Bellen met chat-apps als WhatsApp, FaceTime en Skype

De meeste mensen gebruiken apps als WhatsApp als goedkoop alternatief voor sms’jes. Maar met diverse chat-apps kun je inmiddels ook bellen. We onderzochten van de acht populairste chat-apps hoe goed dat lukt en wat de verborgen kosten zijn.

Als je een abonnement voor onbeperkt bellen te duur vindt en geen abonnement kunt vinden om goedkoop naar vrienden in het buitenland te bellen, is bellen via internet natuurlijk de uitkomst. Van alle messenger-apps die deze mogelijkheid bieden, is WhatsApp het bekendste voorbeeld. Maar er zijn er nog veel meer. Daarom hebben we WhatsApp vergeleken met zeven alternatieven die eveneens een belfunctie aanbieden, van Apple FaceTime tot en met het wat onbekendere Wire. We hebben FaceTime getest op iOS, de rest op Android.

Overzichtstabel met testresultaten chat-apps

Het bellen met de apps lijkt in eerste instantie gratis. De apps kosten niets en je installeert en configureert ze in een handomdraai. Voor het gebruik ervan betaal je echter indirect, want als je via het mobiele netwerk belt, gaan de data die je met een gesprek verbruikt van je bundel af. Wanneer je via een wifi-verbinding belt, bel je doorgaans via een breedbandverbinding en hoef je je geen zorgen te maken over extra kosten voor je databundel. Pas echter wel op met een wifi-verbinding met een draadloze router die op zijn beurt via bijvoorbeeld een 3G- of 4G-dongle met internet verbonden is.

Als je alleen mobiel wilt bellen, heb je in principe geen breedbandverbinding nodig. Voor spraak is een zeer lage snelheid vanaf 8 kbit/s al genoeg om een gesprek te voeren waarbij je elkaar kunt verstaan. Gespecialiseerde codecs zoals Codec 2 hebben voldoende aan een snelheid van 1 kbit/s of zelfs minder, maar dan kunnen de gesprekspartners elkaar moeilijker verstaan. Voor een goede spraakkwaliteit heb je toch een hogere snelheid nodig. In theorie moet internetbellen via GPRS/EDGE lukken, maar die gesprekken zijn door de hogere latentie moeizamer te volgen dan bij 3G/4G. We hebben eerst met een traffic-shaper getest die de snelheid van de internetverbinding beperkt. De vraag was vanaf welke snelheid de apps een bruikbare spraakverbinding opbouwden. Daarna maten we het gemiddelde dataverbruik met een audiosample van een minuut die we vanaf één kant stuurden.

Omdat de mobiele providers voor het berekenen van het maandelijks dataverkeer alle uitgaande en binnenkomende data bij elkaar optellen, komt er tijdens gesprekken behalve datgene wat jij zegt ook het zwijgen van je gesprekspartner bij. Dat maten we apart (‘Dataverbruik stilte’ in de grote tabel). Ook het maken en weer afsluiten van een verbinding kost telkens een paar bytes.

Uit de gemiddelde datasnelheid voor audio en stilte hebben we geschat hoeveel data er tijdens een gesprek van een uur verbruikt wordt. Dat leidde tot significante verschillen tussen de apps. De zuinigste verbruikten tot twintig megabyte per uur. Andere hadden veertig megabyte of meer nodig, maar wel met een betere geluidskwaliteit.

Zelfs als je helemaal niet belt, communiceren de apps met de servers van de makers. Dat stand-by- of basisverbruik viel bij onze metingen over een tijdsduur van twaalf uur zonder gesprekken en berichten heel verschillend uit. De meeste apps verbruikten aanzienlijk minder dan een megabyte per maand. Bij Hangouts en WhatsApp was het nog geen 0,1 megabyte. Alleen Skype en Wire verbruikten meer, maar nog steeds een te verwaarlozen hoeveelheid.

Als je iemand opbelt die niet online is, houden sommige apps je voor de gek. Ze laten zien dat de telefoon aan de andere kant overgaat, terwijl ze nog verbinding proberen te maken. Wanneer de persoon die opgebeld wordt niet reageert, verschijnt bij hem in het scherm de melding dat hij een oproep gemist heeft.

Sommige apps bieden voor onbeantwoorde oproepen een voicemailfunctie (Facebook Messenger) of stellen dat als mogelijkheid voor (Skype, WhatsApp). Het opgenomen bericht wordt dan afgeleverd wanneer de opgebelde online komt.

Moderne messengers ondersteunen end-to-end-encryptie voor zowel berichten als telefoongesprekken. Dat geven ze na een opgebouwde verbinding aan met bijvoorbeeld een hangslotje. Bij Signal, Viber, WhatsApp en Wire kan voorafgaand aan een gesprek gecontroleerd worden of de key van de beller overeenkomt met de key van de opgebelde.

Die controle kan niet voorkomen dat een man-in-the-middle tijdens het opbouwen van een gesprek de encryptie kraakt en kan meeluisteren. Nadat een verbinding tot stand is gekomen, kun je dergelijke aanvallen ontdekken door twee controlecodes te vergelijken die op beide toestellen worden weergegeven. Bij Signal vergelijk je voor het controleren van de identiteit van de gesprekspartner twee willekeurige Engelse woorden, bij Viber zijn dat getallen. Komen die met elkaar overeen, dan mag je ervan uitgaan dat de verbinding veilig versleuteld is en dat je berichten of het gesprek niet afgeluisterd worden.

In gewone netwerksituaties met mobiele en draadloze verbindingen werken de messengers zoals het hoort. Maar soms treden er ook problemen op. Belapps hebben het vaak moeilijk met een dubbele Network Address Translation (NAT), oftewel bij twee routers in cascade achter elkaar geschakeld.

Iets soortgelijks doet zich voor bij een native IPv6-verbinding met publiek IP-adres, maar waarbij je voor IPv4 alleen een tunnel krijgt (DS-Lite). Je eigen router is dan feitelijk het achterste apparaat in een cascade omdat het publieke IPv4-adres alleen voor de proxy van de provider geldt.

Gelukkig hadden de geteste messengers geen enkel probleem met die twee drempels. Het opbouwen van een verbinding duurde soms een paar seconden langer, maar er kwam altijd een spraakverbinding in beide richtingen tot stand.

Als je bezoekers via je draadloze netwerk toegang wilt geven tot internet, maar niet tot je interne netwerk, kun je bij veel routers een draadloos gastnetwerk inschakelen. Zo’n gastnetwerk ziet er voor een messenger uit als een normaal wifi, waarin ze probleemloos functioneren. Bij sommige routers kun je de functies van het gastnetwerk beperken, om te voorkomen dat gasten jouw netwerk gebruiken om bijvoorbeeld illegaal te downloaden via torrents. Dan blijven er maar een paar functies over, zoals browsen via http(s) en e-mail.

In zo’n beperkt netwerk kregen we in elk geval alle meldingen van de apps door. Chatberichten worden afgeleverd, binnenkomende oproepen worden weergegeven en uitgaande oproepen komen aan de andere kant binnen. Bij Signal, WhatsApp en Wire kwam echter na het beantwoorden van de oproep geen spraakverbinding tot stand.

Signal herkende bij een uitgaande oproep dat het gastnetwerk niet geschikt is voor een spraakverbinding en gaf meteen een netwerkfout. Binnenkomende oproepen verschenen lokaal meteen, maar bij de beller bleef ‘Bellen’ op het scherm staan tot de beller de verbinding zelf verbrak of de app stopte met bellen.

De intelligentere messengers nemen een omweg. Zij verpakken de audiostream in http of https en sluizen die op die manier succesvol langs de firewall van de router. Dat zouden de andere apps ook kunnen doen. Bij Wire staat zo’n feature voorlopig niet op de roadmap. De makers houden de markt in de gaten en als ze het nodig vinden, reageren ze snel met nieuwe features. We stelden dezelfde vraag aan de supportafdeling van Signal en WhatsApp, maar afgezien van een automatisch antwoord kregen we geen inhoudelijke reactie.

Alle geteste apps hebben als nadeel dat je via internet alleen contacten kunt bereiken die dezelfde app gebruiken. Bij Hangouts, Skype en Viber kun je met een call-out-optie nog bellen via vaste of mobiele netwerken, maar daar moet je dan voor betalen. Het is niet mogelijk om gebruikers van andere apps via internet te bellen.

Dat is vreemd en irritant, want met SIP is er allang een internetstandaard waarmee dat via ENUM-directories zoals het ondertussen opgeheven e164.org mogelijk is. Helaas is er geen enkel bedrijf die dat in zijn app integreert. Appmakers houden hun klanten het liefst in hun eigen netwerk gevangen, overigens net zoals VoIP-aanbieders.

Als je zoveel mogelijk contacten via internetbellen wilt bereiken, ben je gedwongen meerdere apps op je smartphone te installeren. Dat heeft twee nadelen. Ten eerste kost dat extra opslagcapaciteit en ten tweede neemt de stand-bytijd af. Er worden immers meer data verstuurd en de processor wordt zwaarder belast. Je moet voor jezelf beslissen welke compromissen je wilt sluiten.

Als je de apps gebruikt om te chatten of bellen, moet je je er wel bewust van zijn dat sommige apps data opslaan zoals contactdetails, de inhoud van chats en bestanden die in chats verstuurd worden. Daartoe behoren ook metadata als de gespreksduur en hoe vaak je belt.

Facebook (Messenger, WhatsApp), Google (Hangout) en Microsoft (Skype) zijn commerciële bedrijven en houden doorgaans veel informatie van je bij, omdat ze een profiel van je aanmaken en hun inkomsten halen uit reclame. Welke gegevens de bedrijven en apps van je bijhouden staat in de regel in de licentievoorwaarden, waarmee je voor het gebruik van de apps akkoord moet gaan.

Toen Facebook in 2014 WhatsApp overnam, beloofde het bedrijf nog dat het zijn sociale netwerk en de messenger gescheiden zou houden. In augustus 2016 veranderde echter het privacybeleid van WhatsApp. De meeste gebruikers hebben zich waarschijnlijk niet eens verdiept in de nieuwe voorwaarden maar gaven WhatsApp daarmee wel toestemming om gebruikersinformatie zoals het telefoonnummer van het WhatsApp-account aan hun Facebook-account te koppelen en statistische gegevens naar het moederbedrijf te sturen. Facebook biedt bedrijven daarmee een mogelijkheid met gebruikers te communiceren en op Facebook gerichter te adverteren.

Door die koppeling wordt niet alleen het communicatiegedrag van WhatsApp-gebruikers transparant, maar komt Facebook ook de telefoonnummers te weten van contactpersonen die Facebook en WhatsApp wellicht niet eens gebruiken.

Het is niet duidelijk of die verzameldrang voor gebruikers nadelig is of, zoals Facebook beweert, juist voordelen biedt. Het is in ieder geval wel duidelijk dat je in de praktijk niet op beloftes van Facebook kunt vertrouwen zodra het om het ‘digitale goud’ oftewel je gebruikersgegevens gaat.

In de privacy policy van Viber staan ook voorwaarden voor andere regio’s dan de Verenigde Staten, maar door allerlei uitsluitingen die daarin staan geeft de app-maker meteen aan dat hij de privacy van zijn gebruikers niet serieus neemt: “Viber Land Privacy Rights: If you made Viber to be your daily choice for connecting and sharing, make sure to be sending good vibes and make your friends smile. Eventually, this is what Viber is for.”

Als je dan ook nog met je Facebook-account bij Viber inlogt, weet je zeker dat het gedaan is met je privacy (zie de afbeelding hiernaast). De meeste messengers verzamelen data. Signal en Wire doen dat in zeer beperkte mate omdat die apps van meet af aan gemaakt zijn voor het beschermen van je privacy. Door in de privacy-instellingen van de apps rond te neuzen kun je het verzamelen van je gebruikersgegevens al een behoorlijk stuk verminderen.

De ideale bel-app voor iedereen bestaat niet. Alle geteste messengers hebben hun eigenaardigheden. FaceTime is perfect in het ecosysteem van Apple geïntegreerd, maar omdat er geen FaceTime-apps voor andere besturingssystemen zijn, kunnen bijvoorbeeld gebruikers van Android en andere besturingssystemen nooit met elkaar facetimen.

Facebooks Messenger en WhatsApp zijn verleidelijk vanwege hun lage dataverbruik tijdens het bellen. Maar bij die apps en de concurrenten van Google (Hangouts) en Microsoft (Skype) geef je veel privacygevoelige gegevens prijs die met de metadata meegestuurd worden.

(Ernst Ahlers, Andrijan Möcker / Mark van Sommeren)

In c’t 5/2017 gaan we dieper in op de achtergronden van bellen met chat-apps en leggen we uit hoe je de kwaliteit van VoIP-gesprekken kunt verbeteren door je router op de juiste manier in te stellen.