Als er iets is waar je niet op zit te wachten, dan zijn het wel problemen met Windows. Hoewel er allerlei tools zijn die zich als het ultieme wondermiddel aanprijzen, hebben deze vaak meer weg van kwakzalverij. Zoals je in reallife met tandproblemen beter naar de tandarts kunt, kun je Windows-problemen het best te lijf gaan met professionele tools. Het mooie is dat een belangrijk deel met Windows wordt meegeleverd.
Dit is een artikelreeks:
> Eerste stappen
Windows-problemen kun je het beste op een structurele manier en met de juiste tools te lijf gaan. In deze reeks artikelen laten we zien wanneer je welke programma’s het beste kunt gebruiken en hoe je er zoveel mogelijk profijt van hebt. We hebben de artikelen onderverdeeld in taken: het analyseren van lopende processen; het evalueren van de uitgebreide logboeken van Windows; het opzetten en analyseren van extra logboeken voor benaderingen van de harde schijf en het register; en tot slot een artikel over diagnose van hardwareproblemen.
Gespecialiseerde tools zijn niet altijd noodzakelijk. Veel problemen zijn eenvoudiger op te lossen. Probeer eerst de in dit artikel genoemde tips. Kom je er niet direct achter wat het probleem precies is, no worries. Als het het probleem zich later opnieuw voordoet, kun je er altijd nog een keer beter naar kijken.
Stortvloed aan foutmeldingen
Een opmerking vooraf: wie dieper in Windows duikt, zal zien dat Windows echt bizar veel foutmeldingen genereert. Voor wie niet beter weet, lijkt het wel alsof het puur geluk is dat Windows überhaupt draait. Maar zo erg is het niet. Windows kwalificeert veel dingen als ‘fout’ die in werkelijkheid helemaal geen probleem vormen. Zo controleert Windows bij het openen van het Startmenu bijvoorbeeld of die handeling door de systeembeheerder via Groepsbeleid is toegestaan. Heeft de systeembeheerder die instelling niet aangepast, wat normaal gesproken het geval is, dan zie je in Process Monitor als resultaat ‘Not found’ staan. Ook in de Logboeken kom je veel van dat soort ‘fouten’ tegen. Wanneer Windows bij de volgende reboot bijvoorbeeld updates installeert, duurt het opstarten langer. Ook die vertraging wordt door Windows als een fout gemarkeerd. Afhankelijk van de duur zelfs als een ‘kritieke’ fout. Dat kun je opzoeken in de Logboeken bij ‘Logboeken Toepassingen en Services / Microsoft / Windows / Diagnostics-Performance’.
Als eerste geven we hier meteen maar de allerbelangrijkste tip over het analyseren van Windows. Je hebt pas een probleem als iets niet werkt. Dat lijkt een open deur, maar wordt toch vaak vergeten. Negeer in eerste instantie dus alle foutmeldingen en waarschuwingen die op het oog niets te maken hebben met het probleem waar je mee worstelt.
Je hebt niet voor ieder Windowsprobleem een zware tool nodig. Soms is het al genoeg om het systeem opnieuw op te starten. Dat is bijvoorbeeld het geval als Windows raar doet omdat updates deels al geïnstalleerd zijn, maar hij daar nog niet helemaal mee klaar is.
E.H.B.O.
Veel simpele ingrepen zijn zo triviaal dat met name experts ze steeds weer vergeten. Bijvoorbeeld om iets gewoon nog een keer te proberen: misschien had je per ongeluk alleen maar een venster weggeklikt of zo. Wat ook vaak wordt vergeten, is de bekende helpdesktip uit de tv-serie ‘The ITCrowd’: “Did you try to turn it off and on again?” Een reboot doet vaak wonderen. Bijvoorbeeld bij problemen die optreden omdat Windows probeert updates te installeren, maar daarmee maar tot de helft is gekomen omdat het systeem eerst nog gereboot moet worden.
Daarnaast heeft Windows nog een paar hulpmiddelen aan boord, zoals de Probleemoplossing. Typ dat woord in het zoekveld van het startmenu en druk op Enter. Klik vervolgens in het venster linksboven op ‘Alles weergeven’. Zoek hierin of er een oplossing voor het probleem aanwezig is en zo ja, laat Windows het dan eerst een zelf proberen. Daarmee hebben we vooral bij verkeerde instellingen van de netwerkkaart goede ervaringen.
Wanneer een nieuwe driver problemen veroorzaakt, kun je hem eenvoudig weer vervangen door de oude. Druk op Windows+Pause en klik linksboven op ‘Apparaatbeheer’. In het snelmenu van de betreffende hardware klik je op Eigenschappen en vervolgens op Stuurprogramma. Met een klik op de knop ‘Vorig stuurprogramma’ herstel je de oude versie. Na een reboot werkt alles hopelijk weer.
Nog een huismiddeltje
Een andere mogelijkheid is om naar het laatste herstelpunt terug te gaan. Daarbij zet Windows zichzelf terug naar een oudere situatie. Maar let op: teruggaan naar een herstelpunt betekent niet alleen dat de sindsdien overschreven bestanden teruggezet worden, maar ook dat de sindsdien toegevoegde bestanden gewist worden. Je persoonlijke bestanden lopen daarbij normaal gesproken geen gevaar omdat de gebruikelijke documenttypen allemaal onaangetast blijven. Zelfgemaakte scripts kunnen wel verloren gaan. Ook zelfgemaakte en exotische bestandstypen lopen een risico.
Daarom is het altijd beter om voor het terugkeren naar een oudere situatie eerst een back-up te maken – maar dat is sowieso altijd een goed idee bij problemen. Voor het oproepen van het Systeemherstel druk je Windows+Pause in, klik je links op ‘Systeembeveiliging’ en daarna op ‘Systeemherstel’. Na een klik op ‘Volgende’ krijg je de laatste herstelpunten te zien. Met een vinkje voor de optie ‘meerdere herstelpunten weergeven’ krijg je ze allemaal te zien.
Over back-uppen gesproken: een recente back-up terugzetten is een ander simpel middel om problemen met Windows op te lossen. Maak daarbij onderscheid tussen de dagelijkse back-up van je persoonlijke bestanden en een back-up van de hele Windows-installatie inclusief alle instellingen en programma’s. Vanaf Windows 8.1 kun je daarvoor c’t-WIMage gebruiken. Als je nog Windows 7 gebruikt, kun je in plaats daarvan Drive Snapshot gebruiken. De trialversie kun je dertig dagen lang gratis uitproberen met de volledige functionaliteit, daarna kun je er niet meer mee back-uppen. Een workstationlicentie kost 39 euro (zie www. drivesnapshot.de/en).
Schijnoplossingen
Als die simpele ingrepen niets opleveren, wordt het tijd voor een online onderzoek. Wellicht hebben anderen het probleem ook en hebben ze er al een oplossing voor gevonden. Daarbij zul je waarschijnlijk struikelen over allerlei reclame die je gouden bergen belooft, meestal gecombineerd met het aanbod om je pc gratis te scannen. Op dat soort links kun je maar beter niet klikken. Bij serieuze aanbiedingen is dan alleen het scannen gratis, maar moet je voor reparatiewerkzaamheden betalen. De aanbieder moet zijn ads tenslotte ergens mee financieren. Een garantie dat de reparatie ook zal slagen, krijg je niet.
Je krijgt bij het zoeken op internet ook adviezen om een of ander programma te gebruiken, zoals het gratis CCleaner. Die tool is eigenlijk bedoeld voor het opruimen van overbodige bestanden en is helemaal geen universele probleemoplosser. Het optimaliseren van het register door het programma maakt volgens onze ervaringen meer kapot dan je lief is. Blijf op je hoede met zowel dit programma als met alle andere software die je problemen op de een of andere magische manier beloven op te lossen. Hoe algemener en minder gefundeerd een aangereikte tip is, des te groter je wantrouwen moet zijn.
Veel problemen kan Windows zelf oplossen, bijvoorbeeld met zijn
ingebouwde ‘Probleemoplossing’.
Goed googelen
Toch staan er heel veel goede adviezen op internet, je moet alleen weten waar je ze moet zoeken. Daarvoor heb je in de eerste plaats de juiste zoektermen nodig.
Als er foutmeldingen verschijnen, kun je die het beste letterlijk overtypen in Google met dubbele aanhalingstekens ervoor en erachter. Dan krijg je alleen zoekresultaten met precies dezelfde melding. Veel foutmeldingen kun je gewoon kopiëren en plakken, waarmee je ook typfouten voorkomt. Als het plakken een tekst met rare opmaak oplevert, kun je hem het beste eerst in Kladblok (Notepad) plakken, daar de foutmelding uit kopiëren en in het zoekveld plakken.
In andere gevallen kun je de woorden het beste zo nauwkeurig mogelijk kiezen en omschrijvingen daarbij vermijden. Typ de namen van de betreffende dialoogvensters uit de titelbalk over. In sommige gevallen is het ook handig om je vraag in het Engels te stellen. Je vindt dan meer oplossingen dan in het Nederlands.
Wanneer de pc af en toe zomaar opnieuw opstart of bij het opnieuw opstarten in een lus blijft hangen, zorgt dat vaak voor een bluescreen. De foutcode die daarin verschijnt, is waarschijnlijk van belang bij je zoektocht. Tegenwoordig laat Windows dat bluescreen echter niet meer zien en wordt het systeem herstart. Je moet dus eerst aangeven dat het systeem het bluescreen ook daadwerkelijk moet tonen in plaats van alleen opnieuw op te starten. Druk op Windows+Pause, klik vervolgens op ‘Geavanceerde systeeminstellingen’ en bij ‘Opstart- en herstelinstellingen’ op ‘Instellingen’. Haal vervolgens het vinkje weg voor ‘De computer automatisch opnieuw opstarten’.
Veel foutmeldingen wijzen niet op een probleem, maar op heel normale situaties. Hier controleert Windows voor het aanmaken van een nieuwe registersleutel of die al bestaat. Zo niet – wat normaal gesproken het geval is – dan meldt het systeem ‘Name not found’.
Vraag het aan Microsoft
Je kunt nog specifieker zoeken door wat aan je zoekopdracht toe te voegen. Microsoft biedt zelf een heleboel teksten met oplossingen, vooral in de Knowledge Base of op de eigen fora in de vorm van antwoorden van ter zake deskundige medewerkers. Bij die laatste moet je vaak door lange threads heen worstelen. Daarom kun je beter beginnen met de Knowledge Base. Om die gericht te doorzoeken, kun je achter de zoekopdracht na een spatie nog ‘site:support.microsoft.com’ toevoegen (zonder de aanhalingstekens). De artikelen die daar staan zijn meestal in het Engels, maar dat zal voor de meesten geen probleem zijn.
Als er in de Knowledge Base niets te vinden is, kun je de toevoeging aan je zoekopdracht inkorten tot ‘site:microsoft. com’. Dan laat Google ook de resultaten zien uit de fora van Microsoft (answer.microsoft. com). Daar kom je helaas ook veel onbeantwoorde vragen tegen, maar het is zeker de moeite waard om daar naar antwoorden te zoeken. Een paar groepen van forumdeelnemers moet je daarbij in de gaten houden. Gebruikers met de afkorting MSFT werken net als degenen met de naam Microsoft in hun profiel voor het bedrijf. De kans dat hun antwoord klopt, is daardoor erg hoog. De afkorting MVP staat voor Most Valuable Professional, een kwalificatie van Microsoft voor vrijwilligers die bijzonder actief zijn in de community. Die deelnemers werken dus niet voor Microsoft en kunnen niet voor het bedrijf spreken, maar hun praktijktips zijn vaak meer waard dan die van veel Microsoftmedewerkers.
Hoogwaardige artikelen
Zoekresultaten uit de Technet- en MSDN-bibliotheken van Microsoft (technet. microsoft.com/nl-nl/library en msdn. microsoft.com/nl-nl/library) bieden vaak kwalitatief hoogwaardige artikelen. Die zijn vaak ook in goed leesbaar Nederlands vertaald. Die artikelen bevatten echter veelal achtergrondkennis en handleidingen voor IT-aspecten bij ondernemingen en voor ontwikkelaars. Concrete oplossingen voor een acuut probleem zul je daar niet vaak vinden, maar wel de vakkennis om je probleem misschien zelf op te lossen.
Als dat allemaal niets oplevert, kun je het proberen met een zoekopdracht zonder ‘site:microsoft.com’. Als dat ook niet helpt, kun je nog zoeken op de foutmelding zonder aanhalingstekens. Daarbij moet je wel in aanmerking nemen dat het zoeken op Engelse termen waarschijnlijk veel meer hits zal opleveren.
Als je helemaal geen antwoord op je probleem kunt vinden, dan kun je ook altijd nog zelf een vraag stellen. Je moet dan wel een Microsoft-account hebben. Let bij het schrijven op de gebruikelijke netiquette. En ook al heb je het helemaal gehad met Windows, hanteer dan toch geen beledigende kwalificaties. Iemand die je moet gaan helpen zal bedreven zijn met Windows en Windows waarschijnlijk dan ook waarderen, dus zal hij een belediging van het product zich persoonlijk aantrekken.
Wanneer dat allemaal niets oplevert, wordt het tijd om speciale systeemtools in stelling te brengen – maar dan ook goed. (Axel Vahldiek / Jan Mulder)
