De laatste kans: VHS videobanden digitaliseren

Het wordt de hoogste tijd: als je nog van plan bent om VHS-videobanden te digitaliseren om opnames voor de toekomst te redden, moet je daar haast mee maken. Door de verouderde techniek zijn er steeds minder of steeds slechtere afspeelapparaten beschikbaar. Bovendien verdwijnt mede door het einde van Windows 7 de nodige software om de video’s over te zetten.

Bewegende beelden roepen vaak veel herinneringen op. In de jaren tachtig werd nog op analoge videobanden gefilmd, maar eind jaren negentig werd in toenemende mate digitaal gefilmd – ook al werden die opnames wel op tape opgeslagen. Pas in de laatste tien jaar zijn tapeless opslagmedia zoals sd-kaarten gangbaar.

Hoewel de magneetband zelf relatief duurzaam is, dreigt ook het videomateriaal dat op droge, koele en donkere plaatsen wordt opgeslagen, langzaam onbruikbaar te worden. Bovendien wordt de benodigde afspeelapparatuur steeds zeldzamer. Het is daarom hoog tijd om die inhoud te redden van een sluipend verval.

VHS(-C), S-VHS(-C), Video8 en Hi8: dat waren de populaire videoformaten uit de begintijd van het filmen met een eigen camcorder. VHS-cassettes en de draagbare camcordervariant VHS-C zijn relatief eenvoudig te digitaliseren. Dankzij de compatibiliteit en een speciale adaptercassette kunnen S-VHS-recorders, die destijds relatief duur waren, alle vier de VHS-varianten (VHS, VHS-C, S-VHS, S-VHS-C) afspelen. Dergelijke apparaten zijn tweedehands al vanaf zo’n 100 euro te koop.

Naast een afspeelbare videorecorder of camcorder heb je een videoconverter nodig, een zogenaamde grabber, die het signaal ontvangt, digitaliseert en doorstuurt naar de computer. Voordat je begint met digitaliseren, moet je de videocassette een keer helemaal vooruit- en weer terugspoelen naar het begin. De weekmakers in het tapemateriaal kunnen in de loop der jaren zijn verdampt of in de magnetische laag zijn getrokken. Daardoor kan de tape broos zijn geworden – of door de weekmaker aan elkaar plakken. Het heen en weerspoelen zorgt ervoor dat de tape weer losjes wordt gewikkeld en niet aan elkaar kleeft.

In geval van twijfel heeft de S-Video-uitgang van een camcorder de voorkeur boven de gele FBAS cinch-aansluiting.

Sluit vervolgens je video- of camcorder aan op de videograbber. Die zet het analoge signaal om in een digitale datastroom. Afhankelijk van het apparaat zijn er verschillende aansluitingen beschikbaar:

– FBAS/composite (gele cinch- en/of een scart-aansluiting): alle videorecorders geven dat signaal weer. Het bundelt alle beeldinformatie in één signaal, wat vanuit technisch oogpunt de slechtste keuze is – maar wel altijd werkt.

– Y/C (4-pins mini-DIN- en/of scartaansluiting): het Y/C-signaal stuurt de helderheid (luminantie) en de kleurinformatie afzonderlijkdoor, wat een betere beeldkwaliteit oplevert. Die connector is te vinden op S-video-apparaten en is voor amateurdoeleinden waarschijnlijk de beste keuze.

– YCbCr/component (drie RCA-aansluitingen): dat signaal, dat bij professionele apparatuur wordt gebruikt, garandeert de hoogste overdrachtskwaliteit en heeft naast een apart kanaal voor de helderheid twee aparte kleursignalen (chrominantie). Er zijn echter maar weinig videograbbers die zo’n componentinvoer hebben.

Aangezien de analoge video’s bijna altijd werden opgeslagen met een 4:3-beeldverhouding, moet je – voor zover mogelijk – ook het digitale beeldformaat op 4:3 instellen. Anders resulteert dat in onnatuurlijk uitgerekte beelden. Als je liever geen zwarte balken rechts en links wilt zien bij het afspelen op een huidige 16:9-tv, moet je dat corrigeren in de nabewerking en op de video inzoomen.

Sommige videorecorders hebben zelfs uitgangen in drie varianten: scart, FBAS en S-Video.

Het audiosignaal wordt doorgegeven via de scart- of rood/witte cinch-aansluitingen. De audio-informatie wordt meestal opgeslagen op het randspoor, dat meestal van mindere kwaliteit is dan het beeldspoor, waardoor het geluid dof is of er veel ruis optreedt.

HiFi-VHS videorecorders bieden een stereogeluid van hogere kwaliteit, maar hun opnames klinken vaak vervormd of stotteren als ze niet op het originele opnameapparaat afgespeeld worden. In dat geval kan het helpen om voorzichtig aan de trackingknop te draaien om de geluidsinterferentie te elimineren. Als dat niet werkt, kun je weinig anders dan overstappen op het mono randspoor. Bij Video8 en Hi8 is het geluid minder kritisch. Sommige camera’s namen echter alleen in mono op, waardoor er bij het digitaliseren ook maar één audiokanaal binnenkomt.

Het eigenlijke werk van het digitaliseren wordt gedaan door de zogenaamde videograbber. Een voorbeeld daarvan is de Video Capture van Elgato, die ongeveer 100 euro kost. Je sluit hem aan op je computer via USB 2.0 en op de videospeler via cinch (FBAS) of met een S-Video-kabel. De resulterende beelden hebben een resolutie van maximaal 640×480 pixels, wat slechts een klein resolutieverlies is ten opzichte van het oorspronkelijke PAL-signaal (720×576). Dat komt omdat de technisch maximaal haalbare resolutie van VHS-resolutie (maximaal rond 3 MHz) lager is dan de mogelijke resolutie van standaard video (5,5 MHz). Het is daarom ook niet de moeite waard om VHS-opnames in een hogere resolutie te digitaliseren, bijvoorbeeld in HD.

De Terratec G1 (stopgezet) of de nieuwe versie, de Terratec G2 (beide 60 euro) digitaliseren het videomateriaal met 720×576 pixels en maximaal 25 frames per seconde – de originele VHS-resolutie.

De Terratec G2-digitizer is voorzien van een composite- en een S-Video-aansluiting. Je sluit hem via usb aan op een computer.

Als je S-Video-opnamen wilt digitaliseren of digitale (HD-)video’s van tape wilt ‘capturen’ (op de computer zetten), is het de moeite waard om de duurdere maar betere grabber Intensity Shuttle van Blackmagic Design aan te schaffen. Die geeft naar wens ook HD-signalen door en is verkrijgbaar met een USB 3.0-interface voor zo’n 200 euro of met een Thunderbolt-aansluiting voor circa 300 euro. Voor het digitaliseren van VHS- of Hi8-materiaal is de usb-versie volledig toereikend. Het apparaat biedt in- en uitgangen voor FBAS (composite), S-Video (Y/C), component (YCbCr) en HDMI en accepteert niet alleen videomateriaal van analoge videorecorders of camcorders, maar ook videostreams van moderne camera’s.

De Intensity Shuttle van Blackmagic Design biedt aansluitingen voor composite, component, S-Video en HDMI. Daarmee kun je van praktisch elk afspeelapparaat wel een signaal krijgen.

Met de komst van opneembare dvd’s introduceerden fabrikanten verschillende dvd-recorders die zijn uitgerust met krachtige analoog-digitaal-omzetters. Die recorders digitaliseerden niet alleen binnenkomende analoge signalen, maar gebruikten ook Time Base Correction (TBC) en framesynchronisatie om timingfouten te elimineren, die het videobeeld zouden kunnen verstoren. De huidige videograbbers hebben die functie niet ingebouwd, waardoor een VHS-video die gedigitaliseerd is door een grabber er vaak wat trillerig en daardoor onscherp uitziet. De dvd-recorders doen het omzetten beter. Modellen van Panasonic uit 2005 hebben naar verluidt de beste A/D-converters, met name de DMR-ES10, die je tweedehands voor een prikkie kunt vinden. Om te digitaliseren, sluit je je videorecorder of camcorder aan op de analoge ingang van de dvd-recorder. Als je de stap via een dvd wilt overslaan, kun je een videograbber op de analoge uitgang van de dvd-recorder aansluiten, die op zijn beurt weer is aangesloten op je pc of Mac.

Een voorbeeld van het effect van Time Base Correction van een Panasonic DMR ES-10:

Je kunt je de weg via een videograbber besparen en gedigitaliseerde video met de dvd-recorder op een dvd schrijven. Die recorders kunnen echter alleen het inmiddels verouderde MPEG2-formaat aan, dat verhoudingsgewijs enorme hoeveelheden data genereert. Het omzetten van DVD/MPEG2 naar het ruimtebesparende H.264-formaat, voor bijvoorbeeld het weergeven op mobiele apparaten, gaat niet zonder kwaliteitsverlies en kost bovendien weer extra tijd door de additionele stap die je moet zetten.

Voor een optimaal resultaat hebben we een (S-) VHS recorder aangesloten op de Panasonic DMRES10 met een S-Video-kabel en cinchkabels voor de audio. De dvd-recorder gaf het gecorrigeerde videosignaal via de componentuitgang door aan de Blackmagic Design Intensity Shuttle, die het digitaliseerde en als 720p- of 1080p-stream naar de computer stuurde.

Als je computer geen FireWire-ingang heeft, heb je een extra kaart nodig. Een externe capture- box zoals die van Pinnacle met FireWire-ingang en usb-aansluiting kan ook helpen.

Een alternatief daarvoor zijn de zogenaamde DV-converters, die destijds door Canopus, Datavideo en Roland/Edirol werden aangeboden en nu soms goedkoop op internet te vinden zijn. Die converters zijn uitgerust met alle vereiste analoge ingangen, digitaliseren analoge videosignalen in DV-formaat en voeren ze uit via de FireWire-interface – die echter niet op elke pc en vrijwel nooit op een laptop te vinden is. Sommige DV-converters, zoals de VMC-1 van Edirol, bieden zelfs hardwareregelaars voor helderheid, kleur, contrast en geluid, evenals een ingebouwde TBC om de video al tijdens het converteren te optimaliseren.

Naast een afspeelapparaat is er nog een ding dat je nodig hebt als je opnames op oude videobanden wilt redden: veel tijd. Het is meestal geen goed idee om een kopieeractie te starten en dan onbeheerd door te laten lopen, want soms zul je snel moeten ingrijpen. Daarom moet je zo’n digitaliseringsoperatie niet te strak plannen. Sommige cassettes vergen een tweede poging, en soms loont het om de parameters te tweaken om het best mogelijke resultaat te krijgen.
Als het systeem eenmaal naar tevredenheid werkt, is het aan te raden om zo veel mogelijk cassettes achter elkaar te digitaliseren. Want eenmaal gedigitaliseerd kun je elke video makkelijk overzetten naar een ander formaat zonder noemenswaardig kwaliteitsverlies.

Dit artikel is verschenen in c’t 10/2020, p.54 met medewerking van Joachim Sauer, Hans Ernst, Philipp Mohaupt en Daniel Dupré

Wil je op de hoogte blijven van het laatste IT-nieuws en de nieuwste online-artikelen? Meld je dan hier aan voor onze nieuwsbrief: