Ik heb op korte termijn een nieuwe pc nodig die ik zelf in elkaar wil zetten. Maar omdat de prijzen van RAM-modules op dit moment nogal hoog zijn, wil ik in eerste instantie maar één 8GB geheugenmodule inbouwen en over een paar maanden nog een keer een tweede. Gaat dat werken, of kan ik beter geheugenmodules in paren inbouwen?
Moederborden van desktop-pc’s werken ook met een enkele module. Soms moet je deze Dual Inline Memory Module (DIMM) in specifieke sloten plaatsen. Dat zal in de handleiding van je moederbord staan.
De meeste actuele processors hebben geheugencontrollers met twee RAM-kanalen. Vandaar ook de verwijzing dat het werkgeheugen moet worden uitgebreid in paren van identieke modules. Wanneer de geheugenkanalen communiceren met twee DIMM’s die gelijk ‘georganiseerd’ zijn (daarover later meer), dan kan de cpu de kanalen parallel gebruiken, wat de datatransfer verdubbelt. Het klinkt alsof dat een flink resultaat zou kunnen opleveren, maar in de praktijk zal het voor de meeste toepassingen maar leiden tot een paar procent snelheidswinst. Daarom is het verder niet erg wanneer je in eerste instantie maar één geheugenmodule inbouwt. Stel je zelf een systeem samen dan hoef je dus niet per se twee modules te gebruiken.
AMD-processors met geïntegreerde graphics profiteren wel aanzienlijk van hogere RAM-transferrates. Als je de maximale 3D-prestaties uit de integrated-graphics- processor (IGP) wilt halen, dan zijn dual-channel-graphics van voordeel. Bovendien kan sneller RAM ervoor zorgen dat servers en sommige rekenintensieve programma’s sneller zullen draaien. Daarom hebben high-end pc-platforms ook vier geheugenkanalen en zijn er servers met zes of zelfs acht kanalen per cpu.
Om daar de maximale snelheid mee te halen, moet je vier, zes of acht identieke geheugenmodules in de juiste slots stoppen. Welke dat zijn, blijkt wederom uit de handleiding van het moederbord. Als je op zoek bent naar de maximale transferrate, dan moet je goed opletten als je de tweede 8GB-module aanschaft: die moet hetzelfde aantal geheugenchips (SDRAM’s) bevatten als de eerste module.
Geheugenmodules kunnen dezelfde capaciteit hebben, maar verschillend georganiseerd zijn. Op een 8GB-DIMM kunnen acht 1GB-chips zitten, die ook wel 8-Gbit-chips genoemd worden. Men spreekt dan van een Single-Rank DIMM (SR-DIMM). Er zijn echter ook 8GB-geheugenmodules met zestien 4-Gbit-chips, die heten Dual-Rank DIMM. Als je die twee geheugenmodules door elkaar gebruikt, zal de pc nog wel werken, maar de tweekanaalsmodus zal dan niet functioneren.
Anderzijds werkt die modus weer wel wanneer je een 8 GB SR-DIMM met acht 8-Gbit-chips combineert met een 16 GB DR-DIMM met zestien 8-Gbit-chips. Je beschikt dan in totaal over 24 GB, waarvan de geheugencontroller de eerste 16 GB in de tweekanaalsmodus aanstuurt en de overige 8 GB met één kanaal bedient.
De geheugenbus draait dan telkens met de kloksnelheid en latenties van de traagste module. Als je dus bijvoorbeeld een DDR4 2666 DIMM met een DDR4 2400 DIMM combineert, dan draait het gehele geheugen als DDR4 2400 op 1,2 GHz en Double Data Rate (DDR).
Modules voor overklokkers, die hogere frequenties en kortere latenties kunnen bereiken wanneer de BIOS-instellingen handmatig aangepast worden, raden we je niet aan. Het is vaak lastig om daar op een later moment nog een module bij te kopen die dezelfde speciale instellingen ondersteunt als de module die je al hebt. Het is veel eenvoudiger later een geheugenmodule te vinden met dezelfde standaardparameters, zoals DDR4 2400 17- 17-17 of DDR4 2666 19-19-19.
Lees ook de andere tips door voordat je zelf een pc samenstelt of gebruik een van de bouwvoorstellen uit c’t 3/2018.
