Windows 10 en hoge resolutie-monitoren

Windows 10 kan op zich eigenlijk goed overweg met high-res monitoren. Maar als er wel problemen zijn met een hoge resolutie bij Windows 10, zijn er mogelijkheden de weergave te verbeteren.

Een manier om meer ruimte voor vensters te krijgen, is een grotere monitor – die dan bij voorkeur ook een hogere pixeldichtheid heeft. Dan heb je niet alleen meer ruimte op het scherm, maar ook een scherper beeld. Om ervoor te zorgen dat je daarbij geen loep nodig hebt om de pictogrammen en hun opschriften te herkennen, schaalt Windows 10 de weergave normaal gesproken automatisch. Afhankelijk van de beeldschermgrootte is dat meestal met 150 of 200 procent. Die waarde is bij de Instellingen onder ‘Systeem / Beeldscherm’ in stappen van 25 procent aan te passen.

Als het resultaat niet optimaal is, kun je het schalen ook in stappen van één procent instellen. Daarvoor klik je bij ‘Schaal en lay-out’ op de link ‘Geavanceerde schaalinstellingen’ en typ je bij ‘Aangepaste schaal’ een specifiek schaalgroottepercentage in en klik je op Toepassen. Na het vervolgens uit- en weer inloggen is de nieuwe schaalfactor dan actief.

Af en toe kom je het probleem nog tegen dat alle pictogrammen en vensters op een 4K-monitor in de linker bovenhoek van het schem hangen nadat die monitor op stand-by heeft gestaan. De oorzaak daarvoor is vaak dat de grafische kaart na het ontwaken in eerste instantie de 4K-resolutie van de monitor niet herkent en dan van een basisresolutie van 1024 bij 768 pixels uitgaat en alle pictogrammen en vensters dan op die resolutie in elkaar schuift.

Als tegenmaatregel daarvoor adviseren we in eerste instantie om het BIOS van het moederbord en de grafische kaart te updaten, net als de grafische drivers. Als ook dat niet helpt, dan is helaas de enige betrouwbare mogelijkheid blijkbaar om de monitor nooit op stand-by te laten gaan. Daarvoor zet je alle time-outs bij de energiebesparingsmogelijkheden van het beeldscherm bij ‘Systeem / Energiebeheer en slaapstand’ op Nooit.

Een uitzonderingsgeval wat het schalen betreft is het scenario waarbij twee monitoren met verschillende resoluties en/of pixeldichtheden op eenzelfde systeem zijn aangesloten. Dat komt meestal voor bij notebooks met een externe monitor, maar ook als je bij het kopen van een 4K-monitor het oude scherm er als tweede display naast wilt gebruiken.

Om pictogrammen en programma’s et cetera op twee schermen ongeveer even groot te laten weergeven, pas je de schaalfactor van een van de twee apparaten aan door bij ‘Systeem / Beeldscherm’ eerst de betreffende monitor te selecteren dan bij ‘Schaal en lay-out’ de gewenste schaalfactor in te stellen.

Wat tot nu toe echter niet lukt is om de twee monitoren ieder een eigen schaalfactor in stappen van 1 procent te geven. Het is wel wenselijk dat dit zou kunnen om de weergave op het tweede display precies aan te passen aan dat op het eerste scherm. Als je de ‘Aangepaste schaal’ bij de ‘Geavanceerde schaalinstellingen’ activeert, dan stelt Windows de ingestelde factor echter voor alle aangesloten monitoren in.

Soms is het nodig handmatig in te grijpen als de programma’s van een bepaalde ontwikkelaar niet geoptimaliseerd zijn voor variabele desktopschalingen. Als een programma er ontzettend klein uitziet, een vaag uiterlijk heeft of de lay-out helemaal door elkaar loopt, biedt Windows 10 een extra instelling die de weergave vaak verbetert. Daarvoor klik je met de rechter muisknop op de snelkoppeling van het betreffende programma op de desktop. Ga dan naar Eigenschappen en vervolgens op het tabblad Compatibiliteit naar de knop ‘Hoge DPI-instellingen wijzigen’. Als de programmasnelkoppeling niet op het bureaublad staat maar in het startmenu zit, moet je een kleine omweg maken: klik met de rechter muisknop op het pictogram, dan op Meer en vervolgens op ‘Bestandslocatie openen’. Daarna kun je met de snelkoppeling weer dezelfde werkwijze volgen als hierboven beschreven.

Zet een vinkje bij de optie ‘Gedrag van hoge DPI-schaalbaarheid negeren’. Bij het onderstaande drop-downmenu kun je kiezen uit drie opties: de optie ‘Applicatie’ zorgt ervoor dat een programma zelf de schaalfactor herkent en de weergave aanpast. Meestal is dat de standaardmethode van de meeste programma’s, zodat de weergave ervan amper of helemaal niet verandert.

Bij ‘Applicatie’ is het resultaat vaak gelijk aan de standaardinstelling.

De optie ‘Systeem’ geeft aan de applicatie een klassieke 100-procentschaling door, en rekt het complete programmavenster dan eenvoudig uit tot de daadwerkelijk ingestelde schaalfactor. Die modus werkt eigenlijk altijd, maar leidt tot een wat armoedig resultaat – het hele programma wordt afhankelijk van de schaling pixelig of een beetje vaag weergegeven.

Met de schaaloptie ‘Systeem (uitgebreid)’ ziet het er vaak iets beter uit.

De optie ‘Systeem (uitgebreid)’ grijpt actiever in op het renderen van het programmavenster. Simpel gezegd zorgt die ervoor dat grafische elementen vergroot worden en daardoor eventueel wat onscherp worden, terwijl letters in de volle resolutie verschijnen en er daardoor scherp uitzien. We hebben het idee dat die modus niet altijd perfect werkt, maar bij problematische software in ieder geval de beste resultaten oplevert – als een programma er niet goed uitziet, speel dan eens wat met deze optie.

(Jan Schüßler en Noud van Kruysbergen, c’t magazine)