Windows 11 hardware eisen in de praktijk – en hoe je ze omzeilt

Sinds Microsoft Windows 11 heeft aangekondigd, hebben de systeemeisen die ervoor worden genoemd voor heel wat opschudding gezorgd. Sinds kort kunnen ze in de praktijk worden gecontroleerd. We hebben een paar verrassingen ontdekt.

Op 24 juni kondigde Microsoft aan dat Windows 10 een opvolger krijgt. Op dit moment is bekend dat de eerste uitrol van Windows 11 vanaf 5 oktober voornamelijk bij nieuwe pc’s gebeurt, en dat de rest van de Windows 10-installaties later aan de beurt komt. Medio 2022 moeten alle apparaten die voldoen aan de Windows 11 hardware eisen een systeem-update hebben gehad.

De systeemeisen van Windows Vista tot Windows 10 zijn nauwelijks veranderd. Bij Windows 11 is dat anders is, omdat Microsoft de eisen drastisch opvoert. Met de PC Health Check-app (op moment van schrijven alleen beschikbaar als je aangemeld bent als Windows Insider, binnenkort voor iedereen) kun je controleren of je pc daaraan voldoet – en zo niet, waar je nog in moet investeren. Maar zal Microsoft dat ook echt afdwingen?

Microsoft heeft via Windows Insider ook Windows 11 ISO-bestanden beschikbaar gesteld om te downloaden die complete sets Windows 11-installatiegegevens bevatten, inclusief het installatieprogramma. Dat maakte nieuwe installaties van Windows 11 voor het eerst mogelijk. We hebben die op verschillende testcomputers uitgeprobeerd. Spoiler-alert: met de prerelease-versie kunnen de eisen nog wel omzeild worden. En aangezien Microsoft tot de release van de definitieve versie weinig tijd heeft voor serieuze wijzigingen, zou dat ook daarvoor kunnen gelden.

Ter herinnering de officiële eisen van Microsoft voor Windows 11: de computer moet ten minste een dualcore-processor hebben met een kloksnelheid van 1 GHz en 4 GB RAM, en een interne gegevensdrager met minimaal 64 GB vrije ruimte. De eis dat de cpu ‘compatibel’ moet zijn veroorzaakte de meeste opwinding.

Een blik op Microsofts compatibiliteitslijst kan beangstigend zijn omdat de vermelde processors allemaal relatief jong zijn. Op de lijst van Intel-processors begint het bijvoorbeeld pas met de 7e Core i-generatie, bij AMD met Ryzen 2000 (Zen+), hoewel ook Athlon-processors met Zen 1-kernen vermeld worden. Ook heeft Microsoft een lijst van ondersteunde Qualcomm-processors gepubliceerd.

De eisen aan het moederbord worden ook steeds hoger. Microsoft wil af van het klassieke legacy-BIOS en heeft UEFI opgenomen bij de eisen voor Windows 11. Dat betekent niet alleen dat het moederbord UEFI als firmware moet gebruiken, maar ook dat Windows moet opstarten met UEFI-mechanismen, dus niet via de BIOS-compatibiliteitsmodus (CSM). Bovendien moet er een TPM 2.0 in het systeem aanwezig zijn. Ten slotte moet UEFI Secure Boot niet alleen aanwezig, maar ook geactiveerd zijn.

Met het programma PC Health Check kun je controleren of je pc voldoet aan de systeemeisen van Windows 11.

Maar welke eisen worden werkelijk gehandhaafd? Eerste tests van de prerelease-versie maakten duidelijk dat het Windows helemaal niet uitmaakt op welke hardware het draait: opstarten via legacy-BIOS zonder TPM en Secure Boot met slechts 2 GB RAM en een miezerige 17 GB schijfruimte bleek geen enkel probleem.

Het set-upprogramma van Windows 11 zorgt ervoor dat aan de eisen voldaan wordt. Wat het controleert kan worden gelezen, want het schrijft een logbestand met de naam Setupact.log tijdens het installeren van Windows. Dat bevindt zich tijdens het installeren in X:\Windows\ Panther en erna in C:\Windows\Panther. Je kunt dat bestand openen met een teksteditor. In het logbestand staat wat er is gecontroleerd en met welk resultaat door te zoeken op Verify.

In het bestand Setupact.log noteert het set-upprogramma de resultaten van de controle van de hardware-eisen.

Het eerste criterium is het RAM. Officieel is 4 GB vereist, maar het set-upprogramma is tevreden met 3686 MB. Als er minder is, weigert het set-upprogramma.

De volgende twee testcriteria moeten door de processor worden vervuld: twee kernen en een klokfrequentie van 1000 MHz zijn vereist. Een andere controle levert de log-invoer VerifyProcessorSupported: Processor Frequency Check Returned [0x0] op, maar wat daar precies gecontroleerd wordt is nog niet duidelijk.

Het set-upprogramma controleert of de pc geschikt is voor Secure Boot, maar dat is waar de eerste openlijke tegenstrijdigheid tussen de eisen en uitvoering optreedt. Secure Boot moet niet alleen aanwezig zijn, maar ook actief. Maar het installeren werkt ook zonder een actieve Secure Boot. Het is echter denkbaar dat dit alleen geldt voor de prerelease-versie omdat Microsoft anders een probleem heeft. Omdat er nog geen Media Creation Tool is voor het maken van een set-upstick voor een schone nieuwe installatie, verwijst Microsoft in plaats daarvan naar de freeware Rufus. Sticks die daarmee gemaakt zijn, zullen echter niet opstarten als Secure Boot actief is.

Het set-upprogramma controleert verder of er een TPM aanwezig is, en ook daar negeert het de aankondiging van Microsoft. Hoewel Microsoft aandringt op TPM 2.0, accepteerde het set-upprogramma bij onze test ook een TPM 1.2.

Hoewel er 64 GB vrij moeten zijn op de beoogde datadrager, neemt het set-upprogramma ook genoegen met slechts 52 GB, wat het resultaat is van het mooie ronde getal van 0xd000000 bytes. Het resultaat van die controle staat in het logbestand in de regel ‘Location total capacity is [0x7470c06000] and required capacity is [0xd00000000]’.

Als niet aan die voorwaarde voldaan wordt, wijst het installatieprogramma daarop, maar zet zijn werk zonder klagen voort. We kregen Windows 11 zelfs op een 20GB-partitie geïnstalleerd.

Een ‘compatibele’ cpu is tot slot een van de belangrijke vereisten, maar ook dat blijft voorlopig zonder gevolgen. Bij onze tests accepteerde het Windows 11 set-upprogramma zelfs de oudste cpu’s zonder klagen, zolang ze maar voldoende cores en klokfrequentie boden.

Niettemin zijn er sporen van de aangekondigde controle te ontdekken. In de Sources-map op het set-upmedium staat een bestand genaamd cpufms.ini, dat blijkbaar een zwarte lijst van processors bevat. Volgens dat bestand worden Intel-cpu’s t/m de 6e generatie uitgesloten, evenals AMD-cpu’s tot en met processorfamilie 22, hoewel er uitzonderingen zijn.

Het ISO-bestand met de prerelease-versie bevat een INI-bestand met cpu’s waarvoor het set-upprogramma verondersteld wordt niet te werken – maar tot nu toe wordt dat bestand genegeerd.

Het set-upprogramma probeert het voldoen aan de hardware-eisen gedeeltelijk af te dwingen, maar er zijn manieren om dat te voorkomen. Voor de prerelease-versie heeft Microsoft al gedocumenteerd dat ze niet van belang zijn als je Windows 11 in een virtuele machine installeert. Voor Hyper-V, VMware Workstation en Virtual Box kunnen we dat bevestigen.

Maar er zijn andere manieren om het te omzeilen. Microsoft heeft daar mechanismen voor ingebouwd in het set-upprogramma van de huidige prerelease-versies. Dat draait onder een soort mini-Windows genaamd Preinstallation Environment (PE) en heeft zijn eigen register (druk op Shift+F10 tijdens het installeren, typ Regedit in). Daar kun je verschillende eenduidige strings aanmaken onder HKEY_ LOCAL_ MACHINE\SYSTEM\Setup\LabConfig, zoals BypassTPMCheck, BypassSecureBootCheck, BypassRAMCheck, BypassStorageCheck en BypassCPUCheck. De waarde 1 laat de betreffende controle overslaan.

Wat Microsoft als prerelease heeft gepubliceerd maakt duidelijk dat in ieder geval een aantal van de hardware-eisen serieus bedoeld zijn. Hoewel de generatie van de processor tot dusverre geen rol speelt, wijst het bestaan van het INI-bestand er sterk op dat dit waarschijnlijk zal veranderen. Het installatieprogramma zou bij de definitieve versie meer daadwerkelijke eisen kunnen stellen aan Secure Boot en TPM dan nu het geval is.

Het bestaan van registervermeldingen die het set-upprogramma ertoe aanzetten de eisen te negeren, toont echter aan dat er waarschijnlijk manieren en middelen zullen zijn om de definitieve versie van Windows 11 op bijna elke x86-pc te kunnen installeren. Het is echter onduidelijk welke gevolgen dat zal hebben: zal een dergelijke installatie van updates worden voorzien? Microsoft heeft op het moment van schrijven nog geen antwoord gegeven op die vraag.

Bekijk de Windows 11 pagina voor meer informatie.

(Geschreven in samenwerking met Axel Vahldiek en Daniel Dupré)

Op de hoogte blijven van nieuws en updates? Schrijf je in voor de c’t-nieuwsbrief: