. Het scherm heeft een scherm­oppervlak van 27 inch en de 4K-resolutie van 3840 × 2160 pixels. Aan de linkerkant zitten twee usb-poorten, waarbij eentje specifiek bedoeld is voor het opladen van apparaten. Achterop vind je drie aansluitingen: DisplayPort, hdmi en dvi. Die laatste biedt slechts 30 Hz op de volledige resolutie, maar als tweede input voor Picture in Picture (PiP) voldoet het prima. Je kiest bij PiP zelf waar op je scherm de tweede input wordt neergezet. Naast alle beeldinputs en de usb-aansluitingen zijn er ook nog twee (matige) speakers ingebouwd.

Wil je nog meer vensters kwijt op je scherm of alle details goed zien bij video- en fotobewerking, dan kun je gaan naar een nog hogere resolutie dan 4K. Voor dit doel zijn er ondertussen al 5K-schermen, met een resolutie van 5120 x 2880 pixels. Zelfs de eerste 8K-schermen zijn al verschenen. Je hebt wel een grafische kaart nodig die al die pixels kan aansturen en voor games is dit nog niet zinvol. Zelfs 4K is voor de meeste kaarten niet te doen bij veeleisende games.

De ideale aansluiting voor een 5K-display is Thunderbolt 3, zoals je op sommige laptops, Macs en (professionele) grafische kaarten aantreft. Hdmi werkt helemaal niet, bij DisplayPort moet je twee monitorkabels gebruiken voor genoeg bandbreedte.

De beste 5K-monitor is volgens ons de LG UltraFine 5K. Deze is echter behalve via Apple bij weinig winkels verkrijgbaar. Het is dan ook in principe de opvolger van ­Apples eigen schermen. In tegenstelling tot die schermen is de behuizing echter niet van glas en metaal, maar van plastic. De monitor ondersteunt het uitgebreide DCI-P3 kleurbereik. De achtergrondverlichting is minder uitgebalanceerd dan bij Apples oude schermen en niet overal even helder. De enige aansluiting is Thunderbolt 3, wat wel moet werken met je pc.

Als een laptop het ondersteunt, zoals de MacBook Pro, wordt die meteen opgeladen als hij op de LG UltraFine is aangesloten. De 87 watt laadstroom is voldoende voor zelfs de krachtigste 15-inch MacBook Pro’s. Aan de achterkant van de monitor vind je drie usb-c-aansluitingen voor randapparatuur. De ingebouwde stereo-speakers klinken aardig. Ook praktisch is de full-hd-webcam die in de ietwat dikke rand aan de bovenkant zit.

Onze aanraders hiervoor zijn prima monitoren, maar ze kunnen het qua kleurechtheid en -beheer niet opnemen tegen professionele monitoren. De pro-schermen hebben een nog groter kleurbereik en dekken zowel de kleurruimtes sRGB, AdobeRGB als DCI-P3 af. Wanneer je overweegt om een professionele monitor te kopen, let je niet alleen op grootte en resolutie, maar op een zo groot mogelijke kleurruimte en veel instellingsmogelijkheden.

Een goede professionele monitor is de Asus ProArt Studio PA32UCX. Die heeft een groot 32inch-scherm met 4K-resolutie (3840 × 2160). Hij is uitgerust met kleine leds voor de achtergrondverlichting (ook wel minileds genoemd), waardoor er 1000 individueel dimbare zones zijn. Daardoor kan de content op het scherm met grotere precisie worden verlicht en worden halo-effecten beperkt, vergeleken met de gangbare fald-techniek (full array local dimming) voor high-end monitors. Bij de fald-techniek worden grotere leds gebruikt met tot 384 zones. Door de miniled-techniek met het grote aantal leds is de behuizing wel wat dikker.

De piekhelderheid van de ProArt PA32UCX is maar liefst 1200 cd/m², ruim voldoende voor de DisplayHDR 1000-certificering van deze monitor. De monitor ondersteunt de HDR-formaten Dolby Vision, HDR-10 en HLG. De ProArt PA32UCX is voorzien van twee usb-c-aansluitingen met Thunderbolt 3. Verder zijn aansluitingen voor hdmi 2.0 en DisplayPort aanwezig. Ook Power Delivery wordt ondersteund (via een usb-c-aansluiting) om aangesloten laptops op te laden met tot 60 W.