Foto’s, video’s en andere bestanden langer bewaren

Je dierbare foto’s bewaren op blu-ray-discs en dvd’s lijkt okee, maar over 20 tot 30 jaar zijn ze waarschijnlijk niet meer leesbaar. Een M-Disc moet je data 1000 jaar bewaren, en dat klinkt behoorlijk futureproof.

Optische schijven zijn langzaam, omslachtig , lage capaciteit, en de houdbaarheid van bestanden is een grote vraag. Toch archiveren sommige gebruikers hun foto’s, video’s en meer op dvd of blu-ray-disc (BD). Ook al oogt M-Disc hetzelfde: hij heeft een veel langere levensduur.

De M-Disc is ontstaan uit een samenwerking tussen Verbatim, een bedrijf dat al vele jaren blanco cd’s, dvd’s en BD’s produceert, en het allang failliete bedrijf Millenniata. De M in de naam staat voor millennium, dus 1000 jaar – zolang moeten de data houdbaar zijn.

De eerste M-Disc met een capaciteit van 4,7 GB hebben we in 2012 al getest. De brandresultaten waren catastrofaal. Maar nu willen we wel eens weten of het op dit moment de moeite waard zou zijn om optische media als archiefopslag te gebruiken. In elk geval zijn ze achteraf niet te wijzigen en dus bestand tegen malware.

Voor een test is er geen ingewikkelde testapparatuur nodig; veel BD-branders kunnen ook een M-Disc beschrijven, hoewel daar een sterkere laserstraal voor nodig is. De gegevens worden namelijk, volgens de reclame-uitingen, als het ware in steen gehouwen.

De brandlaag moet veel resistenter zijn ten opzichte van hoge temperaturen en luchtvochtigheid en UV-licht dan die van een gewone dvd of BD-R. De M-Disc heeft wel hetzelfde formaat gemeen, maar werkt verder geheel anders.

Blu-ray-branders worden al langere tijd niet meer verder ontwikkeld. Ze branden schijven tot 100 GB. Volgens eerdere mediatests maakt de brander nauwe­lijks verschil voor de brandkwaliteit. We hebben daarom bij de tests een brander van Verbatim gebruikt.

Verbatim zou als fabrikant van de M-Disc dat medium het beste moeten kennen. Merkwaardig genoeg zit er in de usb-behuizing een drive van Pioneer. en blu-ray-drive slaat de gegevens nog niet eens met 20 MB/s op. Als je grote hoeveelheden bestanden wilt archiveren, moet je daar dus veel tijd voor inplannen.

De grootste blu-ray-schijven hebben een capaciteit van 100 GB (vier lagen van 25 GB). Grotere capaciteiten zijn aangekondigd, maar nooit verschenen. Er was sprake van 500 GB en zelfs 1TB – daarmee zou het medium wellicht niet zo diep weggezakt zijn.

Er zijn zeker grotere optische media. Sony en Panasonic hebben samen de Archival Disc ontwikkeld, die in 2015 met in eerste instantie schijven van 300 GB op de markt verscheen. De huidige versie kan 5,5 TB opslaan op een cartridge van 11 schijven. Maar de drive alleen kost al zo’n 10.000 euro.

Een blu-ray-brander die geschikt is voor M-Discs is veel goedkoper, namelijk ongeveer 100 euro. De prijzen voor de media liggen op circa 16 cent per GB. Een M-Disc van 25 GB kost zo’n 3,40 euro, een van 50 GB 7,70 euro en een van 100 GB 13,50 euro. Een dvd is duurder, daarvoor betaal je 2,20 euro, 50 cent per GB.

Een test van schijven zonder een controle van de brandkwaliteit is waardeloos – met name wanneer het over opslag voor lange termijn gaat. We gebruiken in deze test het programma Opti Drive Control, dat de ruwe data van bepaalde drives kan uitlezen, dus niet uit veel drives en recente zitten daar ook niet bij.

Daarom moesten we de 100 GB M-Discs met vier lagen uit de test halen. Er is dus geen mogelijkheid om hun brandkwaliteit te controleren. Een simpele binaire vergelijking met de oorspronkelijke data is niet voldoende, omdat fouten dan pas opvallen als de foutcorrectiemechanismen van de drive mislukken.

Aangezien we de dvd’s uit de test weglaten omdat ze niet toekomstbestendig zijn, en de 50 GB M-Discs met dubbele laag eveneens niet meer geproduceerd worden, houden we ons verder uitsluitend bezig met de 25GB-media.

Blijf op de hoogte van de nieuwste tips en diepgravende achtergrondartikelen.
Schrijf je in voor de nieuwsbrief:

Met de juiste software (de Verbatim-brander kwam met een oudere versie van Nero Burning ROM Essentials) is het branden van een blu-ray kinderspel: bestanden selecteren, op de knop drukken, wachten en klaar.

Bij de langetermijnarchivering zijn er echter nog twee aspecten. In de eerste plaats begint het verval van de media meestal aan de buiten­rand. Die tracks worden echter alleen bij volledig gevulde schijven gebruikt. Laat daarom wat ruimte over, dan lopen je bestanden minder risico.

In de tweede plaats kun je met extra foutcorrectie­gegevens (error correction data) de veiligheid van je data verhogen. Het gratis DVDisaster kan dergelijke bestanden bijvoorbeeld maken.

Wanneer je aan je bestanden foutcorrectiebestanden van DVDisaster toevoegt, stijgt de kans op leesbaarheid in de verre toekomst.

Met de standaard­instelling maakt het programma bij een dataset van 20 GB een foutcorrectiebestand van nog geen 3 GB. Dat kun je dan samen met een tweede dataset op de volgende BD branden, daar maak je dan weer een foutcorrectiebestand van enzovoort.

Als je daarnaast nog wat extra ruimte op de schijven overlaat, stijgen de kansen op een succesvol uitlezen van je foto’s, video’s of welke bestanden dan ook na meerdere jaren. ­DVDisaster moet je dan natuurlijk ook minstens dubbel in het archief opnemen. Je hebt het programma later weer nodig om de defecte bestanden met de correctiegegevens te repareren.

Normale brandprogramma’s bieden aan om meteen na het branden een verificatiesessie te door­lopen. Daarbij worden de data bit voor bit vergeleken – maar alleen de data die de drive levert.

Hoeveel datafouten de drive zelf al gecorrigeerd heeft, komt met die vergelijking niet aan het licht. Daarom levert een simpele verificatie weinig informatie over de houdbaarheid op de lange termijn.

Voor het controleren van de brandkwaliteit heb je niet alleen software nodig die de gegevens van de drive kan uitlezen voordat diens foutcorrectie ze verbeterd heeft, maar je hebt ook een drive nodig die dat toestaat. Terwijl dat bij de software nog eenvoudig is,  is het vinden van een geschikte drive een stuk moeilijker.

Goede burns, slechte burns: de BIS-waarden bij de test bleven laag, maar de LDC-waarden lagen tussen 10 en 42 – boven de 15 spreek je van een zeer slechte burn.

De programmeur van Opti Drive Control noemt niet meer dan drie blu-ray-drives die de ruwe data kunnen leveren. Dat zijn de modellen DH-401S, iHES106 en iHES208 van Lite-On. Die zijn allemaal ouder dan 10 jaar. Gelukkig hadden we nog een ­DH-401S in ons archief.

Opti Drive Control geeft na het analyseren van een blu-ray-disc een curve en twee waarden: de Long Distance Code (LDC) en de Burst Indicator Subcode (BIS). Bij LDC-waarden onder de 15 en BIS-waarden onder de 13 spreken we van een ­goede burn.

De BIS-waarden waren bij alle tests laag, ze bleven altijd onder de 1. Maar bij de LDC-waarden kwamen we in totaal slechts tot een gemiddelde van 19. Bij veel blu-rays lag de LDC-waarde tussen de 10 en 15, drie schijven hadden waarden van 34, 42 en 45 en stuwden het gemiddelde omhoog.

Bij de tests gebruikten we verschillende pc’s met Intel- en AMD-cpu’s. Op het AMD-systeem ontstonden twee van de allerslechtste burns, en één op het Intel-systeem, dus dat kan het niet zijn. We hebben geen verklaring voor de verschillen in brandkwaliteit.

Tests met verschillende brandsnelheden leverden geen verschillen op bij het brandresultaat. Opti Drive Control kan de media ook met een lagere snelheid uitlezen, maar dat had ook geen significante invloed op het foutpercentage.

Nog een tip voor het opbergen van de blu-rays: die kun je het beste, net als harde schijven, bij kamertemperatuur en een luchtvochtigheid van ongeveer 40 procent bewaren.

De papieren dvd-hoesjes met plastic venster zijn niet geschikt voor langdurige archivering omdat de weekmakers in het plastic de media kunnen beschadigen. Je kunt beter gebruik maken van jewel-cases of de gebruikelijke dvd-boxen en de media in het donker bewaren. Een lade of kast is helemaal prima

1000 jaar je mooie foto’s veilig bewaard, dat zou geweldig zijn. Maar of er over slechts een tiende van die termijn, dus 100 jaar, nog wel geschikte drives, aansluitingen en besturingssystemen bestaan?

Bij het concept van een digitaal archief hoort het regelmatig controleren van de bestanden, zodat je ze voordat er data verloren gaat op een nieuw medium kunt overzetten. Verreweg de meeste gebruikers hebben echter nauwelijks de mogelijkheid om de foutenpercentages van de gebrande schijven te bepalen.

M-Disc is volgens ons dan ook niet geschikt als enige archiefmedium. Als je de controle over je bestanden wilt houden en ze niet in de cloud wilt opslaan (zie c’t magazine 1-2/2021, p. 96), kun je je archief ook – maar zeker niet uitsluitend – op een M-Disc branden.

(informatie afkomstig uit het artikel van Lutz Labs en Noud van Kruysbergen, c’t magazine 1-2/2021, p. 92)