Windows 10 vanaf usb-stick installeren: zo maak je er een

Windows 10 vanaf usb-stick installeren is het alternatief nu veel laptops (en zelfs desktops) geen optisch station meer hebben. Het is geen grote klus om een usb-stick te maken waarmee je Windows 10 nieuw of als upgrade kunt installeren. Daar heb je speciale tools voor, maar het kan ook met de eigen tools van Windows – de keuze is aan jou.

Als je enkele jaren geleden het besturingssysteem Windows op­nieuw wilde installeren, kon je het zonder installatiemedium wel schudden. Tegenwoordig biedt Microsoft daar een gratis programma voor aan. Een paar keer klikken en alles wat je nodig hebt wordt gedownload en naar een usb-stick geschreven, waarmee je vervolgens kunt booten. Daarmee kun je Windows 10 Home, Pro en Education installeren. Als je al een installatie-ISO-image hebt, hoef je Windows niet opnieuw te downloaden, maar kun je een opensourceprogramma gebruiken dat alle benodigde informatie op een bootable usb-stick zet. Dat kun je overigens ook doen met tools die Windows zelf al heeft. Bij alle programma’s die we hier noemen, kun je op de link klikken om ze te downloaden.

Maar eerst nog even wat over de usb-stick: welke stick je gebruikt, maakt op zich niet zo veel uit. Hij moet alleen betrouwbaar functioneren en hij moet voldoende opslagruimte hebben. Er moet ten minste 4 tot 8 GB op passen. Veel mensen zullen zo’n stick nog wel ergens hebben rondslingeren. Mocht dat niet het geval zijn, dan heb je voor een tientje al een usb-stick met 32 GB. Pak echter geen usb-stick van meer dan 32 GB, want dan kunnen er problemen optreden die je niet hebt met sticks tot 32 GB.

Welke weg je ook volgt, één ding geldt altijd: bij het maken wordt de usb-stick volledig gewist. Controleer dus of er niets belangrijks meer op staat en haal voor de zekerheid alle andere usb-sticks uit de pc om verwarring te voorkomen.

Sinds enkele jaren kun je bij Microsoft de gratis Media Creation Tool in verschillende vormen downloaden. Met de tool stel je eenvoudig alles in en hij downloadt vervolgens de installatiebestanden voor Windows 10 Home, Education en Pro en richt de usb-stick voor je in. Als je die bestanden nog niet hebt, dan is dit de eenvoudigste manier om een Windows 10 installatiemedium te maken.

De Media Creation Tool vind je op de Microsoft-website. Klik daar op ‘Hulpprogramma nu downloaden’. Die knop zul je alleen te zien krijgen als je de webpagina opent op een Windows-pc. Bij Linux en macOS krijg je alleen een lijst met ISO-images te zien, omdat de tool op die systemen toch niet zou werken.

De Media Creation Tool van Microsoft downloadt de installatiebestanden voor Windows 10 Home, Pro en Education en vervaardigt vervolgens een bootable usb-stick.

Er komt een klein programmaatje op je schijf terecht dat MediaCreationTool1803.exe heet (of met het huidige versienummer van Windows). Als je dat start, krijg je de vraag of het systeem waar je op dat moment mee werkt moet worden geüpgraded of dat het een installatiemedium moet maken. Kies voor dat laatste. Vervolgens moet je de gewenste taal selecteren en krijg je de vraag of je de 32- of 64-bit versie van Windows 10 wilt downloaden, of beide. Daarna geef je aan welke usb-stick de tool moet gebruiken. Wederom: let op! De betreffende stick wordt volledig gewist. Haal alle andere sticks preventief uit het systeem om vergissing te voorkomen. Na de keuze van de stick duurt het enige tijd totdat alle data gedownload zijn en op de usb-stick zijn gezet.

Heel soms komt het voor dat het proces stukloopt omdat de Media Creation Tool het usb-medium niet kan vinden. Dit kan komen doordat een driver ontbreekt of een van de usb-onderdelen defect is, maar de Media Creation Tool kan er ook mee stoppen omdat de stick een verkeerde partitietabel heeft (GPT in plaats van MBR). Dan moet je dat handmatig met Diskpart aanpassen. Hoe dat moet, lees je verderop bij ‘Methode 3: Diskpart’. Als je op een later tijdstip opnieuw een installatiemedium wilt maken, kun je de Media Creation Tool het beste opnieuw downloaden. Microsoft vervangt met enige regelmaat het programma op zijn downloadsite door een nieuwe versie, die op zijn beurt dan weer nieuwe installatiebestanden downloadt. Dan hoeven er na het installeren van het systeem minder updates te worden gedownload.

Als je al een ISO-image hebt met alle vereiste installatiebestanden, bijvoorbeeld de Windows 10 Enterprise testversie die je 90 dagen gratis kunt uitproberen, of omdat je een volumelicentie hebt of Visual-Studio-abonnee bent, dan kun je de opensource tool Rufus proberen. De enige kink in de kabel daarbij is dat je moet weten of je de bootable usb-stick op een pc gaat gebruiken die met een UEFI-omgeving start of op een systeem dat de klassieke BIOS-omgeving heeft. Sticks die je met de Media Creation Tool of met Diskpart maakt, kunnen op beide booten. Als je met enige regelmaat een pc installeert, dan raden we aan een van de twee andere methoden te gebruiken. Daarbij maakt het namelijk niet uit of het nu BIOS of UEFI betreft.

De freeware tool Rufus zet installatiebestanden van Windows-edities die in ISO-images zitten op een usb-stick.

Omdat Rufus de snelste manier is om een stick te prepareren, kan het zijn dat je de tool wilt proberen. Gebruik dan de portable versie van het programma, want dan hoef je niets te installeren. Laat je niet van de wijs brengen doordat na het dubbelklikken op het exe-bestand de tool toch een installatie lijkt te starten. Er wordt in feite namelijk een zipbestand uitgepakt. Start vervolgens Rufus, klik op ‘Selecteer’ om je ISO-image te kiezen en kies bij ‘Doel systeem’ of je UEFI of BIOS wilt gebruiken. Tot slot klik je op ‘Start’, en dan is het even wachten en klaar.

Blijf op de hoogte van de nieuwste informatie en tips!
Schrijf je in voor de nieuwsbrief:

Windows heeft zelf alles al wat je nodig hebt om een installatie-stick te maken. Daarvoor moet je wel in de Opdrachtprompt duiken. Je kunt dan het tooltje Diskpart gebruiken. We hebben eerder al een uitgebreid artikel geschreven over het gebruik van deze tool. Daarom volgen hier alleen kort de relevante commando’s.

Druk eerst op de toetsencombinatie Windows+R, typ Diskpart in en druk op Enter. Met list disk krijg je een overzicht te zien van de aanwezige stations. Met select disk x kies je de stick uit, waarbij je de x vervangt door het nummer van de stick. Controleer met detail disk of je ook echt de (goede) stick te pakken hebt. Geef die stick van tevoren met Verkenner een goed herkenbare naam.

Met de volgende commando’s wis je de stick, converteer je de partitietabel preventief naar MBR, maak je een nieuw primair station aan dat je op ‘actief’ zet en maak je dit vindbaar voor de verkenner met een stationsletter:

clean
convert mbr
create partition primary
active
assign

Als je je dan afvraagt hoe het zit met de MBR-partitietabel, terwijl Windows in de UEFI-modus alleen op een GPT-schijf kan worden geïnstalleerd: die UEFI-GPT-koppeling geldt alleen voor interne drives, maar niet voor sticks. Het set-upprogramma van Windows boot ook in de UEFI-modus vanaf een stick met MBR-partitie omdat dit een extern station is. In dit geval bepaalt de BIOS-modus de eisen: het booten lukt alleen vanaf een actieve partitie, die je bij GPT-schijven niet hebt.

Als je liever de tools gebruikt die al in Windows zitten, dan kun je met de tool Diskpart op de Opdrachtprompt een usb-stick inrichten en met Verkenner dan de installatiebestanden vervolgens kopiëren en op de stick zetten.

Tijdens het invoeren van de commando’s bemoeit de Verkenner zich er ook mee, omdat hij de nieuwe drive ontdekt en ziet dat die niet geformatteerd is. Dat eerste kun je negeren, maar de stick moet je wel formatteren. Kies FAT32 als bestands­systeem, zodat de stick ook bij pc’s zal booten die voor het starten UEFI-mechanismen gebruiken. Voor het aanmaken van bootcodes in de bootsector van de stick (MBR) hoef je verder niets te doen. Diskpart schrijft die bij het aanmaken van de nieuwe partitie automatisch naar de stick.

De rest doe je met Verkenner. Stel die zodanig in dat hij ook verborgen bestanden en systeembestanden toont (onder ‘Beeld / Opties’ op het tabblad Weergave). Dubbelklik om de bestanden in het ISO-bestand te bekijken. Als dat niet werkt, klik dan met de rechter muisknop op het ISO-bestand, kies ‘Openen met / Kies een andere app’, vink ‘Altijd deze app gebruiken…’ aan en kies Windows Verkenner. Selecteer met Ctrl+A alle bestanden en mappen op de schijf en kopieer die naar de stick – klaar!

Om met de gemaakte usb-stick Windows nieuw te kunnen installeren, moet je de desbetreffende pc ermee booten. Hoe dat in z’n werk gaat, verschilt van pc tot pc. Vaak moet je meteen na het inschakelen van een pc een toets of toetsencombinatie indrukken, vaak is dat Esc, F2, F8, F10 of de Delete-toets. Meestal wordt er nadat je de pc inschakelt op het scherm getoond welke toets je moet indrukken om een bootmenu of het BIOS/UEFI te openen.

Mochten er bootproblemen zijn, dan is dat meest­al te wijten aan de hardware. Probeer een van de andere usb-poorten en gebruik bij voorkeur niet een usb-hub, maar steek de stick direct in een poort op de pc. Mogelijk kan het ook de usb-stick zijn, probeer in dat geval een andere stick. Ook al lijken die sticks soms veel op elkaar, een net iets andere chipset of firmware­versie kan het verschil al maken.

Er is wel één bootprobleem dat door de software wordt veroorzaakt. Het booten werkt daarbij zoals je verwacht, maar houdt er dan opeens mee op met de opmerking dat er een probleem is met het bestand Winload.efi of met een cryptische foutcode als ‘ 0xc0000359’ of iets dergelijks. Dat ligt aan de UEFI-firmware. Daar is namelijk net als bij Windows een 32- en 64-bit versie van en de architectuur van het besturings­systeem moet hierbij passen. Dat geldt ook voor de mini-Windows-versie die je vanaf de stick boot en waarmee je Windows installeert. In de meeste gevallen zal de stick alleen in de UEFI-modus booten als er 64-bit installatiebestanden op staan. Dit kun je verhelpen door een 64-bit installatiestick te maken of door de BIOS-set-up op de Compatibility Support Mode (CSM) in te stellen. Dat zorgt ervoor dat de pc in de BIOS-modus start. In dat geval spelen 32- of 64-bit geen rol.

Je kunt Windows ook vanaf de stick installeren zonder er vanaf te booten, maar dan moet je wel weten wat je doet. Daarvoor moet Windows al geïnstalleerd zijn en benader je van daaruit de stick. Je kunt dan vanaf de root-directory op de usb-stick het programma setup.exe starten. Daarmee kun je echter alleen de actieve Windows-installatie upgraden.

Er is nog een andere truc waarmee je vanuit een actief Windows-systeem een nieuwe installatie op een tweede partitie kunt uitvoeren: start niet setup.exe dat in de root-directory staat, maar het gelijk­namige bestand dat in de map Sources staat. Je loopt dan wel meteen tegen het fenomeen aan dat je een waarschuwing van Windows krijgt dat je een bestand van een onbekende bron wilt installeren. Het is Microsoft tot op de dag van vandaag niet gelukt om de bestanden te signeren.

Via een trucje kun je Windows vanaf de usb-stick opnieuw installeren zonder daar vanaf te hoeven booten. Dat gooit wel de standaard stationsletters door elkaar.

Na het starten kun je een productcode invoeren of de editie selecteren, en dan door ‘aangepast’ te kiezen een schone installatie op de lege partitie maken. Dan loop je tegen het tweede probleem aan: het set-upprogramma gebruikt normaliter de stationsletter C voor de partitie waarop Windows wordt geïnstalleerd, alleen wordt die stationsletter in dit geval uiteraard al gebruikt. Setup.exe gebruikt dan maar een andere letter voor de nieuwe Windows 10-installatie. Het is echter niet volledig uit te sluiten dat bepaalde toepassingen harde paden op station C gebruiken, en daardoor vanuit de nieuwe installatie de oude Windows 10-partitie gaan benaderen. Microsoft heeft geen mogelijkheid ingebouwd om de stationsletter van Windows achteraf te wijzigen. In de meeste gevallen zou een andere letter echter geen grote problemen moeten opleveren.

(Axel Vahldiek, c’t magazine)

Blijf op de hoogte van de nieuwste informatie en tips!
Schrijf je in voor de nieuwsbrief: