Een 4K monitor kopen voor 400 euro: review van zes modellen

Wat tien jaar geleden nog gold als een flink tv-scherm voor de woonkamer, begint zich inmiddels in te burgeren als monitor voor op het bureau: 4K-schermen met een beelddiagonaal van 80 cm (32 inch). Je kunt al een aardige 4K monitor kopen van dat formaat voor rond de 400 euro. 

Een ultrahoge resolutie van 3840 × 2160 pixels zorgt bij 32″-monitoren voor een superscherp beeld en dankzij het enorme schermoppervlak heb je op je bureaublad genoeg plek voor allerlei vensters. Tegenwoordig zijn 4K-schermen met een diagonaal van 32 inch al voor zo’n 350 euro te koop, maar ook voor 1350 euro. De duurste apparaten zijn doorgaans bedoeld voor professionele beeldbewerking, terwijl de goed­kopere instappers eerder geschikt zijn voor thuisgebruik.

Voor deze test hebben we zes betaalbare 32″-modellen met 4K oftewel Ultra HD-resolutie (UHD) in huis gehaald: de Acer ET322QK, de AOC U3277FWQ, de ProLite X3272UHS van Iiyama, de LG 32UD59, de Samsung U32J590UQU en de VX3211-4K van Viewsonic. Ze kosten allemaal om en nabij de 400 euro, met hier en daar wat uitschieters naar boven en naar beneden, afhankelijk van bij welke ­(web)winkel je kijkt.

Deze grote schermen zijn ook interessant voor mensen die hun pc-monitor niet alleen gebruiken om mee te werken, maar ook om er tv mee te kijken via de pc of een streamingclient als de Chromecast of FireTV. We hebben voor de kwaliteit en mogelijkheden van de apparaten dan ook gekeken hoe ze presteren als pc-scherm en ook of ze geschikt zijn om video’s weer te geven. Vijf van de apparaten hebben ingebouwde luidsprekers, alleen voor het apparaat van Samsung heb je externe luidsprekers of een koptelefoon nodig voor de geluidsweergave. Al te veel moet je daarbij niet verwachten van de geluidskwaliteit van de ingebouwde speakers. Bij de platte schermen komen met name de bastonen slecht uit de verf.

Schermen van deze grootte met een TN-panel zijn hooguit interessant voor gamers. Bij een gemiddelde zitafstand van 60 centimeter kijk je bij een scherm van dit formaat schuin op de hoeken, waardoor de weergave van TN-panels naar de hoeken toe snel bleker wordt. De geteste apparaten hebben kijkhoekstabiele VA-displays (vertical aligned), die ook op korte afstand een vrij constante weergave op het volledige schermoppervlak bieden. De kleuren van de zes schermen zijn bijzonder helder en prettig verzadigd. Daar zorgt een speciaal soort fosfor in de leds van de achtergrondverlichting voor. De weergave wordt wel bleker als je vanaf de zijkant op de schermen kijkt, maar als je er vlak voor zit merk je er weinig van. Dit maakt de schermen echter ongeschikt voor professionele beeldbewerking.

De VA-techniek zorgt bovendien voor verzadigde zwartwaarden en daarmee voor een hoog contrast. Ondanks het feit dat er in de zes apparaten van deze test allemaal hetzelfde panel zit, bereiken de fabrikanten toch behoorlijke verschillen in de beeldkwaliteit. Die hangt namelijk ook af van de video-elektronica die er in zit en van de voorinstellingen. Alle schermen geven beelden weer met een contrast van ongeveer 2000:1. Samsung haalt het meeste uit het panel: de U32J590UQU haalt in de standaardmodus een contrast van meer dan 2300:1. De gemeten contrasten geven we in de tabel weer met de ronde contrastdiagrammen. De balkdiagrammen in de onderstaande tabel tonen bovendien de mate van homo­geniteit van de achtergrondverlichting, het helderheidsbereik en het energieverbruik.

4K-monitors: meetwaarden

De achtergrondverlichting van een monitor moet zo gelijkmatig mogelijk zijn omdat juist bij teksten of tabellen een fluctuerende verlichting storend kan opvallen. Helaas is een gelijkmatige verlichting een zwak punt bij niet al te dure maar grote schermen. Alle zes geteste monitoren hadden dan ook een beetje een wollig beeld. Bovendien kregen we bij sommige apparaten het gevoel dat er een grote rand om het scherm zat. Dat kwam door de combinatie van een hogere helderheid in het midden en de schaduwen die langs de uitstaande rand van het scherm vielen. De smalle randen langs de boven- en onderzijde van het scherm, die bij alle zes schermen aanwezig waren, vallen daardoor sterker op. De Acer deed het wat dat betreft nog het minst slecht. Dat kan eraan liggen dat hij met de fabrieksinstellingen iets beter is afgesteld. De Samsung kwam heel vlekkerig over. Bij een lichte achtergrond vertoonde het beeldoppervlak een brede band met een verticaal verloop. Dat een scherm niet homogeen verlicht wordt valt vooral op als je bijvoorbeeld een wit tekstvenster op een grijzige achtergrond weergeeft.

De zes schermen hebben min of meer dezelfde uitrusting. Ze hebben drie digitale aansluitingen, waarvan één DisplayPort 1.2- en twee hdmi-aansluitingen. Alleen de AOC heeft een DVI-poort in plaats van een tweede hdmi-aansluiting. Beide poorten hebben echter een te lage bandbreedte om een resolutie van 3840 × 2160 beeldpunten te kunnen weergeven. Wel kun je er bijvoorbeeld een picture-in-­picture (PIP, een tweede scherm in een venster op het hoofdscherm) of picture-by-picture (PBP, twee beelden naast elkaar) mee weergeven. Daarover verderop meer.

Het scherm van AOC ondersteunt de weergave van 4K-beelden met kopieer­beveiliging via de hdmi-ingang. De Acer ondersteunt 4K-signalen met 60 hertz via de hdmi-poorten, maar HDCP 2.2 ondersteunt hij alleen op hdmi-poort 2. Samsung ondersteunt HDCP op beide hdmi-ingangen, maar een van de poorten ondersteunt alleen versie 1.4. Dat is net voldoende voor 4K op maximaal 30 Hz. Die lagere beeldfrequentie is voldoende voor de weergave van 4K-films met 2160/24p vanaf een blu-rayspeler of een streamingdienst via een stick. Op een pc is deze begrenzing op 30 hertz echter storend, omdat de muispijl te traag reageert en voelt alsof hij aan een elastiek vastzit. Je kunt dan beter de HDMI 2.0-poort gebruiken of de monitor via de DisplayPort op de pc aansluiten.

Alle geteste monitoren ondersteunen 10-bit signalen. Alleen de Acer ondersteunt HDR. Voor de nieuwe HDR-formaten is de piekluminantie van de lcd-schermen van maar 300 cd/m2 veel te laag. De zeer grote kleurruimte van alle schermen zou echter voldoende moeten zijn voor HDR-signalen.

De geteste monitoren gaan het flikkeren van de achtergrondverlichting bij een gereduceerde lichtdichtheid tegen met een combinatie van stroomaansturing en pulsbreedtemodulatie van de backlight-leds. Het flikkeren zie je vooral in je ooghoeken. Enkele schermen bieden bovendien een nachtmodus om ‘s avonds ergonomisch te werken. Die modus reduceert het aandeel blauwlicht in de achtergrondverlichting. ‘s Avonds begint je lichaam al enkele uren voordat je gaat slapen met het aanmaken van het slaaphormoon melatonine, maar de korte golven van het blauwe spectrum in witlicht remmen dat proces af. Dat kan je slaap negatief beïnvloeden. Net als bij smartphones moet de nachtmodus ervoor zorgen dat je beter slaapt.

Acer heeft zijn ‘Blue light’-modus vreemd genoeg gekoppeld aan de luminantie-instelling. Zodra je het blauwe licht activeert, stijgt de schermverlichting naar een niet-ergonomische intensiteit. Je moet die dan telkens weer handmatig reduceren, want het scherm onthoudt de eerdere instelling niet. De ‘Eye saver mode’ van Samsung haalt niet alleen het blauw uit het licht, maar verhoogt ook de zwartwaarde. De weergave wordt daardoor wel erg dof. Iiyama heeft wel een Blue Light Reducer, maar die kun je niet gebruiken als de kleurruimte sRGB ingeschakeld is – wat vreemd is, aangezien de meeste mensen die instelling zullen gebruiken omdat het de webstandaard is. AOC en LG bieden geen expliciete blauwlicht-modus. Bij die apparaten kun je ‘s avonds dan het beste de warme-kleuren-voorinstellingen gebruiken. Die wordt dan zoiets als ‘Text’ of ‘Reader’ genoemd.

De mechanische eigenschappen van de schermen zijn minder handig: je kunt ze een stukje voor- en achterover kiepen, maar niet naar links of rechts draaien, laat staan naar de portretmodus kantelen. Alleen het scherm van LG is in hoogte verstelbaar, bij de andere schermen moet je een stapel c’t-magazines er onder leggen om ze op de gewenste hoogte te krijgen. De Iiyama heeft een relatief hoge voet, wat niet erg handig is als je wat kleiner bent. Ook de Acer is aan de hoge kant.

Goede mechanische eigenschappen en design-hoogstandjes zul je in deze prijsklasse niet snel tegenkomen. Desondanks zitten er geen lelijke eendjes tussen: de LG, Samsung en ViewSonic hebben een smalle rand en een elegante voet, Acer en Iiyama plaatsen hun schermen op wat ongebruikelijke metalen beugels en AOC gebruikt een klassieke voetplaat. Het apparaat van Acer valt op door de witte achterzijde, maar is aan de voorzijde matzwart, zoals je dat van een bureauscherm verwacht.

Om bij een scherm tussen bronnen te wisselen, hoef je in het beste geval alleen maar een knop op het apparaat in te drukken. Bij de geteste monitoren was dat helaas niet zo. Bij alle moet je ten minste drie keer op een knop drukken om een andere bron te selecteren. Bij de Acer was het zelfs vijf keer op verschillende knoppen. Bij de Viewsonic was het ook maar drie keer, alleen is het menu van dat apparaat zo gebruiksonvriendelijk dat je met regelmaat bij een aanpassing het apparaat per ongeluk uitschakelt.

Het duurt behoorlijk lang voordat je het signaal van een ander bronapparaat te zien krijgt, tussen twee tot zes seconden. Het schakelen bij LG en Samsung ging snel en handig.

Als je met twee pc’s tegelijk wilt werken, kun je ruimte op je bureau besparen: in de picture-by-picture- (PBP) en picture-in-picture-modus (PIP) tonen de apparaten het beeld van twee verschillende bronnen op het scherm naast elkaar (PBP) of wordt er een tweede bron in een kleiner venster op het scherm (PIP) getoond. De signaalingangen kun je daarbij echter niet willekeurig combineren: de combinatie DisplayPort en hdmi werkt altijd, maar twee hdmi-bronnen kan alleen bij AOC en Samsung. Bij de andere drie apparaten lopen de hdmi-aansluitingen via hetzelfde signaalpad. LG biedt PIP noch PBP.

De zes fabrikanten prijzen hun schermen aan met zeer korte schakeltijden. Iiyama en Viewsonic geven drie milliseconden op, de andere vier. De meeste ondersteunen bovendien FreeSync. Desondanks zijn de apparaten maar beperkt geschikt om mee te gamen. Je zult met name bij snelle shooter-games het verschil met een ­gaming-monitor echt merken. De FreeSync-eigenschappen van deze monitoren hebben met name betrekking op frequenties beneden de 60 hertz. Alle apparaten kun je het beste instellen op de middelste overdrive-instelling voor het versnellen van de schakeltijden. Bij Samsung wordt de overdrive automatisch gedeactiveerd wanneer je FreeSync inschakelt – dat is zinloos. Van de zes geteste monitoren zijn de AOC en de Acer nog het meest geschikt om mee te gamen, het apparaat van Viewsonic het minst.

Met hun hoge resolutie en krachtige kleuren schreeuwen de schermen erom om er 4K-films op te kijken via Netflix of een andere streamingdienst. De streamingportals kun je via de pc bekijken of met een streamingstick zoals FireTV of Chromecast op de hdmi-poort. Om 4K via de pc te kijken, moet wel Windows 10 geïnstalleerd en bijgewerkt zijn en moet er een HDMI 2.0-uitgang op de grafische kaart zitten. Ook moet de keten van pc naar scherm zonder problemen HDCP 2.2 ondersteunen. Met een hdmi-stick heb je daar allemaal geen last van, die werkt ook met een HDMI 1.4-poort zonder HDCP.

De zes geteste 4K-monitoren hoeven zich nergens voor te schamen: veel scherm­oppervlak voor weinig geld, volle kleuren en een hoog contrast. Ook al halen hun kijkhoeken het niet helemaal ten opzichte van de topmodellen, de door ons geteste apparaten zijn prima geschikt om thuis zo nu en dan aan te werken of video’s te kijken. Om er dagelijks meerdere uren achter te werken, missen ze flexibele mechanische instelmogelijkheden: een scherm dat je niet aan jezelf aan te passen is, is niet geschikt voor een kantooromgeving. Daar komt alleen het apparaat van LG enigszins voor in aanmerking, dat je in hoogte kunt verstellen. Jammer dat je op het apparaat niet tussen twee bronnen kunt wisselen.

De bediening van de geteste apparaten is wat problematisch: met de lastige menu’s en kleine toetsen zoals bij de Viewsonic is dagelijks niet mee te werken. Dat het ook bij betaalbare apparaten beter kan, laat Samsung zien bij zijn contrastrijke scherm. Helaas gaat de weergave gebukt onder een ongelijk­matige verlichting van het schermoppervlak.

De zes monitoren hebben allemaal te kampen met wolkige schermen. Wat dat betreft presteerde het scherm van Acer nog het beste in deze test. Daarmee is dat scherm ook redelijk geschikt om zo nu en dan wat aan beeldbewerking te doen. Omdat dat scherm ook als enige HDR ondersteunt en contraststerke signalen naar behoren op het scherm toont, kun je er ook prima video’s via de pc op laten weergeven. Voor het streamen via een hdmi-stick zijn de andere schermen net zo goed geschikt.

(Ulrike Kuhlmann, c’t magazine)