De stevige concurrentie tussen Intel en AMD geeft zelfbouwers van pc’s op dit moment een ruime keuze aan goede, snelle processors en platforms die we lange tijd niet gezien hebben. Onze tips en twee nieuwe bouwsuggesties helpen je om jouw optimale pc te bouwen. In c’t 3/2023 stellen we onze nieuwe bouwvoorstellen voor 2023 voor. Daar vind je ook een uitgebreide toelichting en informatie over alle alternatieve hardware-opties en -accessoires die we hebben getest, en de nodige bouwinstructies.
Zoals gebruikelijk hebben we voor onze bouwvoorstellen allerlei hardware-opties uitgeprobeerd en de onderdelen geselecteerd die het beste met elkaar samenwerken. We hebben een ‘verstandig’ bouwvoorstel voor ongeveer 800 euro samengesteld met een actuele Intel Core i5-12400-processor met zes kernen, 16 GB werkgeheugen en een 1TB-ssd, die met 13 watt idle zeer zuinig en vrijwel onhoorbaar is – en zelfs onder volle belasting niet meetbaar luider wordt.
Daarnaast hebben we een state-of-the-art AM5-systeem samengesteld waarin we helemaal los zijn gegaan met de zestien-core Ryzen 9 7950X. Hij is extreem stil wanneer hij stationair draait en maakt ook weinig geluid wanneer hij is voorzien van een grafische kaart.
Mochten de bouwvoorstellen niet helemaal zijn wat je in gedachten had, dan hebben we in eerdere uitgaven ook al een aantal suggesties gedaan. Zo hebben we in c’t 5/2022 een bouwvoorstel gepresenteerd voor een zuinige mini-pc met een Core i5-11400. En in c’t 10/2022 hebben we een mini-ITX gaming-pc samengesteld.
Wil je de bouwvorstellen van de afgelopen jaren nog eens bekijken, dan hebben we ook nog informatie over onze bouwvoorstellen van 2022 of onze eerdere bouwvoorstellen uit 2021.
Optimale pc samenstellen
Hieronder geven we een overzicht van de onderdelen die we voor onze voorstellen hebben geselecteerd, en de bios-instellingen die nodig zijn om de pc’s zo stil en koel mogelijk te houden. Houd er wel rekening mee dat als je bij het samenstellen van jouw pc op een of meerdere onderdelen afwijkt, het mogelijk is dat je andere bios-instellingen moet gebruiken. Bovendien is het dan niet altijd gegarandeerd dat alle hardware nog even soepel samenwerkt.
Prijzen en verkrijgbaarheid kunnen soms flink schommelen. Met een beetje zoekwerk kun je wellicht scherper geprijsde aanbiedingen vinden dan bij de links hieronder. In sommige gevallen vragen webshops ook nog extra verzendkosten, met name als je aankoop onder een bepaald bedrag valt.
Als je alle onderdelen in huis hebt, zul je na het bouwen en instellen van het bios ook een besturingssysteem willen installeren. In het geval van Windows kun je dat het beste doen met een actuele versie van de Media Creation Tool van Microsoft voor Windows 10 of Windows 11. Daarmee haal je de meest recente versie van de Windows in huis. Je hebt uiteraard wel een geldige licentie nodig om Windows te kunnen (blijven) gebruiken.
Bouwtips
In de artikelen in c’t 3/2023 bieden we een uitgebreide beschrijving over de montage van de systemen. Voor algemene informatie verwijzen we naar het artikel ‘tips voor een zelfbouw-pc’.
Hieronder vind je de BIOS-instellingen die je moet gebruiken om de bouwvoorstellen stil maar koel te houden. Zoals al eerder gezegd: als je afwijkende hardware hebt gebruikt, kan het zijn dat de instellingen niet meer langer voldoen om het systeem koel, stil of stabiel te laten draaien.
Zelfs wij kunnen niet uitsluiten dat nieuwe hardware revisies, BIOS updates en dergelijke enkele weken na de redactietermijn tot problemen leiden. Bovendien kunnen zich bij sommige producten soms leveringsproblemen voordoen en kunnen prijzen veranderen.
13-watt pc: zuinige allrounder
Bouwvoorstel voor een allround pc met een zescore-processor en NVMe-ssd, die twee 4K-schermen aanstuurt en fluisterstil is. Hij kan ook optioneel worden opgewaardeerd tot een spelcomputer met een grafische kaart.
Onderdelenlijst 13-watt-pc
| Component | Product | Prijs (circa) |
| Processor | Intel Core i5-12400 boxed (BX8071512400) | € 190 |
| Cpu-koeler | Scythe Mugen 5 Rev. C (SCMG-5200) | € 60 |
| Moederbord | GIGABYTE B660M Gaming X AX DDR4 | € 175 |
| Geheugen | 2 x Kingston ValueRAM DIMM 8GB, DDR4-3200, CL22-22-22 (KVR32N22S8/8) | € 65 |
| Ssd | Samsung SSD 980 1TB, M.2 (MZ-V8V1T0BW) | € 75 |
| Behuizing | Fractal Design Define 7 Mini Black Solid, geluidgedempt (FD-C-DEF7M-01) | € 150 |
| Voeding | Seasonic Core GM 500W ATX 2.4 | € 80 |
| Totaal | € 795 | |
| Opties | ||
| Grafische kaart | ASRock Radeon RX 6600 Challenger D, RX6600 CLD 8G, 8GB GDDR6, HDMI, 3 x DP | € 310 |
| Processor | Intel Core i7-12700, boxed (BX8071512700) | € 385 |
| Geheugen | 2 x Kingston ValueRAM DIMM 16GB, DDR4-3200, CL22-22-22 (KVR32N22D8/16) | € 100 |
13-Watt-pc met Gigabyte B660M Gaming X AX DDR4: BIOS-instellingen en drivers
| BIOS Setup: ‘Delete’, default-instellingen laden: ‘F7’, Advanced Mode: ‘F2’, Save and Exit: ‘F10’ | |
| Update BIOS “F8” | Downloaden |
| BIOS-instelling | Waarde |
| Tweaker \ Advanced CPU Settings \ C-States Control | Enabled |
| Tweaker \ Advanced CPU Settings \ CPU Enhanced Halt (C1E) | Enabled |
| Tweaker \ Advanced CPU Settings \ C6/C7 State Support | Enabled |
| Tweaker \ Advanced CPU Settings \ C8 State Support | Enabled |
| Tweaker \ Advanced CPU Settings \ C10 State Support | Enabled |
| Tweaker \ Advanced CPU Settings \ Package C State limit | C10 |
| Tweaker \ Advanced CPU Settings \ Turbo Power Limits | Intel POR |
| Smart Fan “F6” | |
| CPU_FAN | zie screenshot |
| SYS_FAN2 \ Fan Control Use Temperature Input | CPU |
| SYS_FAN2 | zie screenshot |
| SYS_FAN3 \ Fan Control Use Temperature Input | CPU |
| SYS_FAN3 | zie screenshot |
| Optioneel | |
| Settings \Platform Power \Erp | Enabled |
| Daarna kun je de instellingen opslaan met de F3-toets | |
| Windows stuurprogramma’s | |
| Start eerst handmatig de Windows update en installeer dan de volgende drivers: | |
| Chipset | Downloaden van Gigabyte |
| Seriële I/O | Downloaden van Gigabyte |
| HID Event Filter | Downloaden van Gigabyte |
| LAN | Downloaden van Gigabyte |
| Audio | Downloaden van Gigabyte |
| Radeon RX 6600 | Downloaden van AMD |
13w-pc: BIOS-instellingen cpu-fan
13w-pc: BIOS-instellingen Sys-fan 2
13w-pc: BIOS-instellingen Sys-fan 3
High-end-pc: stille reus
Bouwvoorstel voor een flinke high-end-pc met een 16-core Ryzen-processor, veel RAM en NVMe-ssd.
Onderdelenlijst high-end-pc
| Component | Product | Prijs (circa) |
| Processor | AMD Ryzen 9 7950X (100-100000514WOF) | € 620 |
| Cpu-koeler | Noctua NH-D15 | € 100 |
| Moederbord | ASRock B650M PG Riptide (90-MXBJ90-A0UAYZ) | € 180 |
| Geheugen | ADATA DIMM Kit 32GB, DDR5-5600, CL46-45-45, on-die ECC, tray AD5U560016G-DT | € 175 |
| Ssd | Samsung SSD 980 1 TB (MZ-V8V1T0BW) | € 75 |
| Behuizing | Fractal Design Meshify 2 Compact Black Solid (FD-C-MES2C-01) | € 135 |
| Voeding | be quiet! Pure Power 11 CM 600W ATX 2.4 (BN298) | € 90 |
| Totaal | € 1375 | |
| Opties | ||
| Grafische kaart | ASRock Radeon RX 6600 Challenger D, RX6600 CLD 8G (90-GA2RZZ-00UANF) | € 310 |
| Grafische kaart | Sapphire Nitro+ Radeon RX 6800 (11305-01-20G) | € 695 |
| Wifikaart | Inter-Tech PowerOn DMG-36 (88888165) | € 45 |
Tip: alleen de twee groen gemarkeerde afstandhouders van het moederbord mogen worden verplaatst, anders kan er kortsluiting ontstaan.
High-end-pc met Asrock B650M PG Riptide: BIOS-instellingen en drivers
| BIOS-instellingen: ‘Delete’, default-instellingen laden: ‘F9’ | |
| BIOS bijwerken | Downloaden van Asrock |
| BIOS-instelling | Waarde |
| Advanced \ AMD CBS \ SMU Common Options \ TDP Control | Manual |
| Advanced \ AMD CBS \ SMU Common Options \ TDP | 105000 |
| Advanced \ AMD CBS \ SMU Common Options \ PPT Control | Manual |
| Advanced \ AMD CBS \ SMU Common Options \ PPT | 142000 |
| Advanced \ AMD CBS \ SMU Common Options \ TDC Control | Manual |
| Advanced \ AMD CBS \ SMU Common Options \ TDC_VDDCR_VDD | 110000 |
| Advanced \ AMD CBS \ SMU Common Options \ EDC Control | Manual |
| Advanced \ AMD CBS \ SMU Common Options \ EDC_VDDCR_VDD | 170000 |
| H/W Monitor | |
| CPU Fan 1 Setting | Customize, zie screenshot onder |
| CHA_FAN1 Setting | Customize, zie screenshot onder |
| CHA_FAN2 Setting | Customize, zie screenshot onder |
| CHA_FAN3 Setting | Customize, zie screenshot onder |
| Optioneel | |
| Advanced \ ACPI Configuration \ Deep Sleep | Enabled in S4 & S5 |
| Advanced \ ACPI Configuration \ USB Device Power on (USB32_2) | Enabled |
| Advanced \ ACPI Configuration \ USB Power delivery in Soft Off state (S5) | Enabled |
| Profiel opslaan onder: OC Tweaker \ Save User Default | |
| Windows drivers | |
| Start de Windows update handmatig en installeer vervolgens de volgende drivers: | |
| Radeon RX 6600 en RX 6800 | Downloaden van AMD |
High-end-pc: BIOS-instellingen cpu-fan
High-end-pc: BIOS-instellingen Chassis-fan 1
High-end-pc: BIOS-instellingen Chassis-fan 2
High-end-pc: BIOS-instellingen Chassis-fan 3
Tot slot
Als je wilt afwijken van onze volgende bouwsuggesties en in plaats daarvan op zoek bent naar andere onderdelen, raadpleeg dan de c’t-nummers van de afgelopen maanden. Daar staan talrijke tests van moederborden, ssd’s, processors, voedingen en behuizingen in.
Welke onderdelen of bouwsuggesties je ook kiest: veel plezier met het knutselen!
hoi Daniël, goed artikel. Ik wil aan de slag met de high end. Gebruik pc uitsluitend voor professioneel video editting (4K) onder premiere pro met twee schermen. Red ik dat met je configuratie (asrock mb, ryzen 9, en asrock gpu)? Of kan dat niet in de silent mode?
Hoi Martin,
Als het goed is zou je het makkelijk moeten kunnen reden met de configuratie van Daniel. Of het in silent mode kan, durf ik alleen niet te zeggen. Het ligt er natuurlijk ook maar net aan hoelang de bewerkte video is (en hoelang die dus nodig heeft om te renderen). Maar voor de rest zou je het prima moeten kunnen redden met de configuratie!
De Sapphire Nitro+ Radeon RX 6800 lijkt ondertussen niet meer te koop. Is de Sapphire Pulse AMD Radeon RX 6800 een goed alternatief, of adviseren jullie ondertussen een andere videokaart voor de high-end pc?
Ik heb de hi-end pc gebouwd volgens beschrijving, de Bios update gedaan (is nu versie 1.28) en het systeem opgestart. In eerste instantie de aanbevolen stroom en ventilator instellingen gedaan en het bios programma gesaved en afgesloten. Computer start opnieuw op en nu zou de driver instellingen moeten opstarten, maar dat gebeurt niet. Telkens wordt het Biosprogramma gestart en ik heb geen idee wat er mis is. Heeft iemand misschien een idee?
Heb in 2017 een redelijk PC gebouwd met i7 7700K en die voelt nog vlot aan. Asl ik dan de CPU, Intel Core i5-12400, van 13-watt pc: zuinige allrounder met elkaar vergelijk dan is een verschil, maar niet schokkend. Ik had meer verschil verwacht, ook al is het een lower end PC.
Jammer dat de i7 7700K niet door win11 gesupport wordt.
https://cpu.userbenchmark.com/Compare/Intel-Core-i7-7700K-vs-Intel-Core-i5-12400/3647vs4122