Waar moet je op letten bij het kopen van een nieuwe grafische kaart voor de gaming pc? De gamer die wil genieten van de nieuwste veeleisende games met alle grafische toeters en bellen ingeschakeld, heeft een dikke grafische kaart nodig. Bij het kopen daarvan moet je vooral letten op een aantal technische kenmerken en de uitrusting.
Veel pc-games betoveren je met weelderige werelden. Om ervoor te zorgen dat het plezier en de immersie niet om zeep worden geholpen door gehaper, heeft je computer een krachtige grafische kaart nodig. In veel pc’s en de meeste laptops zit een zwakke versie in de processor geïntegreerd. Die voldoet slechts voor het weergeven van de interface van je besturingssysteem en programma’s, het afspelen van video’s en visueel eenvoudige spelletjes met weinig details.
Als je de nieuwste grafisch veeleisende games met raytracing vloeiend wilt spelen op een scherm met een hoge resolutie, heb je een krachtige grafische kaart met veel geheugen nodig. Maar tussen de kaarten zijn er grote verschillen. En je moet ook rekening houden met het beschikbare budget.
Nvidia’s GeForce RTX 3000 en een Radeon RX 6000 van AMD
De situatie is een tikje minder oververhit nu de hype rond cryptomining geluwd is, maar de prijzen liggen nog steeds ver boven de adviesprijzen. Als je een up-to-date grafische kaart wilt, heb je de keuze uit Nvidia’s GeForce RTX 3000 en een Radeon RX 6000 van AMD.
DirectX 12 ondersteuning op grafische kaart voor gaming
Beide series ondersteunen DirectX 12 Ultimate en daarmee technieken als hardwarematige raytracing, mesh-shaders en Variable Rate Shading. De kaarten kunnen ook gebruik maken van het aankomende DirectStorage, wat in combinatie met een NVMe-ssd de laadtijden bij games enorm zou moeten verkorten.
Die techniek is ook bruikbaar met de huidige Xbox en Playstation, zodat meer en meer games er gebruik van zullen maken. De oudere GeForce RTX 2000-kaarten hebben hetzelfde DirectX-technologieniveau, de Radeon grafische kaarten van de RX-5000 serie missen raytracing en DirectStorage.
Ook zijn de videodecoders die de cpu ontlasten bij het afspelen van video niet up-to-date bij oudere kaarten: alleen de RTX 3000- en RX 6000-series kunnen AV1 gebruiken, net als Intels geïntegreerde Xe-graphics. Om een 8K-monitor aan te sturen op 60 Hz of een 4K-scherm met 144 Hz heb je ook een redelijk up-to-date grafische kaart nodig uit de RTX 2000- of RX 5000- generatie. De geïntegreerde Xe graphics kunnen dat wel, maar zijn te traag voor games.
Wat ervaart men als ‘vloeiend’?
Niemand wil bij het spelen van games schokkerige beelden zien, maar over de definitie van de term vloeiend lopen de meningen uiteen:
- 30 Frames per seconde (fps) worden beschouwd als het absolute minimum voor speelbaarheid
- Vanaf 60 fps lijkt de weergave vloeiend.
- Maar meer fps is altijd welkom.
- Sommige professionele gamers zweren zelfs bij schermen die 240 of zelfs 300 fps kunnen weergeven.
- Als de framerate onder de 60 fps zakt, wordt het vaak snel schokkerig.
Vooral als je speelt met VSync en het spel gebruikmaakt van zogenaamde Double Buffering, daalt de framerate direct naar 30 fps als je pc niet langer 60 fps kan vasthouden in een veeleisende scène.
Monitoren met variabele refreshrates
Monitoren die variabele refreshrates ondersteunen, zoals FreeSync van AMD of G-Sync van Nvidia, zorgen ervoor dat de framerates vloeiender aanvoelen. Het goede nieuws is dat alle moderne grafische kaarten deze flexibele beeldverversing al enkele jaren ondersteunen.
Hoeveel fps er precies nodig zijn, hangt af van het soort spel, de mechanics van het spel en de individuele eisen.
- Games zoals het puzzelspel Lego: Builders Journey draaien prima met 30 frames per seconde.
- Snelle racespellen of first-person shooters vereisen precieze aansturing en nauwkeurig mikken.
Een hoog fps-niveau kan soms de belissende factor zijn of je de haarspeldbocht goed doorkomt of in de grindbak belandt. Waar casual-gamers de vorige savegame laden en het opnieuw proberen, is in de e-sportswereld de ronde voorbij, of zelfs de complete race.
Blijf op de hoogte van de nieuwste informatie en tips!
Schrijf je in voor de nieuwsbrief:
Grafisch geheugen of een diavoorstelling
Een belangrijke eigenschap van de grafische kaart die je moet bekijken is de hoeveelheid grafisch geheugen. Zodra er een stortvloed aan data komt, verandert bij te weinig geheugen het soepele spel in een diavoorstelling – in het ergste geval vol met beeldfouten. Dan kun je de details zoals schaduwen of textures terugschroeven, maar daardoor ziet alles er minder scherp uit.
Minimum vereisten als je een grafische kaart voor gaming gaat kopen
Moderne grafische kaarten moeten ten minste 6, bij voorkeur 8 GB grafisch geheugen hebben voor de hoogste grafische pracht en praal, zelfs bij het spelen van games in full-hd.
- Voor volledige details bij 2560×1440 pixels (WQHD, wide quad HD oftewel 1440p) wordt 8 GB als het minimum beschouwd.
- Speel je in Ultra HD-resolutie (3840×2160 pixels), dan is minstens 10 GB aan te raden voor het hoogste detailniveau, waarbij aankomende games ook baat zouden moeten hebben bij geheugengroottes van 12 tot 16 GB.
De invloed van de console
Daar komt ook het console-effect om de hoek kijken: de Playstation 5 en de Xbox Series X hebben 16 GB geheugen, en de ervaring heeft geleerd dat dit gretig benut wordt. Bovendien hebben de datastructuren voor raytracing extra geheugen nodig. Het geheugentype, dat wil zeggen GDDR5, 6, 6X of HBM(2), is ook een belangrijke factor voor de geheugensnelheid. Tegenwoordig is dat meestal goed afgestemd op de prestaties van de grafische chip.
Raytracing
Raytracing is nog steeds een populaire rage. Met behulp van raytracing-technologie worden games verbeterd door precieze schaduwen, gedetailleerde reflecties of realistische brekingen van het licht, bijvoorbeeld door een ruit. Sinds de introductie van de technologie met Nvidia’s RTX 2000-serie grafische kaarten bijna drie jaar geleden, is het aantal gametitels dat gebruikmaakt van de functie aanzienlijk toegenomen. Naast Minecraft en Fortnite met hun vele miljoenen gebruikers verfraaien ook racegames als Dirt 5 of F1 2021, actie-RPG’s als Shadow of the Tomb Raider of Cyberpunk 2077 en puzzelspellen als Deliver us the Moon of Lego Builder’s Journey hun spelwerelden met raytracing.
Daarvoor is minstens een RTX 2000- of Radeon RX 6000-serie grafische kaart nodig. De onlangs aangekondigde Steam Deck handheld console is ook geschikt voor die technologie. Intussen zijn zelfs de eerste games opgedoken die alleen met raytracing-capabele hardware kunnen draaien, zoals de indiegame Stay in the Light en de Enhanced Edition van de first-person shooter Metro Exodus.
Trucjes
Raytracing kost veel fps, meestal meer op Radeon-kaarten dan op de GeForce-tegenhangers. Vaak kan er geen vloeiend beeld worden weergegeven op de native resolutie van je monitor. In Cyberpunk 2077 bijvoorbeeld, heeft zelfs de extreem dure GeForce RTX 3090 het in 4K enorm zwaar.
Cyberpunk 2077 is een van de paradepaardjes op het gebied van raytracing, waarbij de 3D-wereld aan realisme wint dankzij de raytracing-technologie.
Er zijn veel trucs ontwikkeld om de prestatiedips te temperen. Een van die trucs is in steeds meer games te vinden: Renderscale berekent eerst het beeld in een lagere resolutie en schaalt het beeld dan op naar de daadwerkelijke schermresolutie. Bij dat proces gaan echter details verloren.
Nvidia en AMD hebben de DLSS- en FSR-technieken ontwikkeld om dat verlies aan details in verschillende mate te beperken. Deep Learning Super Sampling (DLSS) draait alleen op GeForce RTX-kaarten. Het gebruikt de anders vaak ongebruikte tensorcores van de RTX grafische chips om details te reconstrueren uit de verminderde resolutie door verschillende gerenderde beelden in de evaluatie te betrekken.
Neuraal netwerk
Een neuraal netwerk helpt om de juiste beslissingen te nemen over hoe het beeld er uiteindelijk het beste uit zal zien. AMD’s Fidelity FX Super Resolution, of kortweg FSR, werkt iets eenvoudiger: het detecteert randen en verscherpt gebieden opnieuw. Het draait niet alleen op zwakkere grafische chips tot aan geïntegreerde graphics, maar ook op gpu’s van Nvidia en Intel.
Afhankelijk van het spel en de instellingen, leveren beide methoden goede resultaten op met een aanzienlijke toename in fps. De technologie van Nvidia is vaak geavanceerder en mooier, maar vereist ook krachtigere hardware – natuurlijk afkomstig van Nvidia. In sommige spellen verschijnen echter strepen op bewegende voorwerpen, al worden voor nieuwe spellen voortdurend nieuwe DLSS-versies geleverd die het resultaat verbeteren.
AMD’s FSR is een jonge techniek en nog in een vroeg stadium van ontwikkeling.
Bedenk hoeveel kracht je nodig hebt, maar wacht nog met kopen van grafische kaart voor gaming
Hoewel de cryptoboom deels voorbij lijkt te zijn en de prijzen van grafische kaarten weer iets dalen, is een grafische kaart van welke prestatieklasse dan ook nog steeds aanzienlijk duurder dan een jaar geleden. Dat geldt met name voor de huidige GeForce RTX 3000 en de Radeon RX 6000, die nog steeds 50 tot 100 procent boven de catalogusprijs worden verhandeld. Je kunt het positief bekijken: neem rustig de tijd om te bedenken hoeveel grafische kracht je nodig hebt en welk model je wilt – maar wacht nog even met kopen.
(Deze informatie is afkomstig uit het artikel van Carsten Spille en Alieke van Sommeren, en verscheen eerder in c’t 12/2021; p76)
