De angst dat een ssd uitvalt, is niet helemaal ongegrond. Gelukkig houden de meeste schijven het veel langer vol dan de door fabrikanten opgegeven waardes. Desondanks kun je een ssd het beste optimaal configureren en regelmatig controleren hoe fit hij nog is.
Al jaren heerst bij mensen de angst dat een ssd vanwege te veel schrijfacties na verloop van tijd compleet uitvalt. Uit onze test blijkt dat zo’n uitval doorgaans vrij lang op zich kan laten wachten. Dat een ssd niet het eeuwige leven heeft, staat echter buiten kijf. Vaak proberen gebruikers de schijven om die reden zo weinig mogelijk te belasten. Een tip die we vaak horen is bijvoorbeeld het verplaatsen van het wisselbestand naar een extra harde schijf. Daarmee lever je echter weer snelheid in, terwijl je juist vanwege de snelheid voor een ssd hebt gekozen. Meestal staat bij de specificaties hoeveel je binnen de garantietermijn naar een ssd kunt schrijven. Een Crucial BX200 met 240 GB opslagcapaciteit kan binnen de driejarige garantie 72 TB aan. Dat komt neer op zo’n 65 GB per dag. Een gemiddelde gebruiker haalt dat nooit.
Nadelige programma’s
Op typische werkcomputers met Windows, Linux of macOS – of het nu een notebook of desktop-pc is – wordt dagelijks minder dan 40 GB geschreven. Je komt boven die waarde als je video’s monteert of de hele dag met Photoshop in de weer bent. Door verhalen over programma’s die een nadelige invloed zouden hebben, is de angst dat een ssd het kan begeven toegenomen.
Ook Firefox, de webbrowser die volgens verschillende onderzoeken dagelijks tot 35 GB naar de ssd schrijft, zorgt voor de nodige stress. Spotify schreef in versie 1.0.39 zelfs enkele honderden gigabyte per dag naar de eigen database. Met versie 1.0.43 is dat verholpen. Bij een test schreef die release gedurende zes uur streamen (zonder de nummers te downloaden) ongeveer 1 GB aan data naar de ssd. Dat ligt ver onder de kritieke waarde. Bij Firefox kun je het interval van het sessieherstel configureren. Typ hiervoor about:config in de adresbalk in en zoek de optie browser.sessionstore.interval op. De standaardwaarde 15.000 staat voor 15 seconden. Hoe hoger de waarde, des te kleiner de schrijfbelasting.
Ssd inbouwen en configureren
Een solid state disk kan in tegenstelling tot een harde schijf meerdere taken vrijwel tegelijk verwerken. Dat lukt echter alleen als ze in het BIOS ook op de juiste manier zijn geconfigureerd. Enkele schijven in oudere pc’s werken nog in de IDE-modus. Daarmee kunnen taken alleen na elkaar worden uitgevoerd. De AHCI-modus van de SATA-controller belooft meer performance, waarbij de commandowachtrij 32 taken kan bevatten. Als je een actief systeem omzet van IDE naar AHCI, start Windows vaak niet meer op. Je kunt dat dus het beste doen voordat je het besturingssysteem gaat installeren. Hoe je dat doet, lees je hier.
Na het inbouwen moet je de schijf partitioneren – ook hierover staat het internet vol met inmiddels achterhaalde tips. Vroeger gold bijvoorbeeld dat je steeds zo’n tien procent van de capaciteit vrij moest houden. De ssd heeft dan meer ruimte voor interne opruimwerkzaamheden, waardoor hij langer meegaat. In oudere versies van Samsungs tool Magician stond nog een menuoptie voor het zogenaamde overprovisioning. Daarbij werd ook tien procent van de opslagruimte aanbevolen. Die optie is in versie 5.0 verdwenen – en wel om een goede reden: de ssd benut ongebruikte ruimte sowieso. Of er nu wel of geen partitie aan is toegewezen. Omdat de levensduur en snelheid afhangen van de vrije opslagruimte, moet je voor aanschaf van een ssd goed over de grootte nadenken. Als je vermoedt dat de schijf helemaal vol kan raken, kun je het best een met een grotere opslagcapaciteit nemen.
Voordat je de firmware van een ssd gaat updaten, moet je een back-up
van je data maken – dus niet alleen de openstaande bestanden backuppen
zoals Samsung adviseert.
Instellen op ssd
Windows vanaf versie 7, macOS en ook de meeste op Linux gebaseerde besturingssystemen herkennen een ssd automatisch tijdens de installatie of bij vervanging van een harde schijf. Het is met name belangrijk dat het trim-commando wordt ingeschakeld en de ssd daar ook rekening mee houdt – alleen op die manier kan de ssd op de achtergrond gegevens wissen die niet meer nodig zijn en ook zoveel mogelijk vrije datablokken beschikbaar stellen.
Soms wordt aanbevolen om te controleren of een ssd wordt getrimd door het commando fsutil behavior query DisableDeleteNotify uit te voeren, maar dit is ontoereikend. Daarmee check je alleen of Windows het TRIM-commando verstuurd. Zelfs als dit een “0” als resultaat oplevert, geeft dit alleen aan dat TRIM in Windows geactiveerd is. Maar met name bij oude systemen wordt het TRIM-commando vaak geblokkeerd door de driver van de SATA-controller. Veel slimmer is om een tool te gebruiken zoals TrimCheck of HDSentinel. Sinds Windows 8 kun je zelfs helemaal afzien van thirdpartytools. Want via “Station optimaliseren” kun je dit eenvoudig controleren. Na klikken op optimaliseren zie je ofwel OK staan, of het aantal dagen dat de schijf het laatst getrimd werd. Staat er iets als ‘Niet beschikbaar’ dan werkt het trimmen niet. Het commando komt dan niet bij de ssd aan, of de ssd ondersteunt simpelweg geen trimming.
Bij oudere ssd’s dien je even te controleren of ze het trim-commando daadwerkelijk ondersteunen. Je kunt dat bijvoorbeeld doen met het boven genoemde TrimCheck. Deze utility schrijft een bestand, wist het weer en controleert kort erna of de blokken die door het bestand eerder werden bezet, echt weer vrij zijn. Meer heb je eigenlijk niet nodig. Windows neemt zelf al de nodige maatregelen om de toegang tot conventionele schijven te versnellen. Voor ssd’s zijn die maatregelen overbodig en werken ze zelfs eerder averechts: de defragmentatie wordt uitgeschakeld omdat de volgorde van de bestanden er bij ssd’s helemaal niet toe doet.
De commandlinetool TrimCheck controleert of ssd’s het trim-commando
ondersteunen. Dat is belangrijk voor interne opruimwerkzaamheden.
Pre/Superfetch
Ook kun je rustig het advies negeren om de Windows-opties Prefetch en Superfetch uit te schakelen. Zodra Windows een ssd herkent, gedraagt het zich adequaat. Onze ervaring is dat Windows in enkele gevallen zelfs opties in het register negeert om ander gedrag af te dwingen. Met enkele alom gehoorde adviezen kun je de schrijfbelasting verlagen. Je krijgt er echter ook minder comfort door of een langzamer systeem – bijvoorbeeld in het geval van het wisselbestand op een harde schijf parkeren. Windows slaat bij normaal afsluiten een snapshot van het geheugen op de ssd op. Zodra Windows opstart, wordt deze weer in het geheugen geladen. Dat belast de ssd weliswaar een beetje, maar het is aanzienlijk sneller dan een volledige herstart.
Zelfs enkele tools van fabrikanten, die eigenlijk beter zouden moeten weten, beloven met verschillende optimalisaties dat de ssd sneller zal werken of langer meegaat. Zo zou je de indexeringsservice van Windows het beste kunnen uitschakelen omdat die op ssd’s niet wordt gebruikt en onnodig schrijven veroorzaakt. Ook zou je het genereren van DOS-compatibele 8.3-bestandsnamen of het instellen van de huidige datum moeten uitschakelen. We raden je niet aan om genoemde zaken toe te passen of handmatig wijzigingen door te voeren. Het levert immers amper een relevante besparing op en het wordt ook nooit duidelijk welke gevolgen het precies kan hebben.
Oogje in het zeil
Veel fabrikanten hebben tools waarmee je de SMART-waarden van de ssd in de gaten kunt houden. Je kunt daarmee niet betrouwbaar herkennen of een ssd echt op het punt staat te overlijden, maar ze zijn wel geschikt om permanent een oogje in het zeil te houden. Bovendien installeren veel mensen de bijbehorende software, omdat die nodig is voor firmware- updates. In de meeste gevallen moet je voor het updaten Windows als besturingssysteem hebben. Slechts enkele fabrikanten bieden ook software voor Linux. Gebruikers van Linux en Mac kunnen kortom het beste de website van de fabrikant kijken of er nog nieuwe firmware is. Voordat je de firmware van de ssd gaat updaten of het wachtwoord voor de versleuteling gaat wijzigen (mocht je dat hebben ingesteld), kun je beter eerst een back-up maken. In sommige gevallen kunnen updates namelijk tot dataverlies leiden.
Er bestaan ook universele tools om de ssd in de gaten te houden. Voorbeelden zijn CrystalDiskInfo en Smartmontools, afkomstig uit de Linux-wereld. Ze geven dezelfde informatie als de software van de schijffabrikanten, maar hebben een streepje voor als je ssd’s en harde schijven van verschillende makelij hebt ingebouwd. Gebruiksvriendelijk is smartmontools overigens niet. Zelfs het bijwerken van de interne database moet je handmatig uitvoeren met de commandlinetool update-smart-drivedb.exe in de programmamap.
Het Windows-programma GsmartControl maakt gebruik van de database van smartmontools. De uitvoer van eerstgenoemde is iets beter dan die van het origineel. De belangrijkste taak, de hoeveelheid data die naar de ssd is geschreven, moet je echter zelf uitrekenen met bijvoorbeeld Windows Rekenmachine. GSmartControl en smartmontools geven alleen het aantal 512byte-blokken weer. Om het aantal geschreven kB-blokken te krijgen moet je dat aantal vermenigvuldigen met 512. Voor het bepalen van het aantal gigabyte moet je twee keer delen door 1024.
In een oogopslag
Als de ssd is ingebouwd en gepartitioneerd, kun je de rest rustig aan Windows overlaten. Dankzij de moderne flashtechnologie en slimme algoritmes voor foutcorrectie hoef je je bij ssd’s van tegenwoordig geen grote zorgen te maken. Toch kan het geen kwaad om regelmatig de SMART-waarden te bekijken. De meeste ssd’s zullen waarschijnlijk lang voor het gecommuniceerde levenseinde worden vervangen door een model met meer opslagruimte. Voor de meeste officetaken zijn goedkope ssd’s met TLC-geheugen prima. Ben je een poweruser of bewerk je veel foto’s en video’s, dan kun je beter gaan voor een schijf met vrij hoge endurance.
(Lutz Labs/Marcel van der Meer)
[Update 11/09/2017: Deel over fsutil toegevoegd.]
