Met een up-to-date kernel kun je Debian 11 op een gloednieuwe computer of een computer met weerbarstige hardware installeren. De pluspunten van de Debian-distributie zijn dat die zich bewezen heeft, langdurig getest is en geen experimenten bevat. Gloednieuwe moederborden, gpu’s en laptops hebben vaak drivers nodig uit de nieuwste kernel – maar die van Debian is al een jaar oud. Tijdens het installeren kun je die kernel echter al vervangen door een jeugdiger exemplaar.
Debian 11 installeren
Debian GNU/Linux staat erom bekend meer waarde te hechten aan de stabiliteit van de distributie dan aan de actualiteit van de software. Dat is ook te merken aan de softwareselectie, de programmaversies zijn soms steenoud, maar meteen ook ‘rotsvast’.
Als het op de kernel aankomt, maakt men bij Debian meestal een uitzondering. Toen Debian 11 alias Bullseye in augustus werd uitgebracht, werd daar de slechts een half jaar oude kernel 5.10 met longterm-support bij gebruikt – een jonkie in Debian-termen.
Maar daarmee is de distributie nog niet up-to-date: gloednieuwe moederborden, gpu’s en laptops vereisen soms de nieuwste drivers en dus nieuwe kernelversies, die niet beschikbaar zijn in de stabiele Debian-release.
Met een slimme configuratie van het pakketbeheer kun je de kernel 5.10 vervangen door een nieuwe versie tijdens het installeren, zodat de eerste systeemstart niet eindigt met een zwart scherm.
Blijf op de hoogte en ontvang gratis meer workshops!
Schrijf je in voor de nieuwsbrief:
Een goed uitgangspunt voor het installeren van Debian 11 op gloednieuwe of weerbarstige hardware, is de netinst-installatie-image. Die is nog geen 400 MB groot en kun je standaard downloaden van debian.org. Je kunt die bijvoorbeeld naar een usb-stick schrijven met de tool balenaEtcher van balena.io, en de computer daarmee opstarten.
Bootmenu bepalend voor verdere verloop
Zelfs het bootmenu van de usb-stick is bepalend voor het verdere verloop: om het gemakkelijker te maken de kernel later te wijzigen, selecteer je ‘Graphical expert install’ onder ‘Advanced options’ of als dat niet lukt ‘Expert install’.
Met het tekstmenu van de ‘Expert install’ kun je Debian zelfs installeren op machines waarop de kernel van het installatiemedium de grafische kaart niet kan aanspreken. Dat probleem wordt hopelijk opgelost met de nieuwere kernel in het geïnstalleerde systeem.
Installeren van Debian 11
Aangezien de installatie wordt uitgevoerd met de kernel van de stabiele release, kan het nodig zijn een usb-netwerkadapter te gebruiken als de wifi- of LAN-verbinding van het moederbord of de laptop niet werken. Als het installatieprogramma de interne harde schijf of ssd niet herkent, kun je proberen die voor het installeren via een usb-adapter aan te sluiten.
Goede opstelling
- De eerste stappen bij de expert-installatie zijn taal- en toetsenbordselectie
- Laat daarna de ‘Installatiemedia detecteren en aankoppelen’.
- Bij ‘Componenten van het installatiesysteem laden uit de installatiemedia’ heb je geen extra modules nodig.
- Volg het gepresenteerde installatiepad en selecteer bij ‘Pakketbeheer configureren’ dat ‘niet-vrije software’ moet worden gebruikt.
Dat geeft je de kans om extra firmware te installeren voor gpu’s of wifi-adapters die geen deel uitmaken van de Debian-distributie vanwege hun softwarelicentie. Bovendien moet je naast beveiligingsupdates en release-updates ook ‘terugvertaalde software’ (backports) selecteren – daaronder vind je recentere kernelversies. - Vlak voor de stap ‘De GRUB opstartlader installeren’ is het tijd om de kernel te wijzigen en eventuele firmware-pakketten uit de niet-vrije repository te installeren – en wel handmatig via de terminal.
Ga daarvoor naar de tekstconsole met Ctrl+Alt+F2 en activeer die met Enter.
Schakel dan over naar het nieuw geïnstalleerde Debian-systeem, dat nog onder /target
gemount is:
chroot /target /bin/bash -l
Latere problemen tijdens installeren voorkomen
Door bash als login-shell aan te roepen, worden de verdere opdrachten in de geschiedenis bewaard, zodat je commando’s makkelijk vaker kunt aanroepen. Het aanvullen van commando’s met de Tab-toets werkt daardoor ook, wat de invoer vergemakkelijkt.
Hoewel je firmwarepakketten direct kunt installeren met het commando
apt install firmware-misc-nonfree
is wat activiteit als opwarming nodig voor de nieuwe kernel – anders krijg je later problemen.
Prioriteit aan pakketbronnen
De reden daarvoor is de prioriteit van de verschillende pakketbronnen, die apt policy je laat zien aan het begin van elke bronvermelding.
Een waarde van 500 voor de standaard- en security-repositories, maar slechts 100 voor de backports. Bij het installeren van een pakket, zoals het Meta-pakket linux-image-amd64, dat de standaard-kernel als afhankelijkheid bevat, gebruikt Apt altijd de bron die bovenaan de tabel staat volgens die score.
Dat is de reden waarom de installatiestap ‘Programmatuur selecteren en installeren’ de kernel met versie 5.10 uit de standaard-repository selecteert, hoewel de backports-repository de veel nieuwere kernel 5.14 al aanbiedt – maar met een lagere prioriteit van 100.
Via pinning kun je ervoor zorgen dat bepaalde pakketten zoals hier kernel 5.14 een hogere prioriteit krijgen dan andere pakketten uit dezelfde bron – die hebben nog steeds een waarde van 100.
Apt-pinning en prioriteit van het pakket
De lage prioriteit van 100 van de bron Debian Backports weerhoudt Apt er dus van om het pakket met de nieuwere kernel te bevoordelen. De oplossing is om apt-pinning te gebruiken om de prioriteit van het pakket te verhogen. Om dat te doen, maak je het bestand /etc/apt/preferences met de volgende inhoud:
Package: linux-image-amd64 linux-headers-amd64
Pin: release n=*-backports
Pin-Priority: 500
De drie regels bevatten verschillende trucs:
- De eerste beperkt de geldigheid van de regels die volgen tot pakketten met de naam /targetlinux-image-amd64 en linux-headers-amd64.
- De tweede regel laat zien hoe je jokertekens kunt gebruiken. Het beperkt het effect tot pakketten die afkomstig zijn van een Debian-release die eindigt op -backports – bijvoorbeeld van bullseye-backports. Je kunt de codenamen vinden in de tabel van apt policy. Door *-backports op te geven in plaats van bullseye-backports, is die regel toekomstbestendig en zul je ook nieuwere kernelversies uit de backports krijgen – zelfs na het upgraden naar de volgende stabiele Debian-release.
- De laatste regel van de voorkeuren past de prioriteit van het pakket aan. Daardoor krijgt linux-image-amd64 uit een backports-repository dezelfde prioriteit van 500 als het pakket met dezelfde naam uit de standaard-repository van de distributie. Daardoor zal Apt kijken naar de pakketversie en dus de kernelversie om te bepalen welke van de twee het verkiest – en kiezen voor het hogere versienummer.
Met het commando apt policy linux-image-amd64 controleer je of het pinnen gelukt is. Als dat zo is, heeft het versienummer van het pakket uit de backports-repository een waarde van 500, hoewel de repository zelf nog steeds maar een waarde van 100 heeft.
De pakketten uit de backports-repository zijn meer up-to-date dan die van de stabiele release, maar ze zijn ook niet echt jong te noemen. Bij het schrijven van dit artikel bevatte de standaard-repository de langetermijn-kernel 5.10 van december 2020, in de backports zat al versie 5.14.9, die bijna twee maanden oud was.
Vooral voor nieuwe hardware kan dat echter ook te oud zijn, in welk geval je kunt terugvallen op de kernel van de unstable-branch, alias Sid, die minder dan twee weken oud was toen we die controleerden.
Als je in de Expert-modus de repository met ‘terugvertaalde programmatuur’ activeert, kun je bij het installeren al een nieuwere kernel toevoegen met ondersteuning voor actuele hardware.
Uitzondering voor installeren aanmaken
Om kernel 5.14 van de unstable-repository in het team te krijgen, moet je eerst de repository hernoemen. Om dat te doen, maak je het bestand sid.list aan in de directory /etc/apt/sources.list.d en voer je daar de volgende regel in:
deb http://deb.debian.org/debian/sid main non-free contrib
Met apt update download je de aanvullende pakketlijsten. De pinning in het bestand /etc/apt/preferences volgt het voorbeeld uit de backports:
Package: *
Pin: release n=sid
Pin-Priority: 100
Package: linux-image-amd64 linux-headers-amd64
Pin: release n=sid
Pin-Priority: 500
Het verschil: de unstable-branch wordt op die manier opgenomen met een prioriteit van 500.
Om te voorkomen dat Apt bij de volgende upgrade massa’s pakketten uit Sid gaat overnemen, moet je de prioriteit verlagen naar 100. Uitzonderingen worden alleen gemaakt voor de kernel. Of het nu van Sid is of van de backports, je kunt upgraden naar de nieuwe kernel met het commando apt upgrade, daarna verlaat je de chroot-omgeving met Ctrl+D.
De toetsencombinatie Ctrl+Alt+F5 brengt je terug naar het grafische installatieprogramma (voor het tekstgebaseerde installatieprogramma Ctrl+Alt+F1), waar je verder gaat met de stap ‘De GRUB opstartlader installeren’ en de stappen volgt tot het einde.
Conclusie Debian 11 installeren
Met een up-to-date kernel kun je Debian 11 op een gloednieuwe computer of een computer met weerbarstige hardware zetten. Dankzij toegespitste pinning en de Expert-Installation is een combinatie mogelijk van stabiele, lang geteste software en een up-to-date kernel met de benodigde drivers – zelfs zonder dat er een live-systeem aan te pas hoeft te komen.
(Deze informatie is afkomstig uit het artikel van Mirko Dölle en Marco den Teuling, en verscheen eerder in c’t 3, 2022, p118)
