De laatste kans: digitale video-opnames bewaren

Zoals we onlangs al in een artikel bespraken: als je VHS videobanden wilt digitaliseren, moet je daar haast mee maken. Dit geldt ook voor digitale video-opnames, die nog op tape of andere verouderde gegevensdragers zijn opgeslagen. De tapes met de opnames hebben niet het eeuwige leven en door de verouderde techniek zijn er steeds minder of steeds slechtere afspeelapparaten beschikbaar.

Het einde van het analoge videotijdperk werd ingeluid door camcorders die digitale video-opnames maakten op mini-DV-banden. Die cassettes hebben zelfs de overstap naar full-hd overleefd. Op Mini-DV-tapes kunnen zowel opnames in de oude sd-resolutie staan zoals bij analoge S-VHS, of in het zogenaamde 16:9 HDV-videoformaat met een hoge resolutie. Sommige videomakers maakten destijds ook gebruik van het goedkopere alternatief Digital8, waarbij DV-gecodeerde video op Hi8-banden opgeslagen werd.

Ook al klinkt ‘digitaal’ als nieuwe technologie: al die formaten zijn al ruim 10 jaar geleden van de markt verdwenen. Dus ook daar neemt het aantal apparaten dat die banden kunnen afspelen drastisch af omdat de mechanica van de DV-apparaten – en dat werd al snel duidelijk – veel minder robuust is dan die van de analoge voorgangers. Daarom is het ook bij dergelijke formaten de hoogste tijd om de opnames op digitale DV-banden veilig te stellen.

Alle DV-opnamen werden gemaakt met intraframe-compressie, wat wil zeggen dat er allemaal aparte frames werden opgenomen. De Mini-DV-tapes waren verkrijgbaar in verschillende formaten. Met de standaardresolutie (de Standard Play (SP)-modus) kon je tussen de 30 en 80 minuten video op een cassette opnemen. Met de longplay-modus (LP) werd de opnametijd met een derde verlengd. Het stereogeluid werd opgenomen in 12-bit/32 kHz of 16-bit/48 kHz, en heel soms kwam je apparaten tegen die 4-tracks met 12-bit/32 kHz konden opnemen.

Het HDV-formaat bood verschillende geluidsopties. Ook daar zou het ideaal zijn als je voor het afspelen nog over het apparaat beschikt waar de originele opnames mee gemaakt zijn. In principe zijn DV-tapes en -apparaten compatibel met elkaar, maar door kleine afwijkingen in de mechanica kunnen er bij andere apparaten vaker fouten optreden in de vorm van blokartefacten.

Voor vloer- en schoudercamcorders was er de grotere standaard DV-cassette met een opnameduur van drie uur. Daar kan het digitaliseren inmiddels moeilijk van zijn door het ontbreken van spelers, aangezien die apparaten zelden werden verkocht en meestal werden gebruikt in professionele omgevingen waarin ze het vaak zwaar te verduren kregen. Als er geen geschikt afspeelapparaat meer beschikbaar is, moet je naar een serviceprovider stappen die dergelijke apparatuur nog wel in huis heeft. Bij het goedkopere alternatief Digital8 (D8), die Sony en Hitachi aanboden, is de situatie min of meer hetzelfde.

Aan het einde van het tapetijdperk lanceerde Sony een nog compacter formaat, MicroMV. Ook daar viel in 2015 het doek voor. Als je een geschikt afspeelapparaat wilt hebben, moet je diep in de buidel tasten – als je er al een kunt vinden, moet je rekenen op 400 euro of meer voor een MicroMV-camcorder. Afhankelijk van het aantal cassettes dat je wilt converteren, kan een aanbod van een dienstverlener het overwegen waard zijn.

Hoewel de meeste DV- en D8-apparaten al van een usb-aansluiting waren voorzien, werd die alleen gebruikt voor het overzetten van foto’s omdat hij veel te langzaam was voor video. De camcorders van de jaren negentig gebruikten de door Apple ontwikkelde FireWire-interface, ook wel bekend als IEEE 1394 of i.Link.

Voor de overdracht van videomateriaal werd in de jaren negentig de FireWire-poort veel gebruikt.

Tegenwoordig is het nog steeds mogelijk om DV-video’s digitaal naar een pc of Mac te exporteren, mits je een camcorder of recorder voor DV/D8, een FireWire-kabel en een geschikte aansluiting op je computer hebt. Bovendien heb je capturesoftware nodig die de digitale video-opnames die via FireWire binnenkomt kan lezen en opslaan.

Ook bij die formaten is het essentieel om te testen of het afspeelapparaat nog werkt. Net als bij analoge tape moet je vóór het afspelen de tape een keer vooruit- en terugspoelen, en pas daarna testen of de cassettes nog zonder problemen worden afgespeeld. Als er digitaliseringsblokken of beelden met artefacten op het scherm verschijnen, kan het een poging waard zijn om een ongebruikte schoonmaakcassette af te spelen.

Net als bij analoge video moet je als het nog mogelijk is de camcorder gebruiken waarmee de digitale video-opnames gemaakt zijn. Anders kan de foutenfrequentie aanzienlijk toenemen, met name bij long-play-opnames en opnames met 4-tracks of 12-bit geluid – zoals die van Canon XL1(S) of XL2. Omdat er meer tracks op hetzelfde oppervlak gepropt staan dan bij normale DV-opnamen, heeft elke tapefout een groter effect.

Ook heb je daarbij een geschikte FireWire-kabel nodig. Op de camera moet daarvoor wel de kleine vierpins FireWire-stekker zitten. Niet veel pc’s zullen op de behuizing of de backplate nog een FireWire-poort hebben, maar vaak zit er nog wel een zespins FireWire-header op het moederbord waar je een adapterstekker op kunt aansluiten – of je gebruikt een FireWire-insteekkaart. De huidige Apple-computers hebben alleen Thunderbolt als DV-ingang in plaats van FireWire. Oudere Macs hadden vaak een 9-pins versie van FireWire (FireWire 800). In het ergste geval heb je dan mogelijk adapter(kabels) nodig van 4-pins naar 9-pins, en vandaar naar Thunderbolt.

Als je huidige computer geen FireWire-interface heeft, loont het de moeite om te kijken of je nog een oude computer hebt met geschikte hardware en software. Sinds Microsoft de ondersteuning van Windows 7 heeft stopgezet, kan het nog een tikje ingewikkelder worden om digitale video van tape op je Windows 10-computer te krijgen – al is het maar omdat de geschikte drivers ontbreken. Bovendien moet je er rekening mee houden dat oude software ook niet op Windows 10 draait.

Digitale selectie: Digital8 werd opgeslagen op normale Hi8-cassettes, de gewone Mini-DV-cassette (midden) was gereserveerd voor DV en HDV. Standaard DV-tapes werden alleen in de professionele sector gebruikt.

Aangezien Microsoft het programma Movie Maker uit zijn besturingssysteem verwijderd heeft, heb je een apart captureprogramma nodig. Dat kan – indien het nog beschikbaar is – het programma zijn dat oorspronkelijk bij de camcorder werd geleverd, mits je het nog kunt installeren en gebruiken. Als alternatief kun je ook een videobewerkingsprogramma gebruiken dat het importeren van video’s vanaf videorecorders nog ondersteunt – bijvoorbeeld PowerDirector van CyberLink. Als je een Apple-computer wilt gebruiken voor DV/D8-capturing, dan is iMovie het aangewezen programma.

Ook als het je nog lukt om oude capturesoftware op de kop te tikken, dan is het nog maar de vraag of die ook lekker samenwerkt met je huidige besturingssysteem. Soms wordt de recorder in eerste instantie niet herkend, waardoor je de opname niet kunt starten. Bij Windows wordt dat meestal veroorzaakt door een probleem met de driver voor de interface. Dan kan het helpen om op zoek te gaan naar een legacy OHCI-driver voor IEEE 1394 en die te installeren of activeren. Maar het kan ook zijn dat het bewerkingsprogramma een update nodig heeft om met DV te kunnen werken.

De cassette zelf kan ook problemen veroorzaken, met name de grote standaard-DV-versie die slechts op enkele thuis- en studiorecorders en sommige schoudercamcorders gebruikt werd. Dat waren DV-combi-apparaten die een dubbele aandrijving hebben voor zowel mini- als standaard-DV, die na verloop van tijd storingsgevoeliger wordt.

Bijna alle DV-apparaten gebruikten de FireWire-interface voor het exporteren van digitale video-opnames. Na verloop van tijd verschenen er wel enkele DV-camcorders die de overdracht van digitale video-opnames via usb ondersteunden, maar dat lukte dan alleen met de meegeleverde capturesoftware. Als het niet mogelijk is om een DV-camcorder aan te sluiten via FireWire, blijft altijd nog de optie open video’s van het apparaat via de analoge weg over te brengen.

Op enkele externe bewerkingskaarten uit het DV-tijdperk was het mogelijk de recorder via een FireWire-kabel aan te sluiten en de kaart dan via usb met je computer te verbinden, zoals met de Pinnacle Movie Box USB2 Deluxe. Maar ook als je zo’n oplossing nog zou weten te bemachtigen, is er geen garantie dat die ook zal werken met de huidige besturingssystemen en computers. In dat geval is het misschien nog wel mogelijk om een oude pc specifiek voor het importeren van DV-video’s te gebruiken.

Vóór de komst van AVCHD-camcorders met geheugenkaarten, dvd’s of harde schijven, gebruikten HD-camcorders voor de consumentenmarkt ook tapes om HDV-video op te slaan. Aanvankelijk waren er twee subformaten: HDV1 van JVC – met 1280×720 pixels – en HDV2 van Sony die opnames maakte met 1440×1080 pixels. Normale mini-DV-tapes werden gebruikt als gegevensdragers. Het kopiëren van de digitale video-opnames naar een computer ging meestal via FireWire, net als bij DV. Wederom maak je daarbij dan ook weer gebruik van de originele opnameapparaten als afspeelapparatuur met de kans op zo min mogelijk storingen.

In de praktijk is gebleken dat HDV-camcorders mechanisch vaak gevoeliger zijn dan DV-apparaten. Net als bij DV kan dat leiden tot de bekende blokartefacten of storingen in het geluid. Inherent aan het systeem hebben individuele fouten in het HDV-signaal echter een groter effect dan bij DV. Dat komt omdat HDV gebruikmaakt van MPEG2-compressie, waarbij de videobeelden als groep worden opgeslagen (Group of Pictures, GoP), waarbij soms beelden worden gegenereerd op basis van de veranderingen tussen de huidige en vorige of volgende frames. Dat maakt het des te belangrijker om het originele apparaat voor een export te gebruiken.

Group of Pictures (GoP)

Aan de andere kant werden tijdens het testen de HDV-camcorders via FireWire makkelijker en vaker herkend door de huidige bewerkingsprogramma’s dan oudere DV-camcorders, vooral in het geval van Windows 7. Dat herkende een professionele HDV-camcorder zoals de Canon XH-A1S tijdens een test al voordat er een opnameprogramma actief was.

Bovendien worden HDV-camcorders beschouwd als universele spelers voor alle soorten Mini-DV-tapes. Dankzij hun compatibiliteit spelen ze zowel DV- als HDV-video af. Dat is vooral handig wanneer je niet weet wat er op een tape staat – DV of HDV.

Overigens hoef je je weinig zorgen te maken over de opslagvereiste van HDV-video: HDV2 werkt, net als DV en D8, met een datasnelheid van 25 Mbit/s (equivalent aan 190 MB/min), terwijl JVC’s vroege HDV1 werkt met slechts 18,3 Mbit/s (vergelijkbaar met 135 MB/s). Vergeleken met de hoeveelheid data die de huidige 4K-camera’s genereren blijft dat prima binnen de perken. Bij dergelijke camera’s is dat vaak 100 Mbit/s (ongeveer 750 MB/min) of meer.

Als je geen computer met FireWire hebt, is er een alternatief: veel HDV-camcorders hebben een HDMI-aansluiting. Je kunt het videosignaal dan via die aansluiting doorgeven, bijvoorbeeld aan Intensity Shuttle van Blackmagic Design. Als alternatief is er de Elgato GameCapture-box waar een HDMI-ingang en -uitgang op zit. De meegeleverde capturesoftware neemt ook het videosignaal van een camcorder op via HDMI. Daarmee kun je snel en eenvoudig je eigen HDV-collectie op de harde schijf vastleggen.

Met een GameCapture-box kun je HDV-opnames ook zonder FireWire via HDMI naar een computer kopiëren.

HDV-video’s kunnen ook zonder een computer digitaal worden overgedragen – naar Blu-ray. JVC biedt voor het professionele segment speciale blu-ray- recorders met FireWire, die bijvoorbeeld binnenkomende HDV-streams rechtstreeks en in realtime op volledig compatibele blu-raydiscs schrijven. De data op zo’n schijf kun je ook op een computer met een blu-raystation lezen en verder verwerken. Maar ook bij die variant geldt dat je er een werkende HDV-camcorder of -recorder als speler voor nodig hebt.

Ook bij het overbrengen van digitale video-opnames naar een harde schijf geldt dat het meestal niet een kwestie is van aanzetten en kopiëren maar. Ook dit kost veel tijd. Met name als de digitale opnames nog op tape staan, kun je er het beste bij blijven om snel te kunnen ingrijpen voor het geval dat er iets fout mocht gaan. Ook moet je mogelijk een actie herhalen om het best mogelijke resultaat te krijgen.

En ook hier geldt weer: als je het eenmaal een beetje in de vingers hebt en tevreden bent met de resultaten, is het aan te raden om zo veel mogelijk materiaal achter elkaar te kopiëren. Want eenmaal op harde schijf, kun je elke video snel en makkelijk overzetten naar een ander formaat zonder noemenswaardig kwaliteitsverlies.

Dit artikel is verschenen in c’t 10/2020, p.54 met medewerking van Joachim Sauer, Hans Ernst, Philipp Mohaupt en Daniel Dupré

Wil je op de hoogte blijven van het laatste IT-nieuws en de nieuwste online-artikelen? Meld je dan hier aan voor onze nieuwsbrief: