De Deskmini 310 van Asrock is een barebone die processors met zes kernen ondersteunt. Met een beetje tweaken van het BIOS is hij superzuinig en met de juiste koeler bovendien ook nog eens fluisterstil.
Carsten Spille
Mini-pc’s als de Gigabyte Brix, de Intel NUC, MSI Cubi en Zotac Nano zijn extreem populair. Misschien zou je zelf ook wel zo’n apparaatje willen hebben, maar wil je eigenlijk meer rekenkracht dan de vastgesoldeerde cpu kan bieden. Als je bereid bent om met een apparaat te leven dat net een tikje groter is, dan zou een barebone wel iets voor jou kunnen zijn. Een voorbeeld van zo’n kastje in mini-STX-formaat is de Deskmini 310 van Asrock, die ondanks zijn kleine afmetingen toch nog geschikt is voor een hexacore-cpu. Het ingebouwde moederbord is met 147 × 140 mm bijna 30 procent kleiner dan het ITX-formaat en biedt een knap compromis tussen modulaire vrijheid en bescheiden afmetingen.
Een barebone moet je doorgaans zelf nog voorzien van werkgeheugen, harde schijf en besturingssysteem, en in dit geval ook nog een processor. Dat biedt redelijk wat vrijheid, want het moederbord is dankzij de 1151-socket geschikt voor standaard cpu’s. In de versie van de geteste Deskmini zat een H310-chipset, die Intels Coffee-Lake-processors ondersteunt (Celeron G4000, Pentium Gold G5000, Core i-8000). De Thermal Design Power van de cpu in de Deskmini mag niet meer zijn dan 65 watt. Dat sluit de K-cpu’s voor overklokkers uit. Er zit geen PCIe-poort op, dus een cpu met geïntegreerde graphics is verplichte kost. De huidige generatie UHD 610 tot 630 kan met alle huidige codecs goed overweg, maar bij 3D-games met veel details krijgt hij het moeilijk. Op de backplate zitten een VGA-, HDMI-1.4- en DisplayPort 1.2-aansluiting.
Op die laatste kun je een 4K-display aansluiten met 60 hertz, via HDMI kan zoals bij alle Coffee-Lake-cpu’s Ultra-HD met maximaal 30 beelden per seconde worden weergegeven. De verouderde analoge VGAuitgang kan handig zijn als je nog een iets oudere monitor of beamer gebruikt.
Het moederbord stuurt de data uit het PCIe root-complex van de cpu via vier PCIe 3.0- lanes rechtstreeks naar het 2280-M.2-slot, waardoor sata-ssd’s niet werken. Er is een tweede lege M.2-poort (2230 E-Key), maar die is bedoeld om er een wifi/bluetoothmodule in te stoppen, die inclusief antennes voor enkele tientjes los verkrijgbaar zal zijn. In de twee sodimm-slots kan tot maximaal 32 GB DDR4-werkgeheugen.
Ondanks de kleine afmeting is de Deskmini redelijk comfortabel in elkaar te zetten. Het moederbord zit op een uittrekbare slede die je met vier schroeven aan de behuizing bevestigt. Alleen het bevestigen en met name het verwijderen van de koeler is irritant omdat er maar weinig ruimte tussen de achterste drukbevestigingen en de IO-plaat zit.
Zuinige H310M-STX
Naast de cpu-socket en de geheugenslots heeft het moederbord een combi connector voor het frontpaneel, een USB 2.0-connector voor twee poorten en twee PWM-geregelde aansluitingen voor ventilatoren. Onderop het moederbord zit een interne microSDXCreader.
Via de meegeleverde kabels met speciale platte SATA-aansluitingen kun je twee 2,5-inch drives aansluiten. Modellen van 15 millimeter of hoger passen er niet in. Asrock maakt bij de set-up van het BIOS onnodige fouten bij de standaardinstellingen. De spaarzame cpu- en package-C-states zijn uitgeschakeld, waardoor het idle energieverbruik onnodig hoog is. Zonder tenminste de C3-state kunnen Core i5- en i7-processors hun singlecore-turbo niet inschakelen en presteren ze minder dan ze kunnen. Bovendien werden enkele oudere SATA-ssd’s zoals de Crucial BX100 niet herkend toen we de C10-state activeerden. Om dat te verhelpen, moest alle stroom van de computer worden gehaald. Andere energiebesparingsfuncties, waaronder de package-C-state, werkten zonder enig probleem.
Energieverbruik en koeling
Afhankelijk van de processor, was het energieverbruik met de standaardinstellingen tussen de 7,4 en 9 watt. Het vorige Deskminimodel had een H110-chipset [1] en haalde dat pas na een handmatige optimalisering. Met geactiveerde C-states en SATA Aggressive LPM konden we met een i3-8100 het energieverbruik reduceren tot 4 watt, wat voor een systeem met een socket-cpu een bijzonder goed resultaat is. Celeron en Pentium-processors hebben geen energievretende AVX-commandset-uitbreidingen, waardoor de Deskmini met deze cpu’s bij volledige belasting 24 respectievelijk 32 watt verbruikte. Met een quadcore i3-8100 met AVX2 verbruikte het systeem maximaal 78 watt, een Core i5-8400 met zes kernen kwam op 96 watt uit. Daarvan ging respectievelijk 49 en 64 watt naar de cpu-package.Ook onder belasting houdt het systeem zich aan de TDP-bepalingen – iets wat niet zonder meer vanzelfsprekend is, zoals bleek uit onze test van B360 moederborden [2].
De hoogte van de behuizing is 52 millimeter, wat genoeg ruimte biedt aan de boxed-koelers die Intel met zijn processors meelevert. Deze zijn ontworpen om ook de onderdelen om de cpu heen te koelen. Voor processors als een Celeron G4900 en Pentium Gold G5400 is dat meer dan genoeg.
Wanneer het systeem idle draaide, ging de boxed-koeler met de standaard BIOS-instellingen in de Silent Mode draaien, waarbij hij op het laagste toerental draaide van ongeveer 1100 rpm. Daarbij was hij met 0,1 sone nagenoeg onhoorbaar. Ook belast hoefde de koeler bij zowel de Celeron als de Pentium niet harder te gaan draaien. Bij de Core i3 en i5 met boxed-koeler hebben we idle 0,2 sone gemeten – wat natuurlijk ook een uitstekend resultaat is.
Voor de Core i3-8100 met vier kernen was het geluid bij volle belasting hooguit redelijk met 1,3 sone, waarbij de cpu een temperatuur van 89 °C haalde. Dat zat nog net onder de grens waarbij het systeem de cpu gaat afremmen. Bij een Core i5-8400 met zes kernen werd het wat ingewikkeld. Bij een test met Prime95 bereikte die 83 °C. Alleen trok hij daarbij zoveel stroom, dat de spanningsregelaars (Voltage Regulator Modules, VRM’s) niet meer adequaat gekoeld werden, waardoor deze het systeem afremden. Daardoor moest zelfs de kleinste 65 watt hexacore onder AVX2 bij volle belasting bij tijd en wijle terugschakelen naar een kloksnelheid van 2,8 GHz – vandaar dat hij ook koeler bleef dan de Core i3. Helaas zijn de drempelwaarden niet goed ingesteld, waardoor de ventilator bij een overgangsgebied snel tussen twee draaisnelheidstrappen heen en weer wisselde en het geluid daarbij irritant eventjes harder en weer zachter werd.
We hebben de Core i3 en i5 ook nog van een Noctua NH-L9i-koeler voorzien. We wilden de Prolimatech Samuel 17 ook testen, maar dat ging niet omdat deze helaas niet in de behuizing paste. De ongeveer 45 euro kostende NH-L9i was idle nog stiller dan de boxed-koeler en ook bij volle belasting kwam hij maar tot 0,6 sone met de Core i3-8100. Maar ook die koeler had niet genoeg in huis voor de energieslurpende Core i5. Ondanks het maximale toerental van 2700 rpm en een geluidsproductie van 2,1 sone werden de VRM’s ook met de NH-L9i te heet en remden het systeem af.
Conclusie
Met de Deskmini kun je zelf een klein systeem samenstellen dat je beter aan je eigen wensen kunt aanpassen dan een mini-pc met een vastgesoldeerde cpu. Met processors tot en met een Pentium Gold G5400 gaat dat prachtig met de meegeleverde boxed-koelers, maar vanaf cpu’s met vier cores zoals de i3-8100 is een aparte koeler wel wenselijk voor een stiller systeem. Bij hexacore-cpu’s worden de VRM’s te weinig gekoeld, daarom raden we af deze processors te gebruiken.
Er zitten onnodige fouten in de standaard BIOS-instellingen. In tegenstelling tot de VRM-koeling kun je die in ieder geval wel zelf verhelpen. Momenteel is de DeskMini te vinden voor circa 200 euro, en dat is aan de hoge kant. Als je je beperkt tot een cpu met vier kernen, zoals de i5-7400, heb je met het oudere model, de Deskmini 110 van 145 euro, een systeem dat marginaal langzamer, maar een stuk goedkoper is.
