Hoortoestellen met bluetooth getest, voor iPhone en Android

Moderne hoortoestellen met bluetooth en soundprocessors voor cochleaire implantaten kunnen veel drempels wegnemen bij iemand met gehoorschade en bieden een grotere zelfstandigheid. Moderne apparaten bieden extra mogelijkheden, zoals koppelen met iPhone of Android. Bij een duurtest van de twee belangrijkste technologieën blijken er nog wel wat manco’s te zijn.

Gehoorverlies is niet alleen een probleem voor ouderen: ook onder jongeren komt gehoorschade steeds vaker voor. Hoge geluidsniveaus op het werk en in de vrije tijd, verschillende ziektes en een aangeboren gehoorbeschadiging kunnen ervoor zorgen dat ook op jonge leeftijd een hoortoestel of cochleair implantaat nodig is. Een vooroordeel over hoortoestellen is dat ze groot en lomp zijn en niet veel helpen. Dat is inmiddels achterhaald, de moderne apparaten bieden allerlei functies om mensen met gehoorschade te helpen.

De nieuwste ontwikkeling zijn apparaten met geïntegreerde bluetooth-module. Die hoortoestellen met bluetooth kunnen rechtstreeks worden gekoppeld met een smartphone of tablet. Met fabrikantspecifieke apps kunnen de apparaatinstellingen dan worden aangepast. Je kunt bijvoorbeeld het volume en de hoge en lage tonen regelen of speciale instellingen activeren voor lawaaierige (werk)omgevingen – maar ook muziek luisteren. Het hoortoestel kan ook als muziekspeler worden gebruikt, waarbij de mogelijkheden afhangen van de gebruikte hoortoesteltechniek.

Het idee om een smartphone of tablet te gebruiken als afstandsbediening en als audio­bron voor muziek of YouTube-­video’s is niet nieuw. Alle fabrikanten van hoortoestellen bieden al enkele jaren zogeheten audiostreamers of -beamers. Dat zijn accessoires die je draagt als een soort halsketting. De smartphone maakt via bluetooth verbinding met de streamer en de streamer stuurt het audiosignaal dan inductief via een inductielus in de halsketting naar het hoortoestel.

Hoortoestellen met bluetooth maken dat soort accessoires in het ideale geval overbodig. De smartphone wordt rechtstreeks met het hoortoestel gekoppeld en stuurt daar het geluid heen. De mogelijkheden hangen echter sterk af van de gebruikte hoortoesteltechniek en daarmee van de fabrikant van het hoortoestel.

Er zijn op het moment twee categorieën apparaten: ‘Made For iPhone’ (MFi), die alleen met Apple-apparaten gekoppeld kunnen worden, en ‘Made For All’ (MFA). Die laatste groep moet ongeacht de fabrikant met alle mobiele apparaten overweg kunnen. We hebben hier twee ‘Made For iPhone’ apparaten van fabrikant GN getest, die de bijbehorende technologie tezamen met Apple heeft ontwikkeld. Daarnaast hebben we ook een ‘Made For All’-toestel van Phonak enkele maanden lang getest. We hebben vooral gekeken naar hoe goed de hoortoestellen met bluetooth werken in combinatie met smartphones en tablets.

Als vergelijkingsmateriaal hebben we ook een apparaat van Phonak uit het pre-bluetooth-tijdperk getest. We kozen voor een Phonak-model om een rechtstreekse vergelijking te kunnen maken met de Made-for-All-generatie van die fabrikant. Daarnaast hebben we de soundprocessor Nucleus 7 voor hoortoestellen bekeken, die MFi-compatibel is.

In Nederland is slechthorendheid door de zorgverzekeraars ingedeeld in 5 categorieën, waaraan per categorie bepaalde hoortoestellen gekoppeld zijn. Een onderzoek naar de gehoorfunctie valt onder de basiszorg. Als je in aanmerking komt, krijg je 75 procent van het aankoopbedrag van een hoortoestel vergoed, maar alleen als het betreffende toestel daarvoor in aanmerking komt. Sommige aanvullende verzekeringen vergoeden ook een deel van de kosten, maar dat bedrag is te laag om alleen daarvoor een aanvullende verzekering af te sluiten.

Kom je in aanmerking voor een cochleair implantaat, ook wel afgekort tot CI, dan worden het implanteren en de nazorg vergoed vanuit de basis­verzekering. Zo’n implantaat zou je anders tussen de 7.000 en 10.000 euro kosten. Je krijgt overigens slechts één CI vergoed (voor één oor), behalve in speciale gevallen – zoals bij kinderen onder de 19 jaar. Het eigen risico wordt zowel bij een gehoortoestel als CI(-nazorg) aangesproken. Of je in aanmerking komt, wordt bepaald door het CI-team dat je onderzoekt en de zorgverzekeraar. Raadpleeg altijd de voorwaarden van de zorgverzekeraar over wat er wel en niet vergoed wordt.

In België worden een cochleair implantaat en de operatie vergoed uit de verplichte zorgverzekering, mits daar via het RIZIV akkoord voor is gegeven. Er geldt wel een eigen bijdrage op de spraakprocessor. Ook in België geldt een vergoeding slechts voor één CI, behalve voor kinderen jonger dan 12 jaar. Hoortoestellen worden gedeeltelijk vergoed, als ze tenminste op de ‘limitatieve lijst’ staan van het RIZIV. Afzonderlijke verzekerings­instellingen keren soms extra uit of bieden via de hospitalisatieverzekering een extra vergoeding. De prijzen van hoortoestellen liggen in België vaak hoger dan in Nederland.

De Naida-hoortoestellen van Phonak beschikken zelf nog niet over bluetooth. Dat zit in de circa 200 euro kostende ComPilot, die je draagt aan een induc­tieve neklus. De ComPilot is ongeveer vier keer zo groot als een sd-kaart en wordt via bluetooth herkend als een stereo­koptelefoon en headset. Hij werkt met alle smartphones, tablets, computers, DECT en vaste telefoons die beschikken over bluetooth.

Audiostreamers als de Phone ComPilot II draag je om je hals. De bluetooth-module van de streamer stuurt het audiosignaal inductief naar het hoortoestel.

Het geluid wordt daarbij via de neklus inductief overgebracht naar het hoor­toestel. Daarnaast zit een microfoon in om mee te kunnen bellen. Dat werkt prima als de ComPilot over de kleding gedragen wordt. Trek je een jas aan en ga je erop uit, dan moet je kiezen uit schuur- of windgeluiden.

De ComPilot kan met maximaal acht verschillende bluetooth-apparaten gekoppeld worden, waarna nummer negen de eerste vervangt. Hij ondersteunt daarbij bovendien dan twee gelijktijdige bluetooth-­verbindingen, wat handig is om bijvoorbeeld een video op je tablet te kijken terwijl je nog met je smartphone verbonden bent. Komt er een telefoontje binnen op de smartphone, dan pauzeert de ComPilot de video en schakelt hij over naar de smartphone. Met een druk op de grote knop aan de voorkant van de ComPilot neem je vervolgens het gesprek aan.

Gedwongen pauzes

Vervelend is dat het overschakelen tussen de bluetooth-bronnen vaak de nodige seconden duurt. Daarmee mis je de naam van de beller, hangt die op omdat het te lang duurt, of moet je de video terugspoelen omdat je aanvankelijk geen geluid hebt.

De neklus is een ander minpunt. Hij zit aan één kant met een stekker aangesloten, maar is aan de andere kant vast verbonden met de ComPilot. Door de voortdurende belasting breekt de lus na enkele maanden af en werkt de ComPilot niet meer. Vervanging kost enkele tientjes en als de kabel besteld moet worden zit je meerdere dagen zonder streamer. Dat minpunt is bij de ComPilot II aangepakt. Bij dat model zit de lus aan beide kanten met een stekker vast.

Ook de kleine accu is een nadeel. Al naar gelang het gebruik gaat hij zes tot tien uur mee. Draag je de ComPilot overdag de hele tijd, dan is er ‘s avonds misschien niet meer genoeg acculading om Netflix te kunnen kijken. Dan moet je de lader of een powerbank aansluiten, maar dat verhoogt de mechanische belasting op de neklus. De accu zelf vervangen is niet mogelijk.

De Phonak Audéo B-Direct is ‘Made For All’ en heeft dan ook een ingebouwde bluetooth-­module waarmee hij als headset rechtstreeks gekoppeld kan worden aan andere bluetooth-apparaten. Een audiostreamer zoals de ComPilot is daarbij niet nodig, maar er zijn ook nadelen. Phonak biedt minder connectiviteit met accessoires: voor de Audéo B is er alleen de TV Connector om tv-geluid via blue­tooth naar het hoortoestel te sturen – maar daarover later meer.

De Phonak Audéo B-Direct kan dankzij ‘Made For All’ worden gekoppeld met elk apparaat dat bluetooth-headsets ondersteunt. Daar zitten wel beperkingen aan.

Het weglaten van een audiostreamer verhoogt het draagcomfort en bespaart kosten, ook wat betreft mogelijk onderhoud aan de streamer. Het hoortoestel met bluetooth functioneert zelf als streamer, of beter gezegd: één van de hoortoestellen. Want ook al heb je er twee, je kunt bluetooth maar op één van de twee gebruiken, zodat je bijvoorbeeld een telefoon­gesprek maar op één oor hoort. De losse audiostreamer stuurde wel beide oren aan, wat de verstaanbaarheid ten goede kwam.

Zonder streamer is er ook geen losse microfoon, dus wordt bij de Audéo B de geïntegreerde microfoon in het hoor­toestel gebruikt voor het telefoneren. Met een knop op het toestel kun je dan gesprekken aannemen of beëindigen. Handig, want op die manier wordt het hoortoestel een complete headset. Bij de ‘Made For iPhone’-tegenhangers wordt de microfoon in de smartphone gebruikt, waardoor je dan niet handsfree kunt bellen.

Onverstaanbaar

Bij de praktijktest werkte het concept helaas niet: het hoortoestel kon onvoldoende focussen op de mond van de drager, waardoor spraak voor de gespreks­partner veel te zacht was en met veel bijgeluiden. Gangbare reacties waren “Ik hoor je niet”, “Je klinkt zo ver weg” of “Wat is dat voor lawaai?” als bijvoorbeeld haren over het hoortoestel gleden. Het was niet vergelijkbaar met de doorgaans goede gesprekskwaliteit van de Naída met audiostreamer.

Erger nog is dat de Audéo B uitsluitend handsfree-bluetooth ondersteunt, waardoor hij alleen als headset wordt herkend en gekoppeld kan worden. Multi­mediafunctionaliteit ontbreekt. Toen we daar naar informeerden bij Phonak, kregen we te horen dat de focus bij de Audéo B specifiek op telefoneren ligt. De TV Connector is de enige mogelijkheid om een andere geluidsbron te ­streamen.

Als je met de Audéo B dus een Netflix-serie op je tablet wilt bekijken, moet je de 200 euro kostende TV Connector aanschaffen en die bekabeld op de tablet en op de stroomvoorziening aansluiten. Eventueel kun je ook een powerbank gebruiken, maar de TV Connector heeft geen accu omdat hij voor stationair gebruik bedoeld is. Al te vaak moet je dat trouwens niet doen, want de gecombineerde Toslink/3,5mm-ingang van de TV Connector bleek bij de test een zwak punt: na een paar keer aansluiten kregen we geen verbinding meer. We moesten de 3,5mm-stekker er circa 1,5 mm uittrekken voordat de TV Connector het signaal detecteerde. Bij omruilen kregen we ook met een tweede exemplaar problemen. Het beste kun je de TV Connector aansluiten en daarna niet meer verplaatsen of loskoppelen.

Met de Phonak-app ‘Remote'(iOS of Android) kun je het hoortoestel bedienen met je smartphone. Daar kun je dan bijvoorbeeld het volume mee aanpassen of een ander luister­profiel selecteren.

Van GN’s ReSound hebben we meteen twee generaties getest: de Enzo is een ouder model ‘Made For iPhone’, en de opvolger is de Enzo 3D. Beide hebben een bluetooth-module, zodat een audio­streamer overbodig is – als je tenminste een Apple-apparaat gebruikt met iOS 9.3 of nieuwer en Bluetooth 4.0 LE.

Het pairen van het hoortoestel en een mobiel apparaat gaat via de iOS-­instellingen bij ‘Algemeen / Toegankelijkheid / MFi-hoortoestellen’. Op dezelfde plek kun je ook alle instellingen bepalen, zoals het volume en luisterprofiel. Speciale apps heb je daar niet voor nodig. GN biedt wel eigen apps, want het is nogal omslachtig om telkens in de instellingen van iOS te moeten duiken om het hoortoestel af te stellen.

Meer aanpassingen

De app ReSound Smart 3D, die er zelfs voor Android is, biedt meer opties. Een audicien kan er zelfs op afstand een nieuwe programmering heen sturen, die na bevestiging wordt toegepast op het hoortoestel. Als dat niet bevalt, kun je eenvoudig terug naar de oude instellingen. Dat kan zeker in de gewenningsfase een bezoek aan de audicien uitsparen.

Hoewel je de hoortoestellen met de Android-app op afstand kunt instellen, heb je met alle niet iOS-apparaten, waaronder ook gekoppelde DECT- en vaste telefoons, de zogeheten Phone Clip nodig (á 250 euro) als bluetooth-­streamer. Die werkt als headset en als stereo-­koptelefoon. Met de Mini Mic (eveneens 250 euro) krijg je bovendien een externe bluetooth-microfoon voor bijvoorbeeld conferenties. Dat apparaat heeft bovendien een extra input waarop je een analoge audiobron kunt aansluiten – helaas alleen in mono. Voor stereogeluid is er de even dure TV-Streamer. Die heeft geen accu, waardoor hij alleen geschikt is voor stationair gebruik bij bijvoorbeeld tv of computer.

Accessoires kunnen ‘Made For iPhone’-hoortoestellen met Android-apparaten koppelen of je krijgt bijvoorbeeld een externe microfoon.

Schakelen tussen verschillende bronnen gebeurt via de app. Vervelend is dat de externe microfoon en de tv-streamer elkaar bij de Enzo 3D steeds overschrijven. Heb je bijvoorbeeld tv gekeken en wil je daarna de externe microfoon gebruiken, dan moet je die eerst opnieuw koppelen. En als je daarna de tv-streamer wilt gebruiken, moet je die weer opnieuw koppelen. Dat werkte bij de eerste Enzo beter, daarbij kun je meerdere media­spelers hebben.

Lastig is ook dat de Enzo-apparaten niet gelijktijdig met meerdere apparaten gekoppeld kunnen zijn, zoals een iPhone en iPad. Wil je op een iPad een film kijken, dan moet je bluetooth op de iPhone eerst uitschakelen. Als er dan een telefoontje binnenkomt, moet je eerst de film pauzeren, bluetooth op de iPhone inschakelen en wachten tot het hoortoestel daar naar overgeschakeld is (en hopen dat de beller ondertussen niet heeft opgehangen). Heb je je iPad onderweg in een koffer of rugzak zitten en ben je vergeten blue­tooth daarop uit te schakelen, dan kun je een telefoontje wat binnenkomt zelfs helemaal niet aannemen. GN kan op dat punt een goed voorbeeld nemen aan Phonak.

Een probleem waar we vooral in de begin­periode veel last van hadden, was een bug in iOS op de iPhone. Die leidde ertoe dat de Enzo’s na enkele weken de bluetooth-verbinding met de iPhone steeds vaker verloren. Aanvankelijk alleen bij het afspelen van media, daarna ook bij het bellen. De verschijnselen daarbij waren het zonder aanleiding wegvallen van het geluid en een seconde later het verdwijnen van het bluetooth-pictogram uit de statusbalk. Dat verscheen na enkele seconden weer. Daarna had je weer enkele minuten geluid, maar naarmate het probleem langer bestond soms maar enkele seconden.

Uiteindelijk was het dan niet meer mogelijk het hoortoestel met die ­iPhone te verbinden. Het lag niet aan het hoortoestel, zoals we konden controleren met de later ontvangen Enzo 3D. Maar ook het volledig resetten van de iPhone inclusief het er opnieuw opzetten van iOS hielp niet. De onderbrekingen ­kwamen telkens weer terug. Uiteindelijk vervingen we de iPhone, omdat we een hardwaredefect vermoedden, maar op een nieuwe smartphone herhaalde het verhaal zich. Zo ‘verbruikten’ we in een jaar tijd drie iPhones.

Halverwege het jaar namen we even contact op met de supportafdeling van Apple en konden we het probleem na enkele dagen traceren naar de bluetooth-deamon. Die crashte telkens weer, wat tot verbroken verbindingen leidde. Bij de invoering van iOS 11.4.1 heeft Apple het probleem opgelost dat de hoortoestellen met bluetooth tot dat moment onbruikbaar maakte. De ‘kapotte’ iPhones konden daarna weer probleemloos gebruikt worden. Met nieuwere iPhones en iOS-versies kunnen de resultaten weer anders zijn.

De test van de Nucleus 7-geluidsprocessor is uitgevoerd bij de vestiging van Cochlear in Hannover. Daarbij was de ontvanger een op een weerstands­netwerk aangesloten implantaat van het type CI512. Het weerstandsnetwerk simuleerde daarbij de gehoorzenuw. We konden de geluidsprocessor niet rechtstreeks testen, maar deden dat via een zogeheten controle-koptelefoonadapter. Die wordt normaliter door technici gebruikt om de werking te testen. Het signaal is daarbij afgesplitst van de input van de geluidsprocessor.

Bij de test van de Nucleus 7 (boven links), gebruikten we een echt 24-elektroden-­implantaat CI512 (midden) en andere apparatuur.

Bij de test liet de Nucleus 7 dezelfde resultaten zien als een GN Resound Enzo 3D. Dat is niet zo verrassend, want Cochlear en GN werken samen. Er wordt dezelfde technologie als in de Enzo 3D gebruikt en je kunt zelfs dezelfde accessoires gebruiken. Maar dat hoeft niet als je een Apple-apparaat gebruikt. Voor Android-smartphones en tablets is net als bij Enzo 3D een Phone Clip nodig à 250 euro.

Doordat de geluidsprocessor en het hoortoestel dezelfde techniek hebben, kun je ze zelfs tegelijk gebruiken, wat handig is voor iemand met een implantaat in één oor. Cochlear heeft voor het bedienen via de smartphone een eigen app ontwikkeld.

Aanvankelijk was de Nucleus 7 eigenlijk alleen geschikt voor de 24-elektroden-­implantaten CI512 van de huidige generatie en CI24RE van de vorige generatie. Maar halverwege 2018 heeft Cochlear de compatibiliteit uitgebreid naar twee andere generaties. Sindsdien werkt de Nucleus 7 ook met de in 2000 ingevoerde implantaten van het type CI24R en het ruim 20 jaar oude type CI24M.

Hoortoestellen met bluetooth vergroten het draagcomfort als ze zonder een audiostreamer gebruikt kunnen worden. Phonaks idee om met ‘Made For All’ een fabrikant-onafhankelijke standaard voor het koppelen met hoortoestellen te introduceren is goed. De implementatie laat helaas nog het een en ander te wensen over. Op het moment van schrijven is de Phonak Audéo B-Direct alleen geschikt voor mensen met gehoorschade die met hun hoortoestel willen kunnen bellen en tv kijken. Meer kun je er niet mee, en voor tv kijken heb je als extra de TV-Streamer nodig. Dat past niet echt bij hoe de meeste mensen hun smartphone en tablet gebruiken. De Audéo B heeft daarbij zelfs concurrentie van de oudere Phonak Naìda. Die heeft dan wel geen bluetooth-module, maar kan via een audiostreamer worden gebruikt om te bellen, muziek mee te luisteren en films te kijken, waarmee het een serieus alternatief is.

De ‘Made For iPhone’-toestellen spelen in vergelijking daarmee in een andere divisie. Bellen en multimedia zijn sinds de bugfix in iOS 11.4.1 geen probleem meer. Het belangrijkste minpunt is dat een iPhone en iPad niet gelijktijdig gekoppeld kunnen zijn – en natuurlijk dat je per se een Apple-apparaat moet hebben. Met een Phone Clip is dat minpunt te omzeilen en is ook onder Android alle functionaliteit beschikbaar. Voor Android bestaat een vergelijkbaar protocol voor hoortoestellen met bluetooth helaas nog niet. GN en Google werken wel samen aan een oplossing om ook die hindernis voor slechthorenden en mensen met gehoorschade weg te nemen.

(Mirko Dölle, c’t magazine)

Blijf op de hoogte van de nieuwste informatie en tips!
Schrijf je in voor de nieuwsbrief: