Virtual reality: een VR-bril voor de pc kiezen

Je hebt tegenwoordig veel meer keuze in VR-brillen om op je pc aan te sluiten dan alleen de bekende Oculus Rift en HTC Vive. Nieuwe VR-games zoals Half Life: Alyx zorgen voor een groter publiek. Tientallen headsets lokken kopers met steeds hogere resoluties. Maar het gaat bij virtual reality om meer dan pixels.

Er zijn een stuk of twintig verschillende VR-headsets verkrijgbaar om aan je pc te koppelen. Zo heeft de drie jaar oude Oculus Rift een opvolger gekregen in de vorm van de Rift S en heeft Valve, het bedrijf achter gameplatform Steam, zijn eerste bril op de markt gebracht in de vorm van de ‘Index’. We geven je een overzicht om makkelijker je weg te vinden in het enigszins verwarrende aanbod.

Verschillende prijsklassen

Tot voor kort hadden pc-VR-brillen ongeveer dezelfde kwaliteit en prijs als je de serieuze opties met elkaar vergeleek. Maar tegenwoordig is er een drie­deling. Mainstream headsets kosten tussen 250 en 600 euro, apparaten voor echte liefhebbers rond de 1000 euro en professionele headsets meerdere duizenden euro’s. De grootste verschillen vind je bij de resolutie en het zichtveld. Dat laatste wordt ook wel FoV (Field of View) genoemd en bepaalt of je de virtuele wereld als door een verrekijker ziet, met veel zwarte rand eromheen, of meer zoals in de echte wereld.

Voor een groot zichtveld heb je momenteel ook grote schermen en lenzen nodig en bovendien een hoge resolutie. En dat vraagt om hoge prestaties: om bijvoorbeeld de Pimax te voorzien van 2560 × 1440 pixels is minstens een GTX 2070 of een grafische kaart met vergelijkbare performance nodig. De fabrikanten maken graag reclame met grote FoV-waarden, maar in de praktijk is het verschil tussen bijvoorbeeld 100 en 110 graden bijna niet te zien. In deze vergelijking zijn er drie headsets die een duidelijk waarneembaar groter zichtveld hebben dan de concurrentie: de Pimax 5K+, Pimax 8K+ en VRgineers XTAL. Bij al deze headsets is het overigens mogelijk om je gewone bril er onder te dragen.

Software voor VR

Wat betreft de softwareondersteuning maakt het niet veel uit welke headset je koopt. Met uitzondering van de dure professionele Varjo VR-1 kunnen ze allemaal overweg met de OpenVR-standaard en zijn ze dus ook compatibel met de op Steam aangeboden VR-software. Steam is momenteel dan ook de grootste VR-­softwarewinkel.

De brillen van Oculus en Pimax zijn bovendien compatibel met de Oculus-store. Daar vind je enkele exclusieve titels die niet op Steam zijn te vinden, zoals de populaire titels Robo Recall en Lone Echo. Er is een onofficiële driver waarmee Oculus-software op OpenVR-headsets kan draaien, maar die werkt niet met alle titels. De Microsoft Store, die vooral wordt gebruikt door alle Windows-Mixed-Reality-headsets, heeft in de VR-wereld weinig in te brengen.

Tot voor kort waren wij vooral voorstander van Steam om VR-software aan te schaffen: je kunt Steam-titels namelijk ook blijven spelen als je overstapt op een bril van een andere fabrikant. Ondertussen is er echter ook een goede reden om voor de Oculus-store te kiezen, namelijk ‘cross-buy’. Sommige titels kun je namelijk zonder extra kosten zowel op de pc-headsets van Oculus spelen als op de compleet auto­noom werkende Oculus Quest VR-bril.

VR-software die je koopt op Steam is compatibel met alle headsets, met één uitzondering: de Varjo VR-1.

Display

Je kunt ook nog kijken naar de gebruikte display­techniek. Oled-schermen bieden het donkerste zwart en de fraaiste kleuren, maar tonen ook rafelige randen door de lay-out van de subpixels voor de drie kleuren (pentile-matrix). Lcd’s met eenzelfde resolutie zien er scherper uit, maar ze hebben minder contrast en neigen tot na-ijlen bij hoofdbewegingen.

Tot de mainstream-klasse behoren de sinds 2017 verkrijgbare Windows-Mixed-Reality-headsets van de eerste generatie (verkrijgbaar vanaf 250 euro) en de nieuwe Oculus Rift S voor 450 euro. Die doen qua resolutie onder voor de concurrentie en zijn ook op andere punten achterhaald. Zo hoef je bij andere headsets niet met externe sensoren aan de slag maar kun je gewoon de geïntegreerde trackingcamera’s gebruiken (inside-out-tracking). Door de kleine displays zijn de apparaten lichter dan de concurrentie en daardoor wel makkelijker om te dragen. Hoewel de tracking bij Windows-Mixed-Reality niet heel betrouwbaar is en vaak hapert, kan het aardig concurreren met de Rift S met externe sensoren. Slechts in zeldzame gevallen gaat het helemaal verkeerd.

De lage resolutie van de displays heeft als voordeel dat ze ook aangestuurd kunnen worden met grafische kaarten uit de GTX-970-klasse. Een goede tip om in het achterhoofd te houden zijn ook de tweedehands apparaten en restpartijen van de eerste Oculus Rift (zonder ‘S’) die voor minder dan 400 euro te vinden zijn. Die bril heeft weliswaar een erg lage resolutie en vereist externe sensoren, maar hij biedt op sommige punten meer comfort dan zijn opvolger. De geïntegreerde hoofdtelefoon klinkt beter en het oled-scherm toont dieper zwart dan de opvolger met lcd. Bovendien is de pupilafstand mechanisch in te stellen. Er verschijnen daarnaast nog steeds updates voor. De touch-controllers behoren bovendien tot de top en werken beter dan de Windows-Mixed-Reality-­controllers.

Interessant is ook de HP Reverb voor 630 euro en de technisch vergelijkbare Acer ConceptD Ojo. Deze headsets bieden 2160 × 2160 pixels per oog, wat erg veel is bij het relatief kleine zichtveld van 114 graden. Bovendien heeft de Reverb een koptelefoon ingebouwd. Helaas is de rest van de Windows-Mixed-­Reality-headsets een eenheidsworst. De tracking werkt weliswaar eenvoudig zonder externe sensoren, maar is niet zo betrouwbaar als bij de Oculus. Het grootste minpunt zijn de niet al te ergonomische controllers. Die zijn bijna onveranderd overgenomen van de eerste generatie Windows-Mixed-­Reality-headsets.

Vooral de Valve Index, HTC Vive Pro en de Pimax-brillen 5K+ en 8K+ strijden momenteel om de gunsten van VR-liefhebbers. Alle headsets kosten inclusief controllers en trackers meer dan 1000 euro. De Vive Pro is min of meer een standaard voor VR-speelhallen.

Dat ligt niet zozeer aan de technische capaci­teiten, maar meer aan de zogeheten Business-editie. Alleen die versie mag bedrijfsmatig worden ingezet, als je daar de standaardversie voor gebruikt geeft HTC er geen garantie op. De Vive Pro presteert fatsoenlijk op alle gebieden, maar blinkt op geen enkel punt echt uit. De twee Pimax-brillen scoren vooral met hun enorme zichtveld, alleen de duidelijk duurdere ­VRngineers-headset kan op dat punt meekomen. Op alle andere punten moet Pimax de concurrentie voor laten gaan. De software vereist veel aandacht en de brillen zitten bovendien niet prettig. Standaard is geen luidspreker of koptelefoon ingebouwd. Je kunt wel onofficieel de voor de HTC Vive Pro ontwikkelde Deluxe Audio Strap ermee gebruiken.

Technisch met afstand het meest interessant is de Valve index. Die bril doet veel dingen anders en beter dan de concurrentie. Zo biedt hij als enige verkrijgbare headset een beeldverversingsfrequentie van 120 Hz, ‘experimenteel’ zelfs tot 144 Hz. Dat moet zorgen voor een veel vloeiender beeld dan met de verder gang­bare 90 Hz.
Bovendien is dit de eerste headset met de door Valve ontwikkelde nieuwe controllers. Ze hadden lange tijd de codenaam Knuckles, maar de officiële naam is Valve Index Controller. Ze zien de positie van alle vijf de vingers, iets wat geen enkele andere meegeleverde controller kan. De Valve Index Controllers zijn ook compatibel met de HTC Vive en Pimax-headsets.

De aankondiging van een VR-versie van Valves eigen hitgame Half Life (Half Life: Alyx) maakt de Index voor liefhebbers nog interessanter, hoewel de game ook HTC Vive, Occulus Rift en Windows Mixed Reality zal ondersteunen.

De duizenden euro’s kostende headsets Varjo VR-1 uit Finland en VRgineers XTAL uit Polen zijn bedoeld voor professionele toepassingen zoals het visualiseren van prototypen in Autodesk VRED. Beide headsets hebben oogtracking-camera’s ingebouwd, ook al worden die bij XTAL tot dusver alleen gebruikt voor het instellen van de pupilafstand.

Het unieke kenmerk van de VR-1 is een tweede display, dat zorgt voor extreme scherpte in het midden van het zichtveld. Het display voor weergave van de rest van het zichtveld is echter niet scherper dan bij andere headsets. De XTAL legt juist de nadruk op een zeer breed zichtveld. Beide headsets worden zonder tracking-hardware geleverd, je moet ze bijvoorbeeld inzetten in combinatie met SteamVR-Lighthouse-­sensors. De Varjo VR-1 is niet compatibel met standaard VR-software uit de Steam Store.

Klik op onderstaande tabel voor een vergroting (pdf) met gegevens van de verschillende VR-brillen.

Overzicht VR-headsets voor pc’s

Een overtuigend gevoel van immersie met complete ruimte- en handcontroller-tracking bieden alle headsets, ook de goedkoopste modellen. Als je een aanschaf overweegt, moet je niet (alleen) kijken naar de getallen voor zichtveld en resolutie bij de specificaties. Het draagcomfort en de meegeleverde controllers zijn minstens zo belangrijk.

Je hebt weinig plezier van het beste beeld als je na een half uur hoofdpijn krijgt of kramp in je handen. Ieders hoofd is anders, daarom moet je eigenlijk voor aanschaf van een headset hem op zijn minst even op je hoofd dragen. We hebben op de redactie al apparaten getest die bij de een bijna perfect zitten, maar bij een ander redactielid pijnlijk op de neus zit.

(Jan-Keno Janssen en Marco den Teuling, c’t magazine)