Bestanden in Windows beheren: zes alternatieven voor Verkenner

Windows Verkenner is een fatsoenlijke bestandsbeheerder geworden, maar toont nog steeds de inhoud van maar één map tegelijk. We testen zes alternatieven voor bestanden in Windows beheren. Die kunnen onder andere wat een DOS-veteraan van 30 jaar geleden ook al kon: bestanden beheren in twee vensters naast elkaar.

Sinds Microsoft de bestandsbeheerder van Windows 95 met pensioen heeft gestuurd, kopieer, verplaats en verwijder je bestanden en mappen met Windows Verkenner. Die kan nog veel meer: hij fungeert als shell en is ook verantwoordelijk voor bijvoorbeeld het startmenu, het bureaublad, de taakbalk en de meeste bestandsdialoogvensters die je opent vanuit andere toepassingen.

Na vele jaren en Windows-versies verder heeft de aanvankelijk weinig geliefde Verkenner als bestandsbeheerder veel bijgeleerd. Toch worden veel gebruikers die met mappen en bestanden werken er niet blij van. Dat komt vooral omdat Microsoft blijft bij het concept van één map per venster. Als je bestanden of mappen van A naar B moet kopiëren of verplaatsen zonder dat je met het klembord wilt werken, heb je liever meteen de inhoud van beide mappen voor je. Dat kan met Verkenner, maar je moet zelf een tweede venster openen en ze goed naast elkaar zetten.

Er is een hele reeks programma’s die zichzelf aanprijzen als alternatief voor Verkenner als bestandsbeheerder. Die zijn voor een groot deel gebaseerd op een voorbeeld uit de grijze DOS-oertijd: Norton Commander. Dat was niet het enige, maar zeker het populairste programma dat DOS-­gebruikers in het pre-Windows-tijdperk bevrijdde van het invoeren van complexe opdrachten. Het bood een visu­ele inter­face voor het werken met bestanden en mappen. Een wezen­lijk punt was de verdeling van het scherm in twee gebieden, die de inhoud lieten zien van afzonderlijke mappen of schijven. Daar­tussen kon je objecten kopiëren of verplaatsen met makkelijk te onthouden functietoetsen.

Het concept van Norton Commander werkt nog steeds. Er zijn dan ook aardig wat bestands­beheerders beschikbaar voor Windows die deze indeling kopiëren. Vele daarvan ontstonden al voor Windows 3.x en worden nog steeds bijgewerkt, natuurlijk met aangepaste architectuur en uitgebreide functie-omvang.

Dit geldt ook voor vijf van de programma’s in deze test: Altap Salamander, Far Manager, FreeCommander, SpeedCommander en Total Commander. Alleen Directory Opus valt een beetje uit de toon en lijkt meer op Verkenner. Het beschikt wel over de standaard lay-out met twee vensters van Norton Commander, maar neemt de bijna standaard functietoetsen daarvan niet over: dat zijn F3 en F4 voor het bekijken en bewerken van (tekst-)bestanden, F5 voor het kopiëren van bestanden, F6 voor verplaatsen of hernoemen, F7 voor het maken van nieuwe mappen en F8 voor verwijderen. Directory Opus gaat duidelijk meer uit van werken met de muis. Dat is niet verwonderlijk als je weet dat het programma oorspronkelijk is ontwikkeld voor Amiga-­OS, dus voor een computer die net als de Mac en Atari ST het werken met de muis centraal stelde.

De geteste bestandsbeheerders willen Windows Verkenner niet volledig vervangen. Dat kunnen ze ook niet omdat die zo diep verankerd is in het systeem, bijvoorbeeld als shell. Ze presenteren zich alleen als alternatief voor het werken met bestanden en mappen. Verkenner blijft op het systeem en ook de bijbehorende functie voor bestandsbeheer kan op elk moment gestart worden. Sommige van de geteste programma’s bieden wel de optie om de Windows+E-toetscombinatie over te nemen en blokkeren daarmee die route naar Verkenner. Via het start­menu kun je het dan nog steeds starten, voor als dat een keer nodig mocht zijn.

Hoe nuttig de weergave met twee lijsten van Norton Commander ook was en nog steeds is, de functieomvang van het DOS-origineel blijft ver achter bij de eisen van vandaag. Als een bestandsbeheerder voor Windows een serieus alternatief wil zijn voor Verkenner, moet hij veel meer kunnen dan kopiëren, verplaatsen en verwijderen. Alle programma’s in de test zitten daarom ook vol extra functies.

Veel van die extra functies ontbreken volledig in Verkenner, zoals het flexibel hernoemen van bestanden (bijvoorbeeld door nummering of het veranderen van een deel van de naam), flexibel selecteren van groepen bestanden (bijvoorbeeld JPG-, TIF- en PNG-bestanden tegelijk) of het synchroniseren van twee mappen, om er maar een paar te noemen.

Wat we vooral handig vinden bij het werken met meer dan twee mappen of schijven, zijn de tab­bladen voor mappen, die de meeste programma’s hebben. In elk van de twee lijstvensters kun je meerdere mappen openen, en daartussen snel heen- en weer schakelen met de tabbladen boven- of onderaan. Wat Verkenner ook mist, zijn opties voor het vergelijken en synchroniseren van mappen of het ­weergeven van alle bestanden in een complexe map­structuur (platte weergave). Dat kun je vaak wel bereiken met een truc.

Ten minste vijf van de bestandsbeheerders in deze test (Far Manager valt hier wat uit de toon) hebben een groot aantal extra functies gemeen, hoewel soms onder andere namen. Het is duidelijk dat men tijdens de ontwikkeling en updates schaamteloos bij elkaar heeft afgekeken. Sommige programma’s hebben nog steeds de een of andere exclusieve optie, zoals de ‘file collection’ van Directory Opus. Dat is een virtuele map waarin bestanden tijdelijk kunnen worden geparkeerd voor later kopiëren of verplaatsen. De truc is eigen­lijk dat in die map alleen verwijzingen naar de bestanden worden opgeslagen, maar geen kopieën van de bestanden zelf. Dat bespaart tijd en ruimte, want er wordt niet echt gekopieerd naar de verzamelmap. Sommige programma’s kunnen ook worden uitgebreid met plug-ins die de functie-omvang vergroten. Dankzij dergelijke plug-ins, die vaak door onafhankelijke programmeurs worden ontwikkeld, kan Total Commander werken met extra archief­formaten of cd-rom-­images, of kan SpeedCommander bestanden openen met verschillende editors, afhankelijk van de bestandsextensie.

Andere functies van de alternatieve bestands­beheerders zijn in principe ook beschikbaar in Verkenner, maar daar minder makkelijk te gebruiken of veel beperkter. Dat geldt bijvoorbeeld voor de ftp-clients, die in de alternatieve programma’s meestal meer instellingen bieden (SFTP, passieve modus …). Een ander voorbeeld zijn de geïntegreerde of door een plug-in toegevoegde compressieprogramma’s, die veel meer formaten ondersteunen dan alleen ZIP.

Beoordelingen van de bovenstaande en andere geteste software vind je ook in de rest van deze review en in uitgave 1-2, 2020 van c’t magazine. In onderstaande tabel hebben we gegevens verzameld van alle geteste programma’s.

Vooral bij de bestandsbeheerders die leunen op Norton Commander maken de interfaces een ­beetje een ouderwetse indruk. Als we Far Manager buiten beschouwing laten (dat werkt zoals een console-­applicatie in de tekstmodus en wil er precies zo uitzien als het DOS-voorbeeld) lijken ze allemaal een beetje achterhaald. Dat komt door de dicht bevolkte werkbalken met te kleine, vaak ongelabelde picto­grammen en krap aandoende bestandslijsten met te weinig regel­afstand of te grote lettertypen.

Dat is echter voornamelijk een kwestie van smaak, doet verder niets af aan de functionaliteit en is bovendien bij alle programma’s in verschillende mate aanpasbaar (op Far Manager na). Total Commander kan bijzonder flexibel aangepast worden, hoewel je naar enkele instellingen wat moet zoeken en ermee moet experimenteren. Je moet bijvoorbeeld wel ontdekken dat je de regelafstand in de ­bestandslijsten beïnvloedt via de symboolgrootte in het betreffende dialoogvenster.

Over het algemeen is het bij de meeste programma’s de moeite waard om een beetje met de weergave-opties te spelen. Daarmee kun je het programma aanpassen aan je eigen wensen. In sommige programma’s zitten behoorlijk slimme ideeën, zoals de gekleurde markering van mappen of bepaalde bestandstypen. Tip: als het lettertype in de bestandslijsten er op de een of andere manier vreemd uitziet, zet dit dan als het programma dat toelaat op ‘Segoe UI’ 9-punts. Dat lettertype is namelijk het huidige Windows-­systeemlettertype, dat ook in Windows Verkenner wordt gebruikt.

Directory Opus maakt een wat frissere indruk dan de rest van de programma’s, met zijn duidelijk ge­labelde pull-down-knoppen en een boomweer­gave in Verkenner-look. De mogelijkheden om de inter­face en weergave van de lijstitems optisch aan te passen zijn nog talrijker dan bij Total Commander, maar vereisen ook de bereidheid om je door aller­lei dialoogvensters te worstelen.

De meeste bestandsbeheerders zijn beschikbaar in afzonderlijke 32- en 64-bits versies. Alleen het programma Directory Opus installeert automatisch de juiste versie voor de betreffende Windows-editie vanuit een gemeenschappelijk installatiebestand. Bij Total Commander heb je de keuze tussen een 32-bit, een 64-bit en een gecombineerde versie. De laatste installeert echter beide varianten samen in de doelmap. Je moet zelf even opletten dat je de juiste start.

Wie met een 64-bit Windows werkt, wat waarschijnlijk geldt voor de overgrote meerderheid van de gebruikers, dient beslist de 64-bit versie van de bestandsbeheerder te installeren. Hoewel een 32-bit versie werkt in een 64-bit Windows, kan dat onder bepaalde omstandigheden tot problemen leiden. Het context­menu bij mappen en bestanden (nog steeds afkomstig van Windows Verkenner) in een ­32-bit ­bestandsbeheerder toont mogelijk niet alle geïnstalleerde (64-bit) uitbreidingen. Bovendien beland je, wanneer je bepaalde systeem­mappen probeert te openen, ongemerkt in een vervangende map van het 32-bit subsysteem. Hierover lees je meer in een apart artikel in c’t uitgave 2/2020.

De zes hier geteste programma’s zijn slechts een selectie. In feite zijn er tientallen alternatieve Windows-bestandsbeheerders, en de nodige daarvan hebben ‘Commander’ in hun naam (muCommander, Midnight Commander, DoubleCommander, …). Vanwege ruimtegebrek moesten we de selectie beperken en ons concentreren op de populairste programma’s. Afgezien van een aantal programma’s die voornamelijk in de VS verbreid zijn en meer onbekende nichetools, hebben we twee populaire bestandsbeheerders overgeslagen: Q-Dir kiest niet voor twee, maar voor vier gelijktijdig weergegeven bestandslijsten, waarvoor zeker speciale gebruiks­toepassingen zijn. De weergave kan wel worden beperkt tot twee lijsten, maar los daarvan konden de gebruikersinterface en de bediening ons niet overtuigen. Het eveneens gratis Explorer++ gebruikt maar één lijstvenster. Het is sterk gebaseerd op de oorspronkelijke Verkenner. maar biedt enkele extra functies, zoals tabbladen voor mappen.

Alle geteste programma’s bieden de populaire en van Norton Commander bekende weergave van twee schijven of mappen in één venster. Dat de meeste zich heel nauw houden aan het concept en de bediening van de DOS-veteraan, is waarschijnlijk niet voor iedereen belangrijk. Van de gratis bestands­beheerders vonden we FreeCommander de beste. Altap Salamander kan zowel qua functies als qua bediening niet mee­komen met de rest. Far Commander zien we als een ietwat nerdy gimmick met veel retro-appeal. Ondanks de plug-ins ontbreken er te veel basisfuncties en de implementatie als console-­applicatie in tekstmodus is te beperkend.

De drie betaalde programma’s bieden in principe meer functies. Of je die nodig hebt, en welke dan, moet iedereen zelf beslissen. Dat kan makkelijk dankzij de gratis testperiode. Total Commander en SpeedCommander lijken qua uiterlijk en functionaliteit op elkaar. De uitbreidbaarheid via een groot plug-in-aanbod en ietwat flexibelere configuratie-­opties pleiten voor Total Commander. Omdat beide shareware zijn, heb je de mogelijkheid uitgebreid te testen welk van de twee programma’s het beste aansluit op je behoeften.

Directory Opus valt een beetje uit de toon. Het is het enige programma in de test dat Norton Commander niet nauw volgt en ook meer functies biedt, waarvan sommige uniek zijn. Je profiteert van die sterke punten echter alleen als je het programma goed leert kennen. Directory Opus is bovendien het duurste programma in deze test.

(Stefan Wischner en Marco den Teuling, c’t magazine)

Blijf op de hoogte van de nieuwste informatie en tips! Schrijf je in voor de nieuwsbrief: