Defecte Windows updates verwijderen

De kwaliteit van Microsoft Windows updates is soms erg krakkemikkig. Daarom is het belangrijk om te weten hoe je updates kunt verwijderen die je pc om zeep helpen. Dat kan gelukkig zelfs als Windows niet meer wil opstarten.

De kwaliteitsproblemen met cumulatieve updates voor Windows 10 zijn de laatste tijd toegenomen. Dat geldt niet alleen voor de optionele pakketten, maar ook en juist bij de voor de veiligheid belangrijke updates. Daarom geven we hier een overzicht van waar je op moet letten wanneer je een defecte update van de computer wilt verwijderen.

Ben je een van die lezers die dergelijke handleidingen normaliter pas doorlezen als je ze nodig hebt, hou het dan nog een paar alinea’s vol! Of je een update later met succes kunt voltooien, hangt namelijk ook af van de voorbereidingen die je nu treft.

Om te beginnen: wees voorzichtig met Schijfopruiming! Als je die voor schijf C: uitvoert en dan een vinkje zet voor de optie ‘Windows update opschonen’ kunnen cumulatieve patches vaak niet meer worden verwijderd. Hoewel de opruiming vaak een paar honderd megabyte of zelfs een paar gigabyte aan ruimte vrijmaakt, verwijdert hij ook alles wat nodig is voor het deïnstalleren. Hoe aantrekkelijk het ook is, laat Schijfopruiming alleen de Windows-updates aanpakken wanneer je er zeker van bent dat je systeem geen problemen heeft met de geïnstalleerde patch.

Op de tweede plaats: houd een bootable herstelstation achter de hand. Dat is handig in die gevallen waarbij Windows niet meer wil opstarten omdat een update fout gegaan is – daarover straks meer. Zorg er ook voor dat je bij een met BitLocker versleutelde harde schijf je herstelsleutel bij de hand hebt. Als je schijf C: bij het opstarten tenminste niet alleen met een wachtwoord ontsluit. Die sleutel is onmisbaar om vanuit een herstelsysteem reparaties en wijzigingen aan het systeem uit te voeren.

Of problemen die je pc na een update vertoont, ook werkelijk door die update veroorzaakt worden, kun je vooraf door eigen onderzoek inschatten. Updates zijn aan de hand van hun KB-nummer te identificeren. Welke update het laatst op je pc is geïnstalleerd, kun je achterhalen door te kijken naar de updatehistorie (‘Instellingen / Bijwerken en beveiliging / Windows Update / Geschiedenis van updates weergeven’). Microsoft zelf biedt voor elke cumulatieve Windows 10 update een aparte Knowledge Base entry. Hierin vind je ook ‘Known issues’, dat wil zeggen problemen die Microsoft zelf al heeft bevestigd voor de betreffende update. Anders kan een blik op het laatste nieuws op de c’t-website en een zoektocht op internet vaak helpen. Zoek bijvoorbeeld voor een veelvoorkomend probleem vanaf medio juni 2020 naar ‘KB4557957 printerproblemen’. Als de helft van de wereld hetzelfde probleem ondervindt als jij, is het een voor de hand liggende gedachte om die update te verwijderen.

De Geschiedenis van updates in de instellingen laat de geïnstalleerde patches zien en een link naar het Configuratiescherm voor het verwijderen van updates.

Het eenvoudigste geval is ook het meest voorkomende: een update veroorzaakt wel problemen, maar je kunt Windows vrijwel normaal opstarten en gebruiken. Als de pc na een update kuren vertoont, ligt het voor de hand om te proberen de update te verwijderen. Klik hiervoor naar ‘Geschiedenis van updates weergeven’ in de Instellingen onder ‘Bijwerken en beveiliging/Windows Update’, en vervolgens naar ‘Installatie van updates ongedaan maken’. Een dubbelklik op de betreffende update start het verwijderen.

Staat de update met het betreffende KB-nummer niet in de lijst of mislukt het verwijderen, dan kun je proberen om hem via de commandoregel te verwijderen. Open een opdrachtprompt of PowerShell met administratorrechten (bijvoorbeeld via Windows+X) en voer het volgende commando in:

wusa /uninstall /kb:4565503 /log:%homepath%\downdate.evtx

Dit voorbeeld verwijdert de cumulatieve update KB4565503 voor versie 2004 van juli 2020 – vervang 4565503 door het juiste KB-nummer. Mislukt het deïnstalleren weer, dan kan het logbestand met de extensie .evtx in sommige gevallen informatie over de oorzaak geven. Je vindt dat in de hoofddirectory van je gebruikersprofiel, dus bijvoorbeeld onder c:\users\jss\; met een dubbelklik kun je het bestand openen met Logboeken van Windows.

Het commando geeft bijvoorbeeld fouten als in de tussentijd Schijfopruiming is uitgevoerd. Het verwijderen mislukt dan met de melding dat de betreffende update voor Windows vereist is en dus niet kan worden verwijderd. Soms meldt het commando dat de betreffende update helemaal niet is geïnstalleerd, hoewel hij wel te vinden is in de updatehistorie. Dit kan gebeuren als de update intussen is vervangen door een nieuwere. Of dat het geval is, kun je achterhalen met het commando

dism /online /get-packages

Dit laat alle geïnstalleerde pakketten zien; niet alleen updates, maar ook taalpakketten en enkele systeemonderdelen van Windows. De pakketten die tussendoor zijn vervangen door andere pakketten herken je aan de status ‘Superseded’.

Wanneer een update Windows zodanig beschadigd heeft dat het niet meer opstart, betekent dat niet per se dat je de update niet kunt verwijderen. Wat je nodig hebt om de update te verwijderen is een bootmedium waar de set-upomgeving Windows PE op draait. Dat kan bijvoorbeeld ook een, het liefst actuele, set-up-usb-stick voor Windows 10 zijn. Als je die nog niet hebt, kun je hem makkelijk zelf maken. Download de MediaCreation Tool van Microsoft via de knop ‘Hulpprogramma nu downloaden’. Sluit vervolgens een usb-stick van tenminste 8 GB op de pc aan en laat het programma daar een bootable medium mee maken – het gebruik van de tool spreekt voor zich.

Start de pc vanaf deze setup-stick. Wanneer Windows-setup je verwelkomt, druk je op Shift+F10 om een prompt te openen. Zoek eerst uit welke stationsletter je C:-schijf heeft. Dit klinkt misschien vreemd, maar onder Windows PE zijn de stationsletters soms anders gesorteerd. Typ daarom op de opdrachtprompt notepad. Hiermee wordt de Windows-teksteditor gestart. Klik op ‘Bestand / Openen’ en vervolgens op ‘Deze pc’. Je kunt nu zien welke letter aan het systeemstation is toegewezen op basis van de grootte en de inhoud. Sluit daarna de editor weer. Als je schijf C: versleuteld is met BitLocker, moet je hem eerst ontgrendelen met het commando

manage-bde -unlock c: -rp 443344-686499-081466-073524-4160200-636163-375375-294921

waarbij je de 48-cijferige getallenreeks in dit voorbeeld vervangt door je eigen herstelsleutel. Als je je systeemschijf bij het opstarten alleen met een wachtwoord en zonder TPM ontgrendelt, kun je na het commando

manage-bde -unlock c: -pw

je wachtwoord invoeren.

Voor het verwijderen heb je nu de pakketnaam van de bewuste update nodig. Die vind je met

dism /image:c:\ /get-packages /scratchdir:c:\

waarbij je c: zo nodig vervangt door de zojuist gevonden letter van de systeemschijf. Het commando laat ook in dat geval alle geïnstalleerde pakketten zien.

De pakketnaam die je straks nodig hebt voor het verwijderen is de ‘Package-Identity’. Bij de maandelijkse cumulatieve updates begint die meestal met ‘Package_for_RollupFix’. Om de juiste te achterhalen kun je of het KB-nummer gebruiken, dat ergens in de naam staat, of, wat hier waarschijnlijker is, het build-nummer. Naar dat laatste is je Windows-installatie door het update-pakket verhoogd.

Updates zijn zelfs nog te verwijderen wanneer Windows niet meer wil opstarten.

Wat het build-nummer is dat hoort bij het meest recent geïnstalleerde KB-nummer, staat vermeld in ‘Windows 10 update history‘. Zo heeft de cumulatieve update van juli 2020 naar Windows 10 versie 2004 het KB-nummer 4565503 en het build-nummer 19041.388. De bijbehorende pakketnaam in ons voorbeeld is het superlange ‘Package_for_RollupFix~31bf3856ad36435 ~amd64~~19041.388.1.7″. Nu kun je het commando voor het verwijderen typen:

dism /image:c:\ /remove-package /packagename:Package_for_RollupFix~31bf3856ad36435~amd64~~19041.388.1.7 /scratchdir:c:\

Vervang ook hier weer de naam van het pakket en, indien nodig, de schijfletter door de eerder gevonden waarden. Tip: het klembord werkt ook in Windows PE, dus je kunt de naam van het pakket selecteren en met Ctrl+C en Ctrl+V kopiëren en plakken. Wanneer de update met succes is verwijderd, sluit je de opdrachtprompt via exit en sluit je het Windows-set-upvenster – de pc start nu opnieuw op.

Om te voorkomen dat een schadelijke update bij de volgende Windows-update wordt geïnstalleerd, kun je bij de instellingen van Windows Update tot vijf keer toe op de optie ‘Updates 7 dagen onderbreken’ klikken. Dat zorgt ervoor dat Windows automatisch 35 dagen lang alleen definitie-updates voor Defender downloadt. In elk geval heb je tijdens die periode weer een patchdag, waarop Microsoft hopelijk een nieuwe, minder gebrekkige update uitbrengt.

(Dit artikel is verschenen in c’t 1-2/2021, p.130, met medewerking van Jan Schüßler en Marco den Teuling)

Wil je op de hoogte blijven van het laatste IT-nieuws en de nieuwste online-artikelen? Meld je dan hier aan voor onze nieuwsbrief: