Android afschermen voor kinderen

Kinderen komen op steeds jongere leeftijd bij hun ouders om een eigen smartphone of tablet vragen. Daarom wil je graag Android afschermen.

Zoek in de Play Store op ‘ouderlijk toezicht’ en je kunt kiezen uit tientallen apps.

Op ouderavonden is er altijd wel discussie of leerlingen hun smartphone mee naar school mogen nemen of niet. Dan zijn er meestal twee kampen. De pedagogische fundamentalisten houden ieder touchscreen het liefst bij hun kinderen vandaan tot ze achttien zijn. Anderen werpen tegen dat een mobieltje nu eenmaal bij het dagelijks leven hoort.

Er is een goed alternatief tussen die twee tegenpolen. De Android- en Apple-smartphones die je op het schoolplein tegenkomt, zijn prima te configureren met instellingen die toegesneden zijn op kinderen. Ouders kunnen hiermee ongewenste content, apps en functies blokkeren. iOS heeft daar standaard al voldoende mogelijkheden voor, maar bij Android moet je zelf aan de slag met speciale apps voor ouderlijk toezicht.

Er zijn bij de instellingen en in de Play Store opties die je kunt aanzetten. Een consequente en bruikbare implementatie ontbreekt echter. Als je je kind met een gerust hart een Android-telefoon wilt geven, kun je daarom niet zonder beschermende apps van andere aanbieders.

De instellingen voor ouderlijk toezicht van de Play Store zijn erg beperkt. Die kunnen op den duur niet eens weerstand bieden aan de nieuwsgierigheid van een vijfjarige. In principe maakt Google het mogelijk om content te filteren op basis van leeftijdscategorieën. Die instelling wordt beschermd met een pincode. Google koppelt dat niet aan je account, het blijft een lokale instelling op het betreffende apparaat. Drukt je kind in het app-beheer (Instellingen / Apps) bij Google Play Store op ‘Gegevens wissen’, dan is de toegang weer vrij. Alleen de wachtwoordbeveiliging voor betaalde apps en in-app aankopen is op deze manier niet te omzeilen.

Functies waarmee kinderen zelfstandig, maar wel veilig apps en andere content uit het Google-aanbod kunnen gebruiken ontbreken. Accounts voor kinderen onder de dertien kent Google niet. Je kunt ze ook niet aan een volwassene toewijzen en via diens account beheren. Het betaalde gezinsabonnement van Google Play Muziek is geen oplossing. Je kunt daar wel een gezinsaccount aanmaken en andere gebruikers (boven de dertien) toevoegen. Die mogen zonder wachtwoord echter in de Play Store shoppen met de voor het abonnement opgegeven creditcard. Alleen bij in-app aankopen kun je instellen dat toestemming van de beheerder van het account nodig is.

Vanaf versie 4.3 (Jelly Bean) kan Android op tablets meerdere gebruikersaccounts beheren. Met versie 5 (Lollipop) zijn de gebruikersprofielen ook op de smartphones gekomen. Maar het profielbeheer zit niet op alle apparaten. Op nieuwere Nexus-modellen zit het wel, maar bepaalde fabrikanten zoals Samsung en Sony zetten het er bij hun smartphones nog steeds niet op.

De gebruikersaccounts op zich zijn niet geschikt voor een kindveilige toegang, want de extra gebruiker heeft vrijwel dezelfde rechten als de eigenaar van het toestel. Interessanter is het beperkte profiel, maar helaas is dat er zelfs in de huidige Android-versie 6 (Marshmallow) alleen voor tablets. Hierin geef je aan welke apps gestart mogen worden en of browser Chrome, de camera, telefoontjes en sms toegestaan zijn. Enkele apps bieden op basis van de beperkte gebruiker extra opties zoals een leeftijdsgrens voor inhoud. Andere apps werken niet met beperkte profielen, zoals de notitieapp van Google.

Het beperkte profiel gebruikt automatisch dezelfde Google-ID als de hoofdgebruiker. Daarmee heeft die ook toegang tot diens video’s, muziek en boeken. Alleen de Play Store-toegang en het installeren van APK’s zijn taboe. De gebruiker mag in de instellingen veel veranderen en activeren, zoals het beëindigen van de vliegmodus en het instellen van het wifi. Hij heeft ook toegang tot het appbeheer. Vrijgegeven apps kunnen zo gedeïnstalleerd worden en hun instellingen gewist en updates verwijderd. Dat is niet te verhinderen.

De inhoudsbeperkingen op basis van leeftijd in de Google Play Store zien er simpel en solide uit, maar zijn amateuristisch beveiligd. Je kunt ze ook zonder pincode gewoon verwijderen.

Andere nuttige beperkingen zoals een maximale gebruiksduur of tijdblokkades ontbreken. Een echte kindermodus is de beperking van inhoud dus niet. Het is wel goed genoeg als je je kinderen een apparaat eventjes in handen wilt geven. Maar van te voren moet je nog wel even het gastprofiel verwijderen dat op veel apparaten standaard is ingericht. Dit account dat niet door een wachtwoord is beveiligd, heeft namelijk meer rechten en maakt het bijvoorbeeld mogelijk een Google-account in te stellen.

Wil je voor je kind steeds maar één enkele app tijdelijk beschikbaar stellen, dan kun je de optie ‘Een scherm vastzetten’ gebruiken. Je activeert deze simpele kioskmodus in de instellingen onder ‘Beveiliging’. Daar stel je ook een pincode of een wachtwoord in om de blokkering op te heffen. Nu kun je de app die op de voorgrond draait vastpinnen, door in het Overzicht (van geopende apps) naar beneden te scrollen en het punaisepictogram aan te tikken dat rechtsonder op het laatste schermbeeld staat. De mogelijkheid om tijdslimieten in te stellen of gedeeltes van de app te blokkeren is er niet. Dat kan bij de ‘Begeleide toegang’ van iOS wel. Bovendien kun je uit de kioskmodus ontsnappen door het apparaat simpelweg uit te schakelen. Daarom blijft een toegangscode of patroon voor je eigen profiel onmisbaar.

Er is ook goed nieuws. Wat in Android ontbreekt, kun je grotendeels aanvullen met apps uit de Play Store. Het aanbod is groot en de basiswerking is meestal vergelijkbaar. Veel apps bieden het beheren van gebruikstoegang en tijdslimieten, en het achterhalen van de locatie al helemaal gratis. Voor webfilters, meer verfijnde instellingen en gebruiksoverzichten zijn er vaak in-app-aankopen of abonnementen nodig. Welke insteek bij je gezin past en praktisch is, moet je in alle rust uitproberen.

Na de installatie vragen de programma’s toegang tot bepaalde systeembronnen. Sommige apps willen ook toegang tot gebruikersgegevens of administratorrechten, wanneer ze daarom vragen. Voorzien van deze rechten kunnen de diensten dan activiteiten van de gebruiker onderscheppen en functies inperken. In elk geval maken de rechten het mogelijk dat de app data over het totale gebruik van het apparaat kunnen verzamelen. Veel diensten zetten deze data net zo goed op hun servers als de vaak ingebouwde locatiegeschiedenis.

Je komt er niet in! Kinderslottools zoals Eset Parental Control genereren duidelijke waarschuwingen bij geblokkeerde content; de kinderen kunnen wel om toestemming vragen.

De meeste programma’s die in de Play Store als ‘Ouderlijk toezicht’ of ‘ Parental Control’ verkrijgbaar zijn, beperken een bestaand gebruikersaccount en blokkeren volgens eigen regels – eventueel tijdelijk – de toegang tot bepaalde apps en functies. Alle geïnstalleerde content blijft daarom zichtbaar. De restrictieve software treedt pas in werking bij het starten van een app of wanneer bijvoorbeeld een toegestane gebruiksduur is afgelopen.

Veel apps gaan richting een volledige controle. Geofencing, locatieregistratie en activiteitsberichten zijn ingebouwd. FamilyTime Parental Control leest zelfs de sms-berichten mee en stuurt ze aan de ouders door.

Je kunt de basisbeperkingen meestal lokaal op het apparaat instellen, maar deels ook alleen via een tweede apparaat- account en met registratie bij de producent. Hiermee kun je bij veel apps de configuratie van buitenaf aanpassen, via een ander apparaat of een website. Ideaal zijn beheer-op-afstand-functies, als je je kinderen veel vrijheid wilt geven. Starten ze bijvoorbeeld een niet toegestane app, dan kunnen ze aan de ouders vragen die vrij te geven.

Gevorderde gebruikers die graag controleren wat een app uitspookt voordat ze die toelaten, kunnen aan de slag met een analyse-tool.

Het kan ook op een andere manier, met launchers en container-oplossingen die de standaardinterface van de smartphone vervangen. Een aanrader uit deze categorie is Kids Place. Deze ziet er met zijn felle kleuren kindvriendelijk uit en draait ook zonder remote beheer. Bij de app moeten de ouders de gewenste apps expliciet toevoegen en voor het verlaten van de omgeving is een pincode vereist. Kids Place werkt onder Android als Launcher en blokkeert zo de mogelijkheid om naar een andere app te switchen.

Kids Place start indien gewenst meteen bij het inschakelen van het apparaat en is daarom ook geschikt om kinderen zelfstandig met de smartphone te laten omgaan. Uitgebreide, maar deels betaalde functies zoals plug-ins voor het instellen van tijdslimieten maken een verfijnde controle mogelijk. Wanneer je het programma weer hebt afgesloten door de juiste code in te voeren, zijn alle Android-functies weer gewoon beschikbaar. Als je het apparaat niet continu aan kinderen in handen wilt geven, zijn launcher-apps zoals Kids Place de beste oplossing.

Ook enkele fabrikanten bieden eigen kindermodi, bijvoorbeeld Samsung. Maar deze zijn er niet op ingesteld om het apparaat helemaal aan het kind over te laten. Ze missen veel functies en fungeren meer als container-app, die de hoofdgebruiker zelf moet starten.

In Android kun je profielen aanmaken en de toegang tot apps beperken. Voor ouderlijk toezicht is dat maar beperkt geschikt.

Het maakt niet uit welke oplossingen je gebruikt, ze beïnvloeden niet de inhoud die uit de Play Store of diensten zoals Spotify opgeroepen kan worden. Daarvoor moet je de app-instellingen op het apparaat aanpassen. Geef je het kind bijvoorbeeld toegang tot de Store, dan zou je daar tenminste het ouderlijk toezicht moeten activeren en van een pincode voorzien. De kinderbeveiliging kan dan het starten van een nieuw geïnstalleerde app verhinderen.

Eenmaal juist ingesteld, overleven de tools een herstart probleemloos. Android zelf voorziet echter niet in een directe bescherming tegen deïnstallatie en het inperken van rechten. De vraag om een toegangscode bij kritische aanpassingen ontbreekt, zelfs bij beperkte Androidprofielen. Daarom moeten de kinderbeveiligings-apps de toegang tot de instellingen verhinderen. De meeste zoals Eset Parental Control doen dat van huis uit. In kritische gebieden duiken ze er gelijk tussenin en verlangen de toegangscode van de ouders. Intel Safe Family daarentegen negeert het probleem in de basisinstelling en is daarom zonder problemen onschadelijk te maken.

Omdat de mobiele Chrome-browser geen eigen webfilters heeft, moet je de toegang tot websites op een andere manier aan banden leggen. Eset Parental Control leidt bijvoorbeeld alle webtraffic via vpn over hun eigen server. De toegang wordt op basis van de instellingen die je als ouder definieert gefilterd. Als je kind een geblokkeerde website oproept, krijgt hij een pagina met uitleg te zien. Andere tools gebruiken daarvoor proxy-servers of kijken alleen naar de opgeroepen websites en vergelijken die met hun eigen filterlijsten. Maar daarmee kunnen ze bijvoorbeeld banners met expliciete reclameboodschappen maar beperkt afvangen.

Een andere optie is om een speciale browser voor kinderen te installeren, zoals de Kids Safe Browser, en alleen deze vrij te geven. Deze verschijnt dan in de Kids Place- launcher als je die hebt geïnstalleerd, maar hij werkt ook autonoom. De beveiligingsinstellingen van de browser kun je blokkeren met een wachtwoord. Met een blacklist, whitelist en vrij in te stellen regels zijn de mogelijkheden uitgebreider dan bij de andere apps. Voor de door de producent onderhouden filterlijsten moet je een betaald abonnement afsluiten.

De filterkwaliteit was bij alle geteste tools erg wisselend. Het bleef vaak ondoorzichtig welke sites wel en welke niet geblokkeerd werden. Het is daarom niet te voorkomen om met de kinderen over hun schouder mee te kijken en eigen filters en uitzonderingen aan te maken. Maar wanneer dat eenmaal gebeurd is, zijn de tools goed genoeg om met een gerust hart de apps van je eigen smartphone aan je kinderen toe te vertrouwen.

Kids Place ziet er kleurrijk uit. De app werkt als launcher in het Androidsysteem en toont alleen de toegestane apps. De rest blijft onbereikbaar.

Van de apps die we voor dit artikel bekeken hebben, lieten vooral Eset Parental Control en Kids Place een goede indruk achter. Je kunt er zelf veel aan instellen en ze zijn niet simpel buitenspel te zetten. Daarnaast bieden ze in de gratis basisversie al genoeg mogelijkheden. Als deze apps je niet bevallen, vind je in de Play Store nog een heleboel alternatieven.

Google treft de blaam dat het bedrijf het onderwerp ouderlijk toezicht nog steeds niet oppakt. Het bedrijf laat dat over aan externe ontwikkelaars. Die hebben blijkbaar moeite om goede maatregelen te implementeren in de wildgroei aan Android-versies van alle smartphonefabrikanten. Daarom moeten ouders altijd nog een waakzaam oog houden op wat de apps voor ouderlijk toezicht wel en niet doen. Nog een tip: schrijf wachtwoorden en pincodes van de apps voor ouderlijk toezicht op en bewaar ze goed, anders heb je later een probleem om ze weer uit te schakelen.

(Alexander Spier/jmu)