De blockchain: van enfant terrible tot de ultieme fintech

Noud van Kruysbergen
0

Steeds meer start-ups willen het wereldwijde betalingsverkeer vereenvoudigen en daar zelf een graantje van meepikken. Dan doen ze bijvoorbeeld door klantgegevens langdurig fraudebestendig te bewaren of door complete bedrijfsprocessen met behulp van zogeheten ‘smart contracts’ door computers in plaats van door mensen te laten afhandelen. Om dit voor elkaar te boksen bouwen ze allemaal op hetzelfde fundament: de blockchain. Een complexe technologie met enorme, maar nog onzekere mogelijkheden.

Stel je eens voor dat het saldo van je rekening niet bij je bank is opgeslagen, maar op de computer van een onbekende. En dan niet bij een enkele onbekende, maar bij duizenden verspreid over de hele wereld. Je weet niet wie je saldo bewaart en of die persoon het misschien probeert te veranderen of zelfs te wissen. Toch kun je ontspannen achterover leunen en erop vertrouwen dat je saldo altijd klopt en bijgewerkt is en dat je altijd kunt beschikken over het geld op je rekening.

Hackers tegen het systeem

Klinkt misschien als een droombeeld, toch is het al mogelijk. Dat is te danken aan de zogeheten blockchain, een gedecentraliseerd database- en verificatiesysteem, dat onder ander de basis vormt voor cryptovaluta zoals de bitcoin.

De blockchain bestaat al zo’n tien jaar: als reactie op de wereldwijde crisis in de financiële sector publiceerden een (of meerdere) ict-activisten in 2008 onder het pseudoniem ‘Satoshi Nakamoto’ het concept voor een alternatief geldsysteem dat niet centraal werd beheerd, maar door de deelnemers zelf.

Het doel was niet alleen om een nieuwe valuta te creëren in de vorm van de bitcoin. , maar er moest ook een technische infrastructuur worden opgezet om de nieuwe digitale munteenheid veilig tussen de deelnemers te kunnen uitwisselen. Dat lukte met een geslaagde combinatie van reeds bestaande concepten, zoals asymmetrische versleuteling, peer-to-peer netwerken en proof of work.

Een van de dingen die de blockchain zo bijzonder maakt, is dat iets wat eenmaal is opgenomen in zo’n ‘blokketen’ niet achteraf gewist kan worden. Dat wordt gewaarborgd door een complex decentraal algoritme. Duizenden computers wereldwijd berekenen bijzonder complexe wiskundige checksums om de gegevens in de blockchain te verzegelen.

Die wiskundige berekeningen zijn zo complex dat alleen alle computers samen in staat zijn om de benodigde checksums te leveren. Het is dan ook uitgesloten dat individuele personen checksums kunnen berekenen waarmee de database achteraf kan worden aangepast.

Miners

Moderne geldpers: met computers met applicatiespecifieke chips, zoals deze ‘Antminer S9’ van Bitmain, worden cryptovaluta ‘gedolven’ en blockchains gerund. Prijs: circa 2000 euro.

Bij cryptovaluta als de bitcoin worden de eigenaren van de betrokken computers miners genoemd. Ze verwerken bitcointransacties door nieuwe datablokken aan de keten toe te voegen. Daarvoor moeten eerst hashwaarden worden berekend. Dat lukt alleen door lukraak uitproberen en is onderdeel van het ‘werk’ in het proof-of-work-proces. Voor elk nieuw blok duurt dit proces circa 10 minuten. Wie als eerste de waarde heeft berekend mag het nieuwe datablok, waarin momenteel zo’n 2000 transacties worden gebundeld, toevoegen aan de blockchain. Als beloning ontvangt de miner nieuwe bitcoins.

Die beloning werkt bij bitcoin niet alleen als motivatie om te investeren in rekencapaciteit om zo te garanderen dat de blockchain continu bijgewerkt en gevalideerd wordt. Het is ook een manier om geld te creëren voor de bank- en staatloze cryptocurrencies. Het bitcoinsysteem gaat wel uit van een maximale geldvoorraad van 21 miljoen bitcoins, waardoor de hoogte van de beloning mettertijd afneemt.

Iedereen kan in theorie bitcoinminer worden of bijdragen aan andere cryptovaluta, die momenteel als paddenstoelen uit de grond schieten. Elk van deze valuto houdt zijn eigen blockchain in stand. Je hoeft er zelfs geen eigen hardware voor te hebben, maar kunt ook rekencapaciteit inhuren bij miningdienstverleners – Mining as a Service is geboren. Uiteraard tegen betaling van andere valuta…

Maar het blockchainconcept is niet alleen toepasbaar voor cryptovaluta. In principe zijn met blockchains allerlei toepassingen te realiseren, zolang de gewenste functionaliteit maar met wiskundige regels beschreven en door machineleesbare code aangestuurd kan worden.

Payment channel

In de bitcoin-blockchain is de complexiteit van de scripttaal en daarmee de mogelijke functieomvang bewust zeer beperkt gehouden. Een eenvoudig systeem is nu eenmaal beter te controleren op fouten. Toch zijn ook daarmee interessante dingen te realiseren. Zo kun je er een zogeheten payment channel mee runnen.

Normaal moet je bij traditionele aanbieders van betalingsdiensten transactiekosten afdragen. Zo’n payment channel maakt het voor aanbieders van online media bijvoorbeeld mogelijk om kleine bedragen voor hun digitale content in rekening te brengen, zonder dat een groot deel hiervan meteen wordt opgeslokt door paymentproviders.

Een payment channel via de bitcoin-blockchain maakt het mogelijk om vele kleine transacties tussen twee of meer deelnemers te bundelen tot één enkele transactie. In de blockchain hoeven na gebruik van het channel enkel de eerste en laatste transactie te worden bewaard. Dat scheelt opslagruimte en kosten.

Eenrichtingsverkeer

Zo’n payment channel kan in principe jarenlang geopend blijven en levert dan tijdens het gebruik geen extra kosten op voor meer transacties. Tot dusver werken dergelijke kanalen, bijvoorbeeld van de start-up SatoshiPay, slechts in één richting (de klant betaalt). In de toekomst zouden geldstromen in twee richtingen mogelijk moeten worden. Ze kunnen dan altijd open blijven.

Maar payment channels zijn niet alleen geschikt als betalingsmethode voor online media. In theorie kun je daarmee alle digitale resources betalen die op internet te vinden zijn.

De Amerikaanse start-up 21 richt zich bijvoorbeeld op de markt voor API-toegang. Talloze programma’s en websites zijn afhankelijk van het opvragen van gegevens van anderen via deze API’s. Vaak zijn die wel gratis toegankelijk. Maar bij sommige moet je eerst een account maken en betalingsgegevens invoeren. En soms zelfs maandelijks een bedrag betalen, ook al gebruik je ze zelden.

Bij ’21’ is dat allemaal niet nodig. Tijdens het aanroepen van de API wordt tegelijkertijd een microtransactie in het payment channel goedgekeurd. Bij de aanbieder van de API wordt die decentraal geverifieerd waarna de bronnen beschikbaar gesteld worden. De servers wisselen dus niet enkel gegevens uit, maar regelen meteen automatisch de betaling.

Slimme contracten

De ontwikkelaars van het Ethereum Project gingen nog een stuk verder dan de bedenkers van de bitcoin. Ook zij onderhouden een grote, openbare blockchain. Maar ze kozen voor een radicaal uitgangspunt en verwerkten in hun blockchain, die sinds 2015 live is, een volwaardige programmeertaal. Daarmee kunnen complexe contractuele regelingen worden vastgelegd in de vorm van zogeheten ‘smart contracts’.

Het doel van dergelijke smart contracts is meestal om bedrijfsprocessen te automatiseren die al goed digitaal geïmplementeerd kunnen worden, maar waar nu toch veel handwerk voor nodig is. Zo wil bijvoorbeeld de Duitse startup Slock.it de Ethereum-blockchain gebruiken om de overdracht van sleutels bij boekingen of bij verhuur via Airbnb overbodig te maken. Daarvoor moet het te verhuren huis wel eerst een slot met IoT-functionaliteit krijgen.

Dit ‘intelligente slot’ wordt dan aangestuurd door een smart contract in de blockchain. Als je de borgsom en huurprijs in het smart contract hebt voldaan, kun je het huis vervolgens contactloos openen met een Ethereum-wallet op je smartphone.

Na verblijf verlaat je de woning en ontvang je, als alles in orde is, automatisch de borgsom terug uit het smart contract.

Vergelijkbare concepten zijn er ook voor het gebruik van parkeerplaatsen in parkeergarages, het ontgrendelen van laadstations voor elektrische auto’s, carsharing, carpoolen en nog veel meer. Je betaalt met de bijbehorende cryptovaluta. Bij Ethereum is dat de zogeheten Ether.

Besparingen

Smart contracts kunnen in theorie voor alle contractuele afspraken tussen twee of meer partijen worden gebruikt. Zolang de contractbepalingen maar in de vorm van machineleesbare instructies beschreven kunnen worden. De blockchain garandeert als decentraal opgeslagen transactielogboek niet alleen dat de afspraken tussen de contractpartners permanent fraudebestendig worden vastgelegd. Bij in werking treden van het contract worden de afspraken bovendien automatisch uitgevoerd. Het is in veel gevallen niet meer nodig om afspraken vast te laten leggen door een derde partij als een notaris.

In het bedrijfsleven gaat men ervan uit dat het vervangen van traditionele verdragen door smart contracts aanzienlijke besparingen kan opleveren. In bijna alle branches is er interesse voor, van de financiële sector tot en met de energiesector en de scheepvaart.

Er zijn niet alleen voordelen voor bedrijven, maar ook voor klanten. Autoverzekeraars zouden smart contracts in blockchains kunnen gebruiken om premies af te stemmen op het daadwerkelijke gereden aantal kilometers. Verzekeren per km wordt in Nederland nu zelden gedaan en je betaalt dan vaste tarieven voor de afgesproken kilometers. Met smart contracts kan dit eenvoudiger en voordeliger.

Onderzoeks- en it-bedrijf Capgemini heeft berekend dat Amerikaanse en Europese banken tussen de drie en tien miljard euro aan administratieve kosten kunnen besparen door het afschaffen van papieren verslag- en documentatieprocessen die nu op de particuliere tak drukken. Per klant zou dat neerkomen op een “besparingspotentieel van gemiddeld 430 tot 860 euro, respectievelijk 11 tot 22 procent voor hypotheek- en bankkosten”, aldus het onderzoek van Capgemini. In de financiële sector wordt overigens meestal niet gesproken over blockchain-toepassingen, maar over zogeheten ‘Distributed Ledger Technologies’ (DLT) oftewel ‘gedistribueerde kasboeken’.

Van theorie naar praktijk

Er is heel veel mogelijk met smart contracts. Van het verifiëren van de digitale handtekeningen onder contracten en de registratie in kadasters en handelsregisters tot het invoeren van kinderen in het geboorteregister en de handel op effectenbeurzen. Wat je ook in de blockchain wegschrijft, je kunt er zeker van zijn dat de invoer achteraf niet aangepast of gewist wordt.

Er zit nog wel een ‘maar’ aan. Veel van deze ideeën zijn nog ver verwijderd van een werkende implementatie. En nog veel verder van massale invoering op de markt. Maar dat is niet de enige reden dat veel critici waarschuwen voor overdreven optimisme bij het thema blockchain.

Een ander kritiekpunt is dat niet alles wat kan worden gerealiseerd ook daadwerkelijk financieel voordeel oplevert. Bij het genoemde voorbeeld voor Airbnb moet eerst nog het benodigde slot worden ontwikkeld en ingebouwd. En de betrouwbare 24/7-internettoegang die hiervoor vereist is, is ook niet gratis.

Daarnaast zijn er ook fundamentele vragen. Zo zijn er in contracten vaak grijze gebieden, die niet zonder meer in broncode omgezet kunnen worden. Wat gebeurt er bijvoorbeeld als iemand een arbeidsongeschiktheidsverzekering afsluit via de blockchain en daadwerkelijk arbeidsongeschikt wordt? Wie beoordeelt dan de aandoening en zet die informatie in het smart contract? En hoe kan de verzekeraar een contract nietig verklaren als een verzekerde valse informatie opgegeven blijkt te hebben? Het vereist grote inspanningen en aanpassingen van bestaande structuren en wetten om blockchains zo in de markt te zetten dat ze voor iedereen bruikbaar zijn.

Of dit ooit gebeurt, is de vraag. Maar met bitcoin, ethereum en andere fintechs is er wel een eerste grote stap gezet.

(Levin Keller / Marco den Teuling)

Deel dit artikel

Noud van Kruysbergen
Noud van KruysbergenNoud heeft de 'American Dream' doorlopen van jongste bediende tot hoofdredacteur van c't, waar hij zo veel mogelijk de diepgang, betrouwbaarheid en diversiteit wil bewaken.

Lees ook

Dit is hoe je maandelijks gemakkelijk flink kunt besparen op internet en tv

In dit artikel tonen we je hoe je kunt besparen op internet en tv. Dit kan variëren van het vergelijken van aanbieders tot het aanpassen van je huidig...

Chat GPT gebruiken: dit kun je allemaal doen met de chatbot van OpenAI

OpenAI heeft de ChatGPT-bot ontwikkeld als een taalmodel dat is getraind op een enorme hoeveelheid tekst op het internet. Je kunt ChatGPT gebruiken om...

0 Praat mee
avatar
  Abonneer  
Laat het mij weten wanneer er